Phóng viên báo Tin Tức đã phỏng vấn đại biểu Phan Văn Quý (đoàn Nghệ An, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần tập đoàn Thái Bình Dương) xung quanh vấn đề hiệu quả kinh tế - xã hội của thủy điện vừa và nhỏ.Đại biểu Phan Văn Quý. Ảnh: Chí Cường
|
Lần này Chính phủ điều chỉnh về quy hoạch thủy điện trên cả nước là biện pháp kịp thời. Công bằng mà nói thì thủy điện mang lại nguồn điện năng lớn cho đất nước, chiếm 44% lượng điện chúng ta đang dùng. Năm 2012, riêng thuế VAT thu từ thủy điện là khoảng 6.500 tỷ đồng. Tuy nhiên khi làm thủy điện nếu không thận trọng trong quy hoạch và xây dựng sẽ ảnh hưởng đến đời sống người dân vùng thủy điện và hạ lưu, cũng như ảnh hưởng về môi trường sau này. Trong tổng sơ đồ 7 Thủ tướng phê duyệt về thủy điện có 3 tiêu chuẩn: sản xuất điện, cấp nước, đảm bảo đời sống an sinh xã hội cho vùng thủy điện. Chính vì vậy điều chỉnh quy hoạch lần này kịp thời ở chỗ sẽ chú trọng làm những thủy điện đảm bảo 3 tiêu chí trên.
* Theo báo cáo, có hơn 400 thủy điện bị loại bỏ, liệu đây có phải do quy hoạch kém không, thưa ông?Theo báo cáo Quốc hội thì có loại bỏ 424 thủy điện trong tổng số 1239 thủy điện, trong số này chỉ có thủy điện Đồng Nai 6 và 6A là lớn, còn lại là thủy điện vừa và nhỏ. Những dự án thủy điện loại lần này sản xuất điện không lớn nhưng diện tích phá rừng lớn và kèm theo sự nguy hiểm trong việc cấp nước cho vùng hạ lưu nên loại là cần thiết.
Với số thủy điện còn lại, trong quá trình quy hoạch, xem xét sẽ loại bỏ tiếp. Lý do là quy trình đầu tư theo từng bước: quy hoạch, lập dự án, tiếp tục đầu tư. Nếu lập dự án không đảm bảo về 3 yếu tố: kinh tế, xã hội, môi trường thì vẫn loại bỏ tiếp.
* Bộ trưởng Bộ Công Thương có cho biết 65% thủy điện vừa và nhỏ là do tỉnh phê duyệt quy hoạch và cấp phép, vậy vấn đề quản lý đặt ra thế nào, thưa ông?Vấn đề quy hoạch mang tính định hướng, như Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng nói là quy hoạch mở, còn quá trình làm phải thể hiện tính khả thi của dự án bao gồm tính kinh tế, xã hội, môi trường. Chỉ khi nào dự án đảm bảo 3 yếu tố trên thì chủ đầu tư và địa phương mới duyệt. Đúng là thực tế duyệt đầu tư dự án thủy điện vừa và nhỏ là do cấp tỉnh bởi quy định đã phân cấp, trung ương chỉ duyệt dự án lớn.
Do đó, với thủy điện vừa và nhỏ, vấn đề ở đây là nêu cao tính chủ động, chặt chẽ, và nghiêm khắc của cơ quan cấp phép địa phương, cơ quan tham mưu sở ban ngành của tỉnh có dự án triển khai.
*Với bất cập như hiện nay, có nhiều ý kiến cử tri cho rằng nên rút việc cấp phép xây dựng thủy điện về Bộ quản lý, ý kiến ông về vấn đề này như thế nào?Tôi nghĩ là khó vì Bộ không sâu sát bằng địa phương được. Bộ không có cơ quan nào đủ người để đi sâu làm việc đó. Ở tỉnh cấp phép có Sở Kế hoạch Đầu tư. Muốn cấp phép phải có sự xem xét của Sở Xây dựng về thiết kế và dự toán, Sở Tài chính phản biện về hiệu quả kinh tế, Sở Tài nguyên Môi trường thẩm định về đất đai. Cho nên phân cấp cho địa phương là đúng nhưng quan trọng là nêu cao tính trách nhiệm, năng lực của địa phương. Họ cấp phép đúng chưa, khi cấp phép đúng rồi thì xây dựng đúng quy trình của Luật Xây dựng và đảm bảo chất lượng chưa? Thực tế chúng ta đã nghe phản ánh tình trạng mưa to thì thủy điện có nguy cơ vỡ gây ngập vùng hạ lưu, trong khi nước ta là nước có nhiều mưa bão nên nguy cơ thiệt hại cao. Do đó, tôi khẳng định phải phát huy được tính trách nhiệm, năng lực của cấp chính quyền và sở ban ngành tham mưu cho tỉnh để quyết định đầu tư hay không đầu tư. Còn đề xuất của nhà đầu tư chỉ là một mặt của vấn đề.
