Trung bình cứ 1 ha quế, người dân xã Nậm Đét (Lào Cai) thu trên hơn 1 tỷ đồng. Ảnh tư liệu: TTXVN
Xã hội hóa nghề rừng
Ông Nguyễn Quang Vĩnh, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lào Cai cho biết, giai đoạn 2010-2020, ngành lâm nghiệp tỉnh Lào Cai nhận được sự quan tâm chỉ đạo sát sao trong thực hiện bảo vệ và phát triển rừng thông qua việc phê duyệt và tổ chức triển khai thực hiện các Nghị quyết chương trình, Đề án Phát triển và nâng cao hiệu quả sản xuất lâm nghiệp giai đoạn 2011 – 2015 của Tỉnh ủy Lào Cai, Dự án Bảo vệ và phát triển rừng tỉnh Lào Cai giai đoạn 2011-2020.
Theo đó, giai đoạn này diện tích rừng của tỉnh tăng nhanh cả về mặt số lượng cũng như chất lượng, đặc biệt đã hình thành tư duy xã hội hóa - người dân tự bỏ vốn trồng rừng. Thực hiện trồng mới được 69.095 ha rừng, khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên 6.550 ha và gần 4 triệu cây phân tán.
Bằng sự nỗ lực của ngành lâm nghiệp Lào Cai trong việc tích cực tuyên truyền, hướng dẫn, vận động, thực hiện chính sách của Nhà nước, tích cực áp dụng tiến bộ khoa học trong kinh doanh rừng trồng, từ năm 2016, tỉnh đã từng bước xã hội hóa nghề rừng. Người dân nhận thức được giá trị từ rừng và bắt đầu tự bỏ vốn trồng rừng.
Ông Nguyễn Việt Hà, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Lào Cai cho biết, trong những năm qua, phát triển kinh tế từ rừng của Lào Cai đã chuyển hướng từ quảng canh sang thâm canh, từ trồng rừng gỗ nhỏ sang trồng rừng gỗ lớn. Kết hợp với việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ cây trồng lấy gỗ (keo, mỡ...) sang các loài cây đa mục đích cho giá trị cao như: quế, bồ đề, trẩu, thông...
Các sản phẩm lâm sản cơ bản đã chuyển đổi cơ cấu sản phẩm gỗ thô như: dăm gỗ nguyên liệu giấy, gỗ cốp pha, cây chống, ván bóc chuyển sang các sản phẩm chế biến sâu hơn như ván dán, ván ghép thanh, ván tre, tinh dầu quế. Phế liệu từ các sản phẩm trên còn được tận dụng để sản xuất chất đốt dạng viên nén xuất khẩu, làm sạch môi trường...
Các cơ sở kinh doanh quy mô nhỏ lẻ, giá trị sản xuất thấp, công nghệ đơn giản chuyển dần sang hình thành các nhà máy chế biến sản phẩm lâm sản quy mô lớn, được đầu tư dây chuyền công nghệ tiến tiến, tạo ra các sản phẩm tinh, giá trị cao; đồng thời, các cơ sở chế biến lớn đều được xây dựng gắn với vùng nguyên liệu.
Bước đầu đã hình thành hai trung tâm chế biến lâm sản tại Bảo Yên và Bảo Thắng với các nhà máy chế biến có quy mô như: nhà máy chế biến Lâm sản xuất khẩu đóng tại xã Xuân Giao, huyện Bảo Thắng, công suất 80.000 m3 sản phẩm/năm; nhà máy sản xuất ván MDF đóng tại huyện Bảo Yên công xuất 100.000 m3 sản phẩm/năm, Công ty TNHH thương mại xuất nhập khẩu Trường Phát đóng tại Bảo Yêu chuyên sản xuất ván ghép thanh...
Hiện nay, cùng với phát triển rừng trồng lấy gỗ, các loài cây cho đa dạng sản phẩm, lâm sản ngoài gỗ cũng được tỉnh Lào Cai chú trọng phát triển như cây Quế được trên 50.000 ha, trong đó khoảng 30.000 ha đã đến tuổi cho khai thác sản phẩm với sản lượng hàng năm bình quân 44.000 tấn cành là để triết xuất ra 350 tấn tinh dầu, khai thác vỏ bình quân trên 20.000 tấn. Cây Bồ đề 6.619 ha; trong đó, có 480 ha tại huyện Văn Bàn đang cho thu hoạch nhựa cánh kiến trắng, với sản lượng bình quân 1,5-1,8 tấn nhựa, giá thu mua 350.000 đ/kg.
Tỉnh Lào Cai có gần 500 trang trại tổng hợp, trong số đó có 137 trang trại lâm nghiệp với diện tích 2.023 ha rừng và đất lâm nghiệp. Ngoài ra, tỉnh Lào Cai cũng chú trọng phát triển một số loài lâm sản đặc hữu giá trị kinh tế cao như chè dây, thuốc tắm, một số loài măng (măng bói, măng sặt), các loài cây dược liệu quý hiếm (thất diệp nhất chi hoa, ba kích, sâm...); xây dựng mô hình trồng cây bản địa và lâm sản ngoài gỗ dưới tán rừng như: ba kích, chè dây đã có hiệu quả và là hướng phát triển bền vững trong thời gian tới. Đến hết năm 2020, giá trị sản xuất lâm nghiệp toàn tỉnh đạt 2.354 tỷ đồng, tăng 2,2 lần so với năm 2010.
Phát triển theo hướng bền vững
Ông Nguyễn Quang Vĩnh cho biết thêm, trong những năm gần đây, tư duy về phát triển lâm nghiệp xã hội đã từng bước hình hành và trở thành xu thế chung. Việc đẩy mạnh phát triển kinh tế lâm nghiệp - kinh tế đồi rừng đã chính thức trở thành mục tiêu phát triển của ngành nông nghiệp Lào Cai. Đặc biệt, lĩnh vực lâm nghiệp có cây quế và phát triển sản xuất lâm nghiệp, kinh tế đồi rừng được xác định là một trong 6 sản phẩm chủ lực, lĩnh vực trọng tâm trong chiến lược phát triển nông nghiệp hàng hóa tỉnh Lào Cai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Trong hai năm 2021- 2022, tỉnh Lào Cai trồng mới được 16.055,57 ha rừng, khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên 9.400 lượt ha và trồng mới 4.719.980 cây xanh phân tán. Tư duy về trồng rừng thâm canh tăng năng suất đã chuyển sang trồng rừng bền vững, theo hướng chuẩn chứng nhận FSC, hữu cơ nhằm gia tăng giá trị sản phẩm; năng xuất chất lượng, giá trị rừng trồng ngày càng tăng nhờ áp dụng đúng các biện pháp kỹ thuật trồng, chăm sóc rừng. Đến nay đã tạo được vùng nguyên liệu trên 90.000 ha; trong đó, diện tích quế trên 56.850 ha; lâm sản ngoài gỗ phát triển, với nhiều chuỗi giá trị được hình thành như chuỗi quế, một số loài dược liệu...
Giá trị cây dược liệu thu được hàng năm chiếm tỷ trọng cao, trung bình 41,9% trong tổng giá trị sản xuất lâm nghiệp, tương đương với gần 1.000 tỷ đồng/năm... Các nhà máy chế biến lâm sản được đầu tư xây dựng gắn với việc hình thành phát triển vùng nguyên liệu tập trung, người dân có thu nhập cao từ rừng, từng bước làm giàu từ nghề rừng. Kinh tế đồi rừng tạo việc làm ổn định cho trên 25.000 lao động, tăng thu nhập cho người dân; trong đó, có sự đóng góp không nhỏ của dịch vụ môi trường rừng với nguồn thu bình quân mang lại trên 130 tỷ đồng/năm.
Bên cạnh việc phát triển diện tích rừng, du lịch sinh thái trong các khu rừng đặc dụng, phòng hộ được tổ chức triển khai thực hiện, trên cơ sở Phương án quản lý rừng bền vững đã được phê duyệt của các Ban quản lý rừng. Đề án du lịch sinh thái của Vườn Quốc gia Hoàng liên, 2 Khu bảo tồn thiên nhiên (Văn Bàn, Bát Xát) và 2 Ban quản lý rừng phòng hộ (Sa Pa, Thành phố Lào Cai) từng bước hình thành đã tạo tiền đề quan trọng để kêu gọi thu hút các dự án đầu tư về du lịch sinh thái nhằm tạo nguồn thu bền vững từ tài nguyên rừng.
Ngoài ra, kinh tế trang trại, nông lâm kết hợp được phát triển nhân rộng mang lại đóng góp không nhỏ trong giá trị ngành lâm nghiệp. Giá trị sản xuất năm 2022 đạt 2.972 tỷ đồng (tăng 1.572 tỷ đồng so với năm 2015), tăng bình quân trên 12 %/năm, chiếm trên 17% tỷ trọng ngành nông lâm nghiệp; giá trị rừng trồng trung bình đạt 37 triệu đồng/ha.
Từ kết quả trên cho thấy, phát triển kinh tế đồi rừng tại tỉnh Lào Cai thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả khởi sắc, khẳng định bước đi đúng đắn trong phát triển kinh tế lâm nghiệp của địa phương, tạo sinh kế ổn định cho đồng bào dân tộc thiểu số. Từ đó, góp phần từng bước nâng cao đời sống của người dân sống bằng nghề rừng.