Rừng ngập mặn ven biển Đồng bằng sông Cửu Long được xem như lá
phổi xanh bảo vệ cư dân và hệ sinh thái đất ngập nước nhưng vì nhu cầu
phát triển kinh tế con người đang tàn phá nghiêm trọng. Những đầm tôm
thay thế rừng ngập mặn đang diễn ra khá phổ biến ở Trà Vinh, Bạc Liêu,
Cà Mau… * Rừng ngập mặn đang kêu cứu
Vụ
Phát triển rừng (thuộc Tổng cục Lâm nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Phát triển
nông thôn) thống kê hiện cả nước còn khoảng 166.000 ha rừng ngập mặn,
giảm 60% so với những năm 1940. Theo ông Nhữ Văn Kỳ, Vụ Phát triển
rừng, một trong những nguyên nhân làm giảm diện tích rừng ngập mặn, rừng
phòng hộ ven biển hiện nay chính là tình trạng phá rừng làm đầm nuôi
tôm tự phát, nuôi tôm quảng canh, sinh thái. Nguyên nhân khác nữa là
chuyển mục đích sử dụng đất hợp pháp sang nuôi trồng thủy sản, sản xuất
nông nghiệp, xây dựng đê bao, khu công nghiệp, cảng biển, khai thác gỗ,
củi…
Rừng ngập mặn tại Cần Giờ. Ảnh TTXVN. |
Trên thực tế, điều kiện trồng rừng ven biển rất khó
khăn trong khi ngân sách nhà nước đầu tư cho trồng rừng phòng hộ thấp.
Vì vậy tỉ lệ cây sống thành rừng chỉ đạt từ 50 - 60%. Mặt khác, công tác
quản lý, quy hoạch sử dụng đất còn bất cập, thiếu sự phối hợp, thống
nhất giữa các ngành liên quan cũng góp phần vào làm suy giảm diện tích
rừng ngập mặn. Hơn nữa, khâu quy hoạch rừng ở từng địa phương thiếu ổn
định, thường bị điều chỉnh do nhu cầu sử dụng đất và chuyển đổi mục đích
sử dụng đất để phát triển kinh tế tại địa phương. Việc giao khoán rừng
ngập mặn cho các hộ gia đình bảo vệ còn nhiều hạn chế.
Hiện tượng biến đổi khí hậu, nước biển dâng làm cho nhiều diện tích
rừng bị ngập sâu, biển đang có xu hướng tiến sâu vào nội địa, các hoạt
động từ thượng nguồn sông Mê Kông như xây dựng các đập thủy điện, ngăn
dòng đã tác động mạnh mẽ đến hệ thống rừng ngập mặn. Các nhà máy sản
xuất trong khu vực xả thải làm ô nhiễm môi trường cũng có tác động tiêu
cực hệ sinh thái rừng ngập mặn, thạc sỹ Trần Thanh Cao, Viện Khoa học
Lâm nghiệp Nam bộ chia sẻ.
* Giải pháp để phát triển bền vững
Ông Phan Huy Thông, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia cho biết:
Trong chiến lược phát triển lâm nghiệp, ứng phó với biến đổi khí hậu, dự
kiến cả nước phát triển diện tích rừng ngập mặn, rừng phòng hộ ven
biển, chống cát bay đạt 330.000ha vào năm 2015 và đạt 500.000 ha vào năm
2025.
Để đạt mục tiêu đó, theo ông Thông cần thực hiện
đồng bộ, quyết liệt từ khâu quy hoạch, rà soát lại quy hoạch diện tích
rừng ngập mặn, đổi mới và nâng cao hiệu quả của chính sách đầu tư trồng,
bảo vệ, phát triển rừng ngập mặn.
Ông Trần Văn Thức, Phó
Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Cà Mau cho biết: Bờ
biển thuộc địa bàn tỉnh đang trong tình trạng sạt lở nghiêm trọng. Để
bảo vệ diện tích rừng phòng hộ ven biển tỉnh đã đưa ra hai giải pháp
công trình và phi công trình. Cụ thể là xây dựng kè bê tông ly tâm ven
bờ khu vực biển Tây thuộc huyện U Minh nhằm tạo bãi bồi để tái sinh
rừng.
Ông Trịnh Hoàng Việt, Trung tâm Khuyến nông tỉnh
Long An chia sẻ những giải pháp có thể thực hiện trong việc bảo vệ rừng
ngập mặn, rừng phòng hộ ven biển. Đó là tăng cường công tác khuyến lâm ở
cơ sở nhằm nâng cao nhận thức của người dân trong công tác bảo vệ rừng,
phổ biến quảng bá các mô hình nông lâm kết hợp đạt hiệu quả như mô hình
nuôi ong mật dưới tán rừng, mô hình cây lúa nước và cây tràm kết hợp
với gà thả vườn, nghiên cứu và tuyển chọn các giống cây trồng thích nghi
trên các dạng lập địa. Khuyến khích mở các vườn ươm cây giống chất
lượng, hỗ trợ cung cấp cây giống cho người dân trồng cây phân tán.
Theo
ông Nhữ Văn Kỳ, việc xây dựng quy hoạch tổng thể rừng ngập mặn trên
phạm vi cả nước, khôi phục phát triển hệ sinh thái rừng ngập mặn ở từng
địa bàn cụ thể sẽ giúp cơ quan chức năng quản lý tốt diện tích và chất
lượng rừng ