Giải pháp mở rộng vùng chuyên canh lúa chất lượng cao ở Đồng bằng sông Cửu Long

Theo Trung tâm Khuyến nông quốc gia, Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp các địa phương, tổ chức, doanh nghiệp triển khai 7 mô hình thí điểm tại 5 tỉnh, thành vùng Đồng bằng sông Cửu Long (Đồng Tháp, Kiên Giang, Cần Thơ, Sóc Trăng, Trà Vinh). Tổng kết tại 5 tỉnh làm mô hình thí điểm cho thấy năng suất vụ Hè thu 2024 đạt từ 6,3-6,6 tấn/ha, cao hơn ngoài mô hình từ 0,2-0,7 tấn/ha. Năng suất vụ vụ Thu đông đặt từ 6,2 6,5 tấn/ha, cao hơn đối chứng ngoài mô hình từ 0-0,4 tấn/ha. Tổng chí phí đầu vào giảm 10-15% so với đối chứng; giảm 40-50% lượng giống gieo; giảm 3-4 lần phun thuốc bảo vệ thực vật; giảm khoảng 30-40% lượng nước tưới. Hiệu quả kinh tế tăng từ 2,3-7,6 triệu đồng/ha so với ngoài mô hình; Giảm phát thải khí nhà kính, trung bình 5,0 - 6,0 tấn CO2 tương đương/ha.

Ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia, cho biết, để mở rộng diện tích thực hiện đề án đòi hỏi các địa phương tham gia cần thống nhất thực hiện đúng quy trình canh tác đã được các địa phương, nông dân áp dụng triển khai các mô hình thí điểm vừa qua và sự tham gia liên kết của doanh nghiệp, định hướng tiêu thụ lúa gạo.

Theo ông Thanh, liên kết giữa các bên liên quan thực hiện Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao có vai trò quan trọng đến việc triển khai thực hiện đạt được các tiêu chí, nâng được giá trị, thương hiệu lúa gạo của Đồng bằng sông Cửu Long và cả nước. Vì vậy thời gian tới cần hình thành được liên kết cụ thể giữa các bên liên quan trong tham gia thực hiện đề án; các địa phương cần chú trọng công tác đào tạo nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn đội ngũ cán bộ các tổ khuyến nông cộng đồng; đồng thời có chính sách hỗ trợ kinh phí phù hợp để họ an tâm công tác, gắn bó hỗ trợ nông dân canh tác hiệu quả cao nhất.

“Cùng với đó, các địa phương tăng cường công tác thông tin tuyên truyền để nông dân tích cực tham gia. Bởi, khi nông dân vào cuộc tích cực cùng sự chung tay của doanh nghiệp và các cấp chính quyền mới có thể thực hiện hiệu quả các dự án nói riêng, đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long”, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia Lê Quốc Thanh nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Văn Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, diện tích đất trồng lúa của tỉnh khoảng 395.000ha, chiếm 62% diện tích tự nhiên. Từ lâu, lúa là cây trồng chủ lực của tỉnh, sản lượng hàng năm trên 4,4 triệu tấn; riêng năm 2024 sản lúa đạt khoảng 4,6 triệu tấn (chiếm gần 20% sản lượng lúa khu vực Đồng bằng sông Cửu Long). Tuy nhiên, những năm gần đây tình hình thiên tai, biến đổi khí hậu, nước biển dâng, xâm nhập mặn diễn biến phức tạp, khó lường cùng với những tồn tại, hạn chế trong liên kết sản xuất nông nghiệp làm cho điệp khúc “được mùa, mất giá; được giá, mất mùa” xảy ra thường xuyên đã trở thành gánh nặng của người dân và địa phương.

Quyết định số 1490 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” sẽ giúp tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị, áp dụng các quy trình canh tác bền vững nhằm gia tăng giá trị, phát triển bền vững của ngành lúa gạo, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, thu nhập và đời sống của người trồng lúa, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải nhà kính.

Thực hiện Đề án 1 triệu ha, Kiên Giang triển khai 2 mô hình thí điểm trên 2 vùng sinh thái khác nhau (theo chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn); 1 mô hình tại huyện Tân Hiệp đã cho thu hoạch với kết quả đáng phấn khởi. Năng suất mô hình sạ hàng + vùi phân đạt 5,43 tấn/ha, sạ cụm + vùi phân đạt 5,26 tấn/ha, sạ drone đạt 5,0 tấn/ha và đối chứng 4,89 tấn/ha, chênh lệch năng suất giữa trình diễn và đối chứng 340 kg/ha.

Chi phí điểm trình diễn giảm hơn 3,3 triệu đồng và lợi nhuận trên 25 triệu đồng/ha, tăng hơn so với đối chứng hơn 6 triệu đồng/ha và tăng 32% so với ngoài mô hình. Kết quả giảm phát thải tại mô hình thí điểm từ 7.56 đến 8.11 tấn CO2qđ/ha. Còn lại 1 mô hình 10 ha trên vùng đất Tôm lúa tại xã Đông Thạnh, huyện An Minh hiện lúa đang trong giai đoạn làm đòng, trổ bông, phát triển tốt.

Tỉnh Kiên Giang đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2025 triển khai thực hiện Đề án “Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đạt 100.000 ha, đạt 200.000 ha vào năm 2030, tỉnh phấn đấu thực hiện đạt sớm hơn 1 năm.

Trong thực hiện các mô hình thí điểm trên địa bàn tỉnh còn gặp một số khó khăn do thiếu máy móc, thiết bị gieo sạ tập trung; một bộ phận nông dân còn chưa mạnh dạn thay đổi tư duy sản xuất, canh tác. Trước thực trạng trên, tỉnh đã đẩy mạnh tuyên truyền, huy động từ các địa phương, doanh nghiệp hỗ trợ đảm bảo cho việc thực hiện thí điểm đề án.

Là một trong những đơn vị phối hợp cùng Trung tâm Khuyến nông quốc gia thực hiện các dự án, ông Hồ Thế Huy, Phó Giám đốc Maketing Công ty cổ phần Phân bón Bình Điền cho biết để mở rộng vùng chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long cần tăng cường hoạt động tổng kết, đánh giá việc triển khai nhân rộng mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại các địa phương để đưa ra các giải pháp phù hợp; tăng cường sự chỉ đạo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh đối với các đơn vị trực thuộc trong việc triển khai các nội dung hoạt động tại địa phương; hệ thống khuyến nông, đặc biệt là khuyến nông cơ sở cần phát huy vai trò là lực lượng nòng cốt trong quá trình triển khai thực hiện Đề án; tăng cường sự phối hợp, hợp tác giữa khuyến nông, địa phương với doanh nghiệp.