Đây là một trong những lễ hội lớn khu vực miền Bắc, khai hội vào ngày rằm tháng hai âm lịch hàng năm, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh về chiêm bái, cầu mong một năm mới an lành, thịnh vượng, nhiều sức khỏe, nhiều niềm vui…
Tây Thiên được biết đến như nơi giao hòa giữa đạo Phật và đạo Mẫu, tạo nên không khí thanh tịnh và linh thiêng. Từ xa xưa, ngài Khương Tăng Hội - một nhà tu hành Ấn Độ trong chuyến viễn du sang phía Đông, thấy cảnh núi rừng u tịch và trang nhã đã chọn nơi đây dựng lều làm chốn nghỉ chân và truyền bá đạo Phật.
Người ta cho rằng đến với Tây Thiên là "Đến với Phật, về với Mẫu". Quốc mẫu tên thật là Lăng Thị Tiêu, người được Hùng Chiêu Vương lập làm Chính Vương Phi, có công lập binh mã giúp Vua dẹp giặc, mở mang bờ cõi…
Tưởng nhớ công đức của bà, nhân dân trong vùng lập đền thờ. Bao đời nay, các triều đại phong kiến từ Đinh, Lý, Trần, Lê đều sắc phong Người là Tam Đảo Sơn Trụ Quốc Mẫu Tối Linh Đại Vương, hàng năm cử các quan đại thần lên cúng tế. Khu danh thắng Tây Thiên những năm qua được trùng tu, tôn tạo và xây dựng ngày càng khang trang, kết nối các công trình như Đền Thượng, đền Tam Tòa Thánh Mẫu, đền Cô Chín, Đại Bảo Tháp, đền Thõng, đường sân Trung tâm lễ hội, đường vào nhà ga cáp treo, bãi để phương tiện... đưa nơi đây thành Trung tâm Văn hóa - Lễ hội.
Khu danh thắng Tây Thiên nằm trong hệ thống rừng thuộc Vườn Quốc gia Tam Đảo, có hệ động thực vật phong phú, đa dạng, khí hậu mát mẻ, cảnh quan đẹp. Khu di tích danh thắng này có diện tích rộng lớn, tọa lạc trên sườn ngọn núi Thạch Bàn thuộc dãy Tam Đảo.
Hàng năm Lễ hội được tổ chức nhằm tạo điều kiện cho du khách mọi miền tới thưởng ngoạn cảnh đẹp, chiêm bái, tiếp tục khơi dậy các giá trị văn hóa truyền thống, các chuẩn mực giá trị văn hóa, đạo đức, đạo lý uống nước nhớ nguồn, lòng tự hào, tự tôn dân tộc...