Chung tay từ cộng đồng, nối lại mạch tri thức
Sau khi thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh và vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 1/7/2025, hệ thống thư viện cơ sở tại Bắc Ninh đối mặt với không ít khó khăn. Thư viện cấp huyện kết thúc hoạt động, thư viện cấp xã ở nhiều địa phương chưa kịp kiện toàn tổ chức, thiếu nhân lực chuyên môn, cơ sở vật chất xuống cấp, nguồn sách hạn chế (tỉnh Bắc Ninh cũ không có thư viện cấp huyện và cấp xã).
Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh
Khổng Đức Thanh, trao giải Đại sứ văn hóa đọc tỉnh năm 2025
Khó khăn càng gia tăng khi hoàn lưu bão số 11 (bão Matmo) gây mưa lớn, ngập lụt diện rộng trên địa bàn tỉnh vào đầu tháng 10/2025, làm hư hỏng nhiều thư viện trường học và thư viện xã. Hàng nghìn đầu sách, tài liệu phục vụ giảng dạy và học tập bị ngập nước, hư hỏng nặng, ảnh hưởng trực tiếp đến nhu cầu học tập, đọc sách của giáo viên, học sinh và người dân.
Trước tình hình đó, Thư viện Bắc Ninh số 1 (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh) đã sáng kiến chủ động triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm khắc phục khó khăn, trong đó nổi bật là việc đẩy mạnh xã hội hóa, huy động sự chung tay của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân trong và ngoài tỉnh.
Thông qua thư ngỏ kêu gọi hỗ trợ sách và trang thiết bị thư viện, không nhận tiền dưới mọi hình thức, đơn vị đã nhận được sự hưởng ứng tích cực từ các nhà xuất bản, doanh nghiệp, tổ chức thiện nguyện và đông đảo bạn đọc. Chỉ trong thời gian ngắn, hàng nghìn bản sách cùng nhiều giá sách, thiết bị phục vụ thư viện đã được tiếp nhận, Thư viện Bắc Ninh số 1 đã tổ chức phân loại và trao tặng kịp thời cho các thư viện xã, thư viện trường học và tủ sách cơ sở chịu ảnh hưởng nặng nề bởi thiên tai.
Ông Nguyễn Đắc Hồng, Giám đốc Thư viện Bắc Ninh số 1 chia sẻ việc huy động nguồn lực xã hội hóa phải xuất phát từ cái tâm của người làm công tác thư viện, không trục lợi, không lợi dụng, đồng thời phải xác định rõ chỉ huy động sự hỗ trợ về sách, thiết bị thư viện và tặng trực tiếp cho những thư viện vùng bị ảnh hưởng do bão, lũ nơi có nhu cầu thành lập thư viện, tủ sách và có bạn đọc, chống lãng phí, phụ lòng của các cơ quan đơn vị, các nhà hảo tâm ủng hộ. Qua đó không chỉ giúp khắc phục thiếu hụt về cơ sở vật chất mà còn tạo sự lan tỏa tinh thần trách nhiệm đối với việc phát triển văn hóa đọc. Mỗi cuốn sách được trao đi là một hạt giống tri thức, góp phần nối lại mạch học tập, khơi dậy niềm say mê đọc sách trong cộng đồng, đặc biệt là với học sinh ở vùng chịu ảnh hưởng của thiên tai.
Giám đốc Thư viện Bắc Ninh số 1 Nguyễn Đắc Hồng(bên phải ảnh) trao tặng sách cho xã Xuân Cẩm.
Xác định xã hội hóa là hướng đi bền vững trong điều kiện ngân sách còn hạn chế, Thư viện Bắc Ninh số 1 đã xây dựng và triển khai sáng kiến huy động nguồn lực xã hội cho hoạt động thư viện cơ sở. Từ nguồn xã hội hóa, đơn vị đã tiếp nhận và phân loại gần 5.000 bản sách với nhiều thể loại phù hợp cho từng đối tượng bạn đọc, đồng thời trao tặng hàng chục giá sách cho các thư viện xã, trường tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh.
Bên cạnh việc khắc phục hậu quả thiên tai, hoạt động xã hội hóa còn được gắn với các sự kiện văn hóa - giáo dục lớn, như Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam (21/4), các cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc, trưng bày, giới thiệu sách theo chủ đề. Qua đó, hàng nghìn lượt học sinh, giáo viên và người dân được tiếp cận với sách, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động thư viện cơ sở.
Đánh giá về hiệu quả của mô hình này, lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh cho rằng, sáng kiến xã hội hóa của Thư viện Bắc Ninh số 1 đã tạo chuyển biến tích cực trong việc duy trì và phát triển hệ thống thư viện sau sáp nhập và thiên tai. Ông Khổng Đức Thanh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh, nhấn mạnh việc Thư viện Bắc Ninh số 1 chủ động huy động nguồn lực xã hội đã góp phần quan trọng giúp các thư viện cơ sở từng bước ổn định hoạt động, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, tri thức của người dân, nhất là học sinh.
Ghi nhận những đóng góp đó, Giám đốc Thư viện Bắc Ninh số 1 Nguyễn Đắc Hồng đã được Thủ tướng Chính phủ tặng Bằng khen do có nhiều đóng góp trong sự nghiệp phát triển văn hóa, giáo dục, góp phần xây dựng xã hội học tập (giai đoạn 2019 – 2023); nhiều năm qua, được Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tặng nhiều Bằng khen vì có thành tích xuất sắc trong công tác phát triển văn hóa đọc và xây dựng hệ thống thư viện cơ sở; được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tặng Giải thưởng Văn hóa đọc.
Lan tỏa văn hóa đọc, vun đắp tương lai học tập
Từ các điểm trường và thư viện xã được hỗ trợ sách, hiệu quả của hoạt động xã hội hóa ngày càng thể hiện rõ. Tại Trường Trung học cơ sở Hùng Sơn, xã Hợp Thịnh, tỉnh Bắc Ninh, ông Đoàn Thế Anh, Phó Hiệu trưởng nhà trường, đánh giá cao ý nghĩa thiết thực của hoạt động hỗ trợ sách. Theo ông, số sách được trao tặng sẽ được bổ sung vào thư viện của trường, góp phần làm phong phú nguồn tài liệu phục vụ dạy và học. Nhà trường nằm ở khu vực nông thôn, nhiều học sinh có hoàn cảnh khó khăn, vừa phải chịu ảnh hưởng nặng nề của bão lũ. Việc được hỗ trợ sách kịp thời không chỉ giúp khắc phục thiếu hụt về tài liệu học tập, mà còn tạo điều kiện để học sinh tiếp cận tri thức, hình thành thói quen đọc sách.
Các em học sinh tại Thư viện Trường Trung học cơ sở Hùng Sơn, xã Hợp Thịnh(tỉnh Bắc Ninh).
Niềm vui cũng hiện rõ trên gương mặt học sinh. Em Ngô Minh Huy, học sinh lớp 8 chia sẻ: “Trước đây thư viện trường em ít sách, nhiều cuốn bị hỏng sau mưa bão. Nay có thêm nhiều sách mới, em rất thích đến thư viện đọc sách và tìm hiểu thêm nhiều điều bổ ích”.
Theo thống kê, đến nay toàn tỉnh Bắc Ninh đã có 30/99 xã, phường ban hành quyết định thành lập thư viện cấp xã, hơn 600 tủ sách cơ sở duy trì hoạt động thường xuyên; hàng trăm thư viện trường học được củng cố, từng bước đáp ứng nhu cầu học tập, nghiên cứu và giải trí lành mạnh của nhân dân.
Ngành văn hóa tỉnh Bắc Ninh xác định, thời gian tới sẽ tiếp tục nhân rộng mô hình xã hội hóa thư viện, tăng cường phối hợp giữa các cấp, các ngành; đồng thời chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ làm công tác thư viện cơ sở, nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc.
Có thể khẳng định, với sự vào cuộc chủ động của Thư viện Bắc Ninh số 1, hoạt động xã hội hóa thư viện đã và đang trở thành điểm tựa quan trọng giúp Bắc Ninh vượt qua khó khăn, khôi phục và phát triển văn hóa đọc sau thiên tai, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng xã hội học tập, phát triển bền vững./.