Mỗi khi thu hoạch xong một vụ mùa, tại những ruộng bậc thang nổi tiếng ở miền Bắc Philippines tưng bừng diễn ra các lễ hội với hình ảnh những chàng trai trong trang phục truyền thống khua những chiếc chiêng bằng đồng để tạo ra những nhịp điệu vui tai. Di sản thế giớiNhững truyền thống đó là linh hồn của dãy núi Cordillera, một trong những khu vực đẹp nhất Philippines nơi bộ tộc Ifugao sinh sống và gìn giữ những thửa ruộng bậc thang có trong danh sách Di sản Thế giới.
Ruộng bậc thang ở Philippines có nguy cơ biến mất vì tốc độ hiện đại hóa nhanh chóng. Ảnh: Telegraph |
Nhưng những cánh đồng lúa bậc thang, được hình thành từ 2.000 năm trước, cũng như lối sống truyền thống của người Ifugao, đang đối mặt với những mối đe dọa chưa từng có của quá trình hiện đại hóa.
Edison Molanida, Giám đốc quản lý các Di sản Thế giới thuộc Ủy ban văn hóa Philippines, nói: “Những khu vực đẹp có nguy cơ biến thành rừng rậm đô thị. Một trong những mối đe dọa chính là tốc độ phát triển nhanh chóng của khu vực”.
Trong bản đánh giá tình trạng Di sản Thế giới, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO) mô tả khu vực này là “một cảnh quan văn hóa sống động của vẻ đẹp vô song”.
Vào những buổi sáng mù sương, khi những tia nắng đầu tiên của mùa thu xuyên qua những bức tường đá theo đường nét của những ngọn núi, những ruộng lúa trông giống những bậc thang khổng lồ tới thiên đường. UNESCO cũng ca ngợi con người Ifugao vì đã duy trì sự hòa hợp với thiên nhiên rất lâu, như sử dụng các loại thảo mộc thay vì thuốc trừ sâu, phân bón và quan tâm tới các nguồn tài nguyên thiên nhiên hạn chế.
Hệ thống thủy lợi của người Ifugao, dẫn nước từ dưới đáy thung lũng lên đỉnh núi, có thể san sẻ nước tưới đồng đều giữa các cộng đồng, được ca ngợi là một “quyền lực của kỹ thuật”.
Những thay đổi lớnNhiều năm trở lại đây, những ngôi làng đẹp như tranh vẽ đang dành chỗ cho sự hỗn loạn: các tòa nhà xấu xí nhiều tầng bằng bê tông, các phương tiện chạy bằng dầu diesel gây ô nhiễm và những ngôi nhà lụp xụp. Ngoài ra, sâu bệnh, trong đó có những con giun đất khổng lồ của Indonesia, đang đe dọa gây phá hủy cấu trúc của các ruộng bậc thang.
Ở Mayoyao, một trong những ngôi làng có phong cảnh đẹp nhất khu vực, giới chức địa phương nói những con giun, cũng như ốc sên được đưa vào với vai trò cung cấp protein, hiện là mối đe dọa lớn nhất với các ruộng bậc thang. Ngoài ra, sự hiện đại hóa, trong đó có truyền hình và internet, được cho là yếu tố ảnh hưởng lớn tới lực lượng lao động ở các ruộng bậc thang.
“Khi cha mẹ bảo chúng tôi làm việc, chúng tôi vâng lời. Nhưng ngày nay, con cái chúng tôi không chấp nhận làm việc ở những ruộng bậc thang. Chúng lười biếng”, Margaret Licnachan, 38 tuổi, một nông dân ở Mayoyao, nói.
Ông Molanida cho rằng việc từ bỏ “văn hóa lúa nước” với số lượng đáng kể ở Ifugao là một trong những mối nguy hiểm lớn nhất ở khu vực: “Nếu thế hệ trẻ không còn quan tâm đến văn hóa lúa nước và chuyển tới các thành phố, hay áp dụng lối sống hiện đại, ai sẽ là người ở lại chăm sóc những ruộng bậc thang?”
Lực lượng lao động là thanh niên chỉ đi học và đi làm xa ở các thành phố mà không làm nông như cha mẹ. Không chỉ thế, biến đổi khí hậu, thiên tai cũng ảnh hưởng không nhỏ tới hệ thống thủy lợi, gây bất lợi cho hoạt động nông nghiệp.
Phó Thị trưởng Mayoyao Jimmy Padchanan nói: “Không thể phủ nhận những tác động của hiện đại hóa trong nền văn hóa. Nhưng không phải tất cả đều xấu. Chúng tôi đang hòa hợp xã hội cũ và mới, trong khi vẫn duy trì nhiều giá trị.”
Ông Padchanan cũng khẳng định: “Tất cả tùy thuộc vào quyết định của người Ifugao, liệu họ có muốn chiến đấu mạnh mẽ hơn để bảo tồn văn hóa và ngăn chặn sự phát triển hỗn loạn hay không. Nếu không ruộng lúa bậc thang có thể sẽ biến thành những ruộng bậc thang cỏ.”