Hướng dẫn học sinh cách sơ cứu người bị đuối nước. Ảnh: Thanh Thương/TTXVN
Thực tế, sự can thiệp kịp thời và đúng phương pháp tại chỗ có thể làm giảm đáng kể những hậu quả nghiêm trọng này. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức và kỹ năng sơ cứu đuối nước trong cộng đồng là rất cần thiết để bảo vệ tính mạng và sức khỏe cho mọi người.
Xử trí đúng trong sơ cứu đuối nước trẻ em
Theo bác sĩ Hoàng Anh Tuấn, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, sơ cấp cứu ban đầu khi xảy ra đuối nước là yếu tố quyết định đến sự sống còn của nạn nhân. Trong một trường hợp cụ thể, bác sĩ Tuấn kể lại sự việc khi một bé gái 5 tuổi bị đuối nước tại bể bơi của một khách sạn. Khi phát hiện bé trong tình trạng nguy kịch, bác sĩ Tuấn và đồng nghiệp đã nhanh chóng tiến hành hồi sinh tim phổi và giải phóng đường thở, giúp bé tỉnh lại và được đưa đến trung tâm y tế kịp thời.
Bác sĩ Tuấn kể lại: "Cảnh tượng lúc đó là một bé gái khoảng 5 tuổi được đưa lên bờ và một người đàn ông dốc ngược cháu để nước chảy ra. Tuy nhiên, tình trạng tím tái của cháu bé không cải thiện. Chúng tôi đã nhanh chóng tiến hành hồi sinh tim phổi và cứu sống cháu".
Theo các chuyên gia, khi phát hiện trẻ đuối nước, điều đầu tiên cần làm là đưa nạn nhân lên khỏi mặt nước, đánh giá tình trạng hô hấp và tim mạch. Nếu nạn nhân không thở hoặc tim ngừng đập, cần nhanh chóng thực hiện các bước: Ép tim ngoài lồng ngực bằng cách đặt tay trên xương ức, ngang với đường nối hai núm vú, ấn xuống ngực sâu khoảng 1/3 - 1/2 lồng ngực với tốc độ 100 lần/phút. Ngoài ra, thổi ngạt kết hợp với ép tim, thổi ngạt giúp cung cấp oxy cho nạn nhân.
Nếu chỉ có một người cấp cứu, thực hiện 30 lần ép tim và 2 lần thổi ngạt; nếu có hai người cấp cứu, thực hiện 15 lần ép tim và 2 lần thổi ngạt. Trong khi thực hiện cấp cứu cần kiểm tra lại tình trạng nạn nhân sau mỗi 2 phút, đánh giá lại xem trẻ có thở lại hay không, có mạch không. Khi trẻ có nhịp tim và nhịp thở trở lại, cần nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế để kiểm tra chức năng sau hồi sinh tim phổi.
Bác sĩ Tuấn cũng nhấn mạnh: Việc dốc ngược nạn nhân để nước chảy ra khỏi miệng là một sai lầm phổ biến. Nó chỉ làm chậm trễ các bước sơ cứu quan trọng hơn như hồi sức tim phổi, gây tổn thương não không hồi phục do thiếu oxy.
Lượng nước vào phổi khi đuối nước thường không nhiều và có thể được thải ra khi ép tim ngoài lồng ngực hoặc khi trẻ tự thở lại. Việc trì hoãn hô hấp nhân tạo và ép tim ngoài lồng ngực có thể gây tổn thương, não không hồi phục do thiếu oxy.
Bác sĩ Nguyễn Thái Cường, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đưa ra lời khuyên: Sơ cấp cứu ban đầu cho trẻ đuối nước rất quan trọng vì nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ đuối nước là tổn thương não do thiếu oxy. Thời gian chịu đựng thiếu oxy của não tối đa chỉ khoảng từ 4 - 5 phút, nếu quá thời này sẽ dẫn tới tổn thương não không hồi phục, gây tử vong hoặc di chứng thần kinh.
"Nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ đuối nước là tổn thương não do thiếu oxy. Chỉ trong một thời gian ngắn tại các điểm nghỉ dưỡng đã xảy ra hai vụ đuối nước khiến ba trẻ gặp nguy hiểm. Đây là lời cảnh báo mạnh mẽ cho các bậc phụ huynh khi đưa trẻ đi nghỉ dưỡng", bác sĩ Cường cho biết thêm.
Trường hợp bệnh nhi trên, do may mắn được sơ cứu kịp thời, đúng cách nên không nguy hiểm đến tính mạng trẻ. Trong một vụ việc gần đây tại Quảng Ninh, hai cháu bé đã không qua khỏi do không được phát hiện kịp thời và sơ cứu đúng cách. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc giám sát trẻ em khi chúng bơi lội tại các bể bơi, biển, hồ ao, sông ngòi... Phụ huynh cần luôn chú ý và không rời mắt khỏi các cháu để tránh các tình huống đáng tiếc xảy ra.
Việc nâng cao nhận thức và kỹ năng sơ cấp cứu cho cộng đồng, đặc biệt là các bậc phụ huynh, là vô cùng cần thiết. Các lớp học bơi và các khóa đào tạo sơ cấp cứu cần được tổ chức rộng rãi và thường xuyên. Các cơ quan chức năng cần tăng cường công tác tuyên truyền, tập huấn về kỹ năng phòng tránh đuối nước và sơ cấp cứu ban đầu. Ngoài ra, việc dạy cho trẻ kỹ năng bơi lội cũng là điều hết sức quan trọng để giảm thiểu tình trạng trẻ đuối nước.
Nâng cao tỷ lệ trẻ biết bơi
Nâng cao nhận thức về việc học bơi, tích cực triển khai dạy bơi song song với tuyên truyền, tập huấn kỹ năng phòng tránh đuối nước, sơ cứu tại chỗ cho trẻ em là những biện pháp đang được các ngành, các địa phương quan tâm triển khai để phòng ngừa tai nạn đuối nước ở trẻ.
Toàn tỉnh Vĩnh Long hiện có hơn 30 hồ bơi đăng ký kinh doanh, con số này là rất nhỏ so với nhu cầu hồ bơi cần có trong tỉnh. Dù còn nhiều khó khăn do điều kiện vật chất các nơi chưa đảm bảo, nhưng với sự quyết tâm bảo vệ trẻ em, các lớp học bơi ngày càng được quan tâm và tổ chức đa dạng, phù hợp với đặc điểm điều kiện của từng địa phương để có thể thu hút nhiều trẻ tham gia và học bơi hiệu quả.
Do đặc thù tại nhiều trường chưa có hồ bơi, cũng không có bể bơi di động, nên việc dạy và học bơi được tổ chức thực tế ngay trên tuyến sông trước một số cổng trường. Lớp học tại Trường Tiểu học Loan Mỹ B (xã Loan Mỹ, huyện Tam Bình) có gần 40 học sinh tham gia và được chia thành từng nhóm nhỏ để học. Việc dạy bơi trực tiếp dưới sông nên thời khóa biểu không cố định mà phải phụ thuộc vào con nước. Mặc dù vậy, phụ huynh vẫn nhiệt tình đưa trẻ đến lớp đều đặn và hỗ trợ giám sát, nhắc nhở các em nghiêm túc học để tiếp thu những kiến thức mà giáo viên hướng dẫn.
Thầy Huỳnh Anh Tuấn, giáo viên dạy bơi Trường Tiểu học Loan Mỹ B (xã Loan Mỹ, huyện Tam Bình) cho biết: “Các em ở vùng sông nước nhưng chưa được xuống trực tiếp để bơi ở sông, hồ nên phần lớn là chưa biết bơi. Việc dạy bơi trực tiếp dưới sông tuy khó quan sát và vất vả, nhưng được lợi thế hơn là học sinh tiếp xúc với môi trường nước chảy, giúp các em không nhát nước và nhanh biết bơi. Qua lớp học này, chúng tôi mong muốn trang bị các kỹ năng cho học sinh như: Nổi nước, bơi và sinh tồn trong môi trường nước, đặt biệt là phương pháp chống đuối nước khi không may rơi xuống sông, rạch”.
Em Huỳnh Ngọc Thịnh, Trường Tiểu học Loan Mỹ B phấn khởi nói: “Ban đầu xuống sông em cũng sợ lắm, không dám bơi, không nổi được. Nhờ các thầy hướng dẫn, dạy cách bơi nên giờ em nổi nước được, bơi và lặn được. Em sẽ cố gắng học để bơi tốt hơn và có thể bảo đảm an toàn cho bản thân khi tiếp xúc với sông nước”.
Theo Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Vĩnh Long, từ đầu năm đến nay, địa phương ghi nhận 13 trường hợp trẻ em bị đuối nước. Để thực hiện hiệu quả công tác phòng, chống đuối nước cho trẻ em, Sở đã phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức các lớp dạy bơi và kỹ năng an toàn phòng chống đuối nước.
Ngoài ra, Sở còn tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức về chăm sóc và bảo vệ trẻ, nhằm tránh tai nạn thương tích và đuối nước. Đặc biệt, trong kỳ nghỉ hè năm 2024, Sở đã phân bổ kinh phí cho các địa phương để tổ chức 52 lớp tập bơi cho gần 1.600 trẻ em, nhằm hướng dẫn các kỹ năng cơ bản về bơi lội, kỹ thuật bơi, kiến thức phòng chống đuối nước và phương pháp cứu người an toàn khi gặp tình huống đuối nước.
Huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương đã tăng cường công tác phòng, chống tai nạn đuối nước và nâng cao tỷ lệ trẻ em từ 6 đến dưới 16 tuổi biết bơi, với mục tiêu thêm ít nhất 5% trẻ trong độ tuổi này biết bơi, tương ứng với khoảng 1.000-1.200 em. Ở Nam Sách, có 16/19 xã, thị trấn đã có bể bơi. Với các xã chưa có bể bơi, địa phương thông tin đến gia đình, người dân về các điểm dạy bơi ở các xã lân cận để những người có nhu cầu sắp xếp cho con em đi học.
Để phòng ngừa tai nạn đuối nước cho trẻ, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Hải Dương Vũ Trí Quang cho biết, hằng năm, UBND tỉnh đều ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện công tác trẻ em, chỉ đạo các sở, ngành, địa phương đặc biệt chú trọng đến việc phòng, ngừa, giảm thiểu tai nạn thương tích trẻ em, trong đó có tai nạn đuối nước. Các sở, ngành, địa phương căn cứ chức năng, nhiệm vụ của mình triển khai các hoạt động cụ thể. Mới đây, Sở đã ban hành công văn về việc tiếp tục tăng cường phòng, chống tai nạn thương tích đối với trẻ em.
Để nâng cao hiệu quả phòng, chống đuối nước, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và cộng đồng. Phụ huynh cần nâng cao nhận thức, giám sát chặt chẽ con em khi tiếp xúc với nước. Nhà trường nên đưa môn bơi vào chương trình giảng dạy chính thức. Các cơ quan chức năng cần tiếp tục tổ chức các khóa đào tạo, nâng cao kỹ năng sơ cấp cứu cho cộng đồng, đặc biệt là các giáo viên và phụ huynh.
Với sự quyết tâm và nỗ lực không ngừng, hy vọng rằng tình trạng đuối nước ở trẻ em tại nước ta đặc biệt trong dịp hè này sẽ giảm thiểu, mang lại môi trường an toàn và lành mạnh cho các em phát triển.