*Vậy theo ông, để không còn tính bất cập về thủy điện như vừa qua cần có giám sát quy hoạch như thế nào?Bộ Công Thương có Tổng cục Năng lượng có chức năng phối hợp với các tỉnh quản lý quy hoạch được phê duyệt. Tỉnh nào cấp phép phải chịu trách nhiệm về việc cấp phép của mình. Còn Bộ chỉ mang tính hướng dẫn địa phương thực hiện quy hoạch.
*Nếu cấp phép sai có chế tài cụ thể như thế nào, thưa ông?
Theo tôi cần có chế tài. Khi cấp phép, các nhà đầu tư phải cam kết. Có những thủy điện, nhà đầu tư vận hành vài năm nay rồi nhưng trách nhiệm chưa hoàn thành thì đáng lẽ lúc đó phải có chế tài hiệu quả, ví dụ như không mua điện của đơn vị đó để buộc hoàn thành trách nhiệm của nhà đầu tư nêu trong giấy phép. Đây chính là năng lực quản lý của đơn vị cấp phép, lấy đi bao nhiêu rừng thì trả lại bao nhiêu tiền để trồng rừng, đền bù cho bà con ra sao? Do đó, chế tài khả thi là không hoàn thành trách nhiệm với xã hội, môi trường thì không mua điện doanh nghiệp đó. Nhà đầu tư phải thực hiện.
Vấn đề rủi ro của thủy điện với xã hội là lâu dài nên phải có chế tài, trách nhiệm nhà đầu tư gắn với quyền lợi mà họ hưởng. Nếu không hoàn thành trách nhiệm thì hậu quả là người dân gánh chịu.
*Dưới góc nhìn là doanh nghiệp, ông thấy thủy điện vừa và nhỏ có hiệu quả?
Thực ra, làm thủy điện vừa và nhỏ cũng hiệu quả. Nhà đầu tư chỉ mất giai đoạn đầu đầu tư, ước tính chi phí khoảng 30 tỷ đồng cho 1 Megawatt (MW). Sau khi thu hồi đầu tư xong chỉ bảo dưỡng, bảo hành một số thiết bị, thì nhà đầu tư chỉ ngồi thu tiền, trong khi nguyên liệu là năng lượng nước trời cho. Nếu chỉ đơn thuần về kinh tế thì mang lại hiệu quả nhưng vấn đề ở đây là không xử lý tốt vấn đề xã hội, môi trường. Nếu tính tổng thể thì về kinh tế có lợi cho nhà đầu tư nhưng xã hội lại bị thiệt. Do đó phải cân bằng quyền lợi nhà đầu tư và trách nhiệm. Trách nhiệm ở đây là tiến độ phải ghi rõ trong giấy phép. Đó cũng là trách nhiệm, năng lực và sự giám sát chặt chẽ của cơ quan chuyên môn ở tỉnh có dự án thủy điện.
Thực tế, phong trào đầu tư vào thủy điện gần đây có giảm và Nhà nước loại bớt thủy điện nhỏ và vừa trong quy hoạch. Bên cạnh đó, Chính phủ giao trách nhiệm cho chính quyền địa phương cấp tỉnh làm chặt chẽ trong quá trình xây dựng, giám sát và trong vận hành, cùng trách nhiệm với xã hội và môi trường. Thủy điện vẫn là nguồn thu lớn cho đất nước, nhất là thời gian tới dự báo Việt Nam vẫn là nước thiếu điện cho phát triển kinh tế - xã hội.
*Xin cảm ơn ông!
Xuân Cường (thực hiện)