Phát triển du lịch cộng đồng bền vững tại bản Phiêng Lơi, Điện Biên

Tiềm năng du lịch phong phú

Điện Biên là vùng đất giàu tiềm năng du lịch, sở hữu 19 dân tộc cùng sinh sống, 35 di tích được xếp hạng, 22 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và 138 sản phẩm OCOP. Trong đó, bản Phiêng Lơi (phường Điện Biên Phủ) là cộng đồng đồng bào Thái đen, vẫn giữ được nhiều phong tục, tập quán đặc sắc.

Bản Phiêng Lơi đã được đầu tư cơ sở vật chất gồm nhà văn hóa, nhà truyền thống, hai homestay và hai đội văn nghệ truyền thống. Các hộ gia đình tại đây còn cung cấp dịch vụ ẩm thực địa phương, tạo tiền đề cho mô hình du lịch cộng đồng phát triển.

Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Điện Biên Nguyễn Minh Phú, hoạt động du lịch cộng đồng hiện vẫn còn nhiều hạn chế. Các sản phẩm chưa có chiều sâu trải nghiệm, quy mô nhỏ, chưa trở thành sản phẩm chủ đạo có khả năng cạnh tranh. Tỉnh Điện Biên đặt mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 7 điểm du lịch cộng đồng được công nhận, 1 điểm đạt chuẩn du lịch cộng đồng ASEAN, đồng thời 50% điểm du lịch gắn sản phẩm OCOP được quảng bá trên nền tảng số và truyền thông chính thống.

Vai trò nhân lực tại chỗ – “Linh hồn” của du lịch cộng đồng

Trong du lịch cộng đồng, nguồn nhân lực tại chỗ đóng vai trò quyết định. Người dân không chỉ phục vụ du khách mà còn là chủ thể văn hóa, giữ gìn và truyền tải các giá trị truyền thống. Đầu tư vào con người là chiến lược dài hạn để bảo đảm sự phát triển bền vững của du lịch Phiêng Lơi.

Ông Phạm Hải Quỳnh, Viện trưởng Viện Phát triển Du lịch châu Á nhấn mạnh: cần đồng bộ giải pháp, đoàn kết, phát huy vai trò của những hộ đi trước, đảm bảo cộng đồng cùng làm và cùng hưởng lợi. Hoạt động du lịch phải sát thực tế, tránh tự phát và phụ thuộc nguồn lực bên ngoài.

PGS.TS. Phạm Hồng Long, Chủ tịch Hội đồng khoa học Khoa Du lịch học, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Hà Nội cho rằng: Cần nâng cao nhận thức cho đồng bào, đào tạo họ trở thành đại sứ du lịch, nâng cao kỹ năng giao tiếp, nghiệp vụ phục vụ và thuyết minh, giúp giới thiệu văn hóa địa phương một cách hấp dẫn.

Cụ thể từ khảo sát của mình, PGS.TS. Phạm Hồng Long cho biết: Phiêng Lơi nằm cách trung tâm thành phố Điện Biên Phủ khoảng 6 km, bên dòng Nậm Rốm hiền hòa, với 68 hộ dân sinh sống. Người dân duy trì kiến trúc nhà sàn “tựa lưng vào núi, hướng mặt ra sông” và các nghề thủ công truyền thống như dệt thổ cẩm, đan lát.

Tuy nhiên, hoạt động du lịch mới triển khai từ năm 2020 và vẫn dừng ở quy mô nhỏ lẻ. Bản mới có 2 cơ sở ẩm thực, 1 homestay và 2 đội văn nghệ quần chúng. Nguyên nhân hạn chế là cả cơ sở hạ tầng vật chất lẫn chất lượng nhân lực. Người dân quen sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, thiếu kỹ năng mềm trong giao tiếp, ngoại ngữ, tổ chức sự kiện, khiến sản phẩm du lịch đơn điệu, khó cạnh tranh.

Ba điểm nghẽn chính:Kiến thức và kỹ năng chuyên môn hạn chế. Người dân chủ yếu làm nghề tự phát, thiếu nghiệp vụ bàn, buồng phòng, lễ tân, ngoại ngữ và kỹ năng thuyết minh.

Tư duy và nhận thức kinh tế còn lạc hậu. Nhiều người vẫn giữ tâm lý tự cung tự cấp, thiếu sáng tạo và chưa nhìn nhận đầy đủ lợi ích kinh tế từ du lịch.

Cơ chế hỗ trợ và hạ tầng chưa hoàn thiện. Thiếu không gian công cộng, bãi đỗ xe, biển chỉ dẫn, cũng như hỗ trợ xúc tiến thương mại, quảng bá hình ảnh bản làng.

Chuyển đổi kỹ năng và đào tạo thực tiễn

Để giải bài toán nhân lực, PGS.TS. Phạm Hồng Long cho rằng: Phiêng Lơi triển khai đào tạo thực tiễn, “cầm tay chỉ việc”, tập trung vào ba nhóm trọng tâm gồm: Tư duy dịch vụ và vai trò “Đại sứ văn hóa”: Thay đổi nhận thức từ làm nông sang làm du lịch văn hóa; Nhận thức về du lịch bền vững: bảo tồn văn hóa, môi trường, tránh thương mại hóa quá mức. Thái độ phục vụ chuyên nghiệp, thân thiện nhưng chân chất, mộc mạc.Phát huy vai trò chủ thể văn hóa: kể chuyện về nếp nhà sàn, lễ hội, trang phục truyền thống.

Về kỹ năng nghề nghiệp và giao tiếp gồm: Kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống, phân loại nhu cầu khách; Tiếng Anh giao tiếp cấp tốc, tập trung vào từ vựng, câu giao tiếp du lịch; kiến thức giao tiếp đa văn hóa; Nghiệp vụ homestay, ẩm thực: vệ sinh, chế biến món ăn truyền thống, buồng phòng, trải nghiệm “vào bếp cùng người bản địa”.

Về khai thác và sáng tạo sản phẩm văn hóa: Nghệ thuật thuyết minh, storytelling lồng ghép lịch sử, huyền thoại; Sáng tạo sản phẩm thủ công truyền thống, cải tiến mẫu mã, bao bì, ứng dụng trong lưu niệm; Nâng tầm ẩm thực địa phương, tổ chức tour trải nghiệm văn hóa nông nghiệp.

Quản lý kinh doanh và công nghệ: Vận hành homestay và kinh doanh hiệu quả: định giá, chi phí, vệ sinh, bảo vệ môi trường; Digital marketing: quảng bá trên mạng xã hội, nền tảng đặt phòng trực tuyến, quản lý tài chính cơ bản.

Để đào tạo và phát triển du lịch cộng đồng bền vững, Phiêng Lơi xây dựng cơ chế nhà nước – doanh nghiệp – cộng đồng. Theo đó, Nhà nước đầu tư hạ tầng, hỗ trợ kinh phí đào tạo, xây dựng khung pháp lý, quản lý hoạt động du lịch.

Doanh nghiệp tham gia đào tạo, đặt hàng nhân sự, cam kết đưa khách, tư vấn sản phẩm phù hợp thị trường.

Cộng đồng học tập nghiêm túc, tuân thủ quy định, chia sẻ lợi ích công bằng, phát huy vai trò nghệ nhân và già làng truyền lửa cho thế hệ trẻ.

Ngoài ra, đa dạng hóa sản phẩm du lịch gắn với nông nghiệp và OCOP giúp tạo giá trị gia tăng. Chính quyền cũng tăng cường truyền thông, quảng bá Phiêng Lơi trên các kênh chính thống, xây dựng bộ quy tắc ứng xử du lịch văn minh.

Phát triển du lịch cộng đồng tại Phiêng Lơi là hướng đi đúng đắn, vừa góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xóa đói giảm nghèo, vừa bảo tồn văn hóa. Tuy nhiên, để hiện thực hóa khát vọng trở thành điểm đến bền vững, việc giải bài toán nguồn nhân lực là điều kiện tiên quyết.

Cần tập trung đào tạo kỹ năng thực hành, ngoại ngữ, thuyết minh và kỹ năng quản lý kinh doanh. Xây dựng cơ chế chia sẻ lợi ích minh bạch, hoàn thiện chuỗi giá trị sản phẩm từ nông sản, thủ công mỹ nghệ đến dịch vụ lưu trú sẽ là đòn bẩy để Phiêng Lơi cất cánh.

Có thể ví công tác đào tạo nhân lực như chăm sóc thửa ruộng bậc thang – lớp đất màu mỡ là văn hóa Thái đen, công cụ gieo trồng là kỹ năng và tư duy mới, hệ thống thủy lợi là chính sách, hạ tầng, liên kết. Khi mỗi người dân Phiêng Lơi trở thành những “người thợ” lành nghề trên cánh đồng du lịch, họ không chỉ giữ gìn báu vật của cha ông mà còn kiến tạo sự thịnh vượng cho chính quê hương mình.

Bài viết theo đặt hàng của Vụ Pháp chế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.