Tây Thiên được biết đến như nơi giao hòa giữa đạo Phật và đạo Mẫu, tạo nên không khí thanh tịnh và linh thiêng. Từ xa xưa, ngài Khương Tăng Hội - một nhà tu hành Ấn Độ trong chuyến viễn du sang phía Đông, thấy cảnh núi rừng u tịch và trang nhã đã chọn nơi đây dựng lều làm chốn nghỉ chân và truyền bá đạo Phật.
Người ta cho rằng đến với Tây Thiên là "Đến với Phật, về với Mẫu". Quốc mẫu tên thật là Lăng Thị Tiêu, người được Hùng Chiêu Vương lập làm Chính Vương Phi, có công lập binh mã giúp Vua dẹp giặc, mở mang bờ cõi. Bao đời nay, các triều đại phong kiến từ Đinh, Lý, Trần, Lê đều sắc phong Người là Tam Đảo Sơn Trụ Quốc Mẫu Tối Linh Đại Vương, hàng năm cử các quan đại thần lên cúng tế tưởng nhớ công đức của bà.
Khu danh thắng Tây Thiên có nhiều công trình tôn giáo, tín ngưỡng đa dạng nằm trong hệ thống rừng thuộc Vườn Quốc gia Tam Đảo, khí hậu mát mẻ, cảnh quan tươi đẹp. Hàng năm, lễ hội được tổ chức nhằm tạo điều kiện cho du khách mọi miền tới thưởng ngoạn cảnh đẹp, chiêm bái, tiếp tục khơi dậy các giá trị văn hóa truyền thống, các chuẩn mực giá trị văn hóa, đạo đức.
Những năm gần đây, tỉnh Vĩnh Phúc đã đầu tư toàn diện cho Khu danh thắng Tây Thiên, nhiều tuyến đường đến Tây Thiên được xây dựng và nâng cấp. Trong tháng Giêng năm nay, Khu danh thắng Tây Thiên đã đón gần 30 vạn lượt du khách thập phương về hành hương.
Để đảm bảo phục vụ nhu cầu của du khách hành hương tốt hơn, cơ quan chức năng cùng Ban Quản lý Khu danh thắng Tây Thiên đã chỉnh trang lại một số điểm thờ tự, khuôn viên, bậc lên xuống, bảo đảm sạch, đẹp; bố trí, sắp xếp lại hàng quán, tạo thuận lợi cho du khách đến dâng hương; bố trí đội ngũ hướng dẫn viên, cán bộ thường trực tại các đền… hướng dẫn du khách thực hành nghi lễ tín ngưỡng theo quy định.
Đồng thời, cơ quan chức năng siết chặt quản lý đối với hoạt động thương mại - dịch vụ ở khu vực ki ốt Đền Thõng, Đền Thượng, chợ tạm; lập các địa điểm tiếp nhận thông tin, số điện thoại đường dây nóng để xử lý kịp thời những ý kiến phản ánh của nhân dân.
Công ty Cáp treo Tây Thiên tăng cường hệ thống xe điện từ 54 lên 60 xe; bố trí thêm cán bộ nhân viên để hướng dẫn du khách đi lại, tổ chức phân làn, mở rộng hệ thống nhà chờ của cáp treo.
Công an huyện Tam Đảo bố trí thêm cụm Công an Tây Thiên thường trực 24/24 giờ nhằm chủ động nắm tình hình, giải quyết kịp thời, không để xảy ra hiện tượng lấn chiếm bán hàng, các hành vi móc túi, trộm cắp tài sản, cướp giật, các trò chơi trá hình ăn tiền, ăn xin, hát rong, chèo kéo, ép giá, gây phản cảm cho du khách.