Mỗi cây thuốc lào, người dân chỉ để chừng 12-15 lá, khi cây tạo tán vừa đủ, lá già thì bắt đầu thu hái về thái.
Nếu gặp nắng thì thuận lợi, phải hôm mưa gió, trời không nắng thì chỉ có… đốt. Không hiểu cây thuốc lào ở vùng đất ven biển Thái Thụy có từ bao giờ, chỉ biết đây là cây vụ màu có thời gian canh tác dài nhất trong năm (5 - 6 tháng). Kể từ khi gieo hạt đến lúc thu hái, cây thuốc lào tốn rất nhiều công sức, vất vả hơn trồng lúa, trồng hành hay cây rau màu khác.
Lá thuốc sau khi hái từ ruộng về, bà con dùng dây cước tách lá ra khỏi cẫng (xương lá), sau đó bày thành cuộn thuốc.
Khi cây còn nhỏ, người dân chăm sóc để cây phát triển tập trung nuôi dưỡng lá. Mỗi cây thuốc lào, người trồng thường chỉ để 12-15 lá là vừa đủ và được trồng so le nhau trên luống dài, mỗi cây cách nhau từ 30-40cm.
Lá thuốc được bày trên 2 cây sào dài chừng 3m thẳng tắp để tạo thành cuộn thuốc.
Khi cây ra những chồi non ở khe lá, bà con ngắt bỏ để cây tập trung dinh dưỡng nuôi lá là chính. Đến lúc thu hoạch, bà con thu hái đồng loạt từ ngọn xuống gốc, đặc biệt công đoạn này phải làm khi trời nắng ráo thì lá cây mới có nhiều chất. Để có một mẻ thuốc lào từ khi thu hái từ ngoài đồng về, đến lúc thái thành sợi thành phẩm, có tới cả chục công đoạn.
Công đoạn tạo cuộn thuốc.
Tạo cuộn thuốc là thời kỳ mệt nhọc nhất trong chuỗi những ngày tháng thu hoạch thuốc lào. Khi lá thuốc được thu hái từ ruộng về, bà con róc bỏ cẫng lá (xương lá), bày thành cuộn, lẳn (buộc chặt lại bằng dây giang, dây cói), tưới nước vào cuộn thuốc để lá tươi trở lại cho dễ thái, đưa cuộn thuốc lên máy thái thành sợi nhỏ như sợi miến dong và phơi lên phên.
Cuộn thuốc chuẩn bị đưa lên cầu thái.
Vào mỗi buổi sáng hàng ngày, người dân mang những phên thuốc ra phơi, chiều lại thu về, cất đi. Cứ thế, mỗi mẻ thuốc kéo dài từ 5 - 7 ngày và để thu hái xong một vụ thuốc lào, bà con phải mất hơn 1 tháng làm liên tục.
Từ ngày có máy thái thuốc, chỉ cần cắm điện và có người giữ cuộn thuốc, máy sẽ thái tự động thái, người dân không còn phải thái thủ công như những năm trước đây nữa.
Kể ra từng ấy công đoạn nghe có vẻ giản đơn nhưng để làm được mẻ thuốc khoảng 20 cuộn cần đến 3-4 người làm liên tục trong 3 ngày. Cho nên khi vào vụ thu hái thuốc lào, cần rất nhiều nhân lực, những gia đình ít người thường luân phiên làm đổi công (vài ba gia đình làm chung, giúp nhau) chứ nếu chỉ có một người không thể làm được.
Sợi thuốc được thái nhỏ hơn sợi miến dong, phơi trên những tấm phên cho mau khô.
Năm nay, các xã chuyên canh cây thuốc lào ở Thái Thụy được mùa. Qua khảo sát tại một số hộ dân ở xã Thụy Trường, mỗi sào thuốc lào sau khi thu hái năng suất ước khoảng 70 - 75 kg thuốc khô. Với giá bán đầu mùa 120.000 đồng/kg, bà con cũng thu về từ 8,4 - 9 triệu đồng/sào.
Mỗi tấm phên phơi thuốc lào có diện tích chừng 2 mét vuông.
Trừ vốn, giống, thuốc trừ sâu, phân bón, công thái… mỗi sào bà con cũng có lãi một từ 4-5 triệu đồng/sào. So với các cây trồng khác, thuốc lào là cây trồng có thu nhập cao nhưng nhiều người dân cho rằng thực ra họ cũng chỉ lấy công làm lãi.
Các phên thuốc được phơi trên giàn. Ở vùng trồng thuốc lào, các gia đình thường có sân rất rộng, mục đích là để phục vụ nghề làm thuốc lào.
Có những hộ không thuê được thợ thái, không có khả năng tự thu hoạch, họ sẽ bán lá tươi tại ruộng với giá từ 3,5 - 4 triệu đồng/sào. Bán lá tươi thu nhập chỉ bằng 50% so với những gia đình có điều kiện tự thái được.
Video nghề làm thuốc lào ở Thái Thụy, Thái Bình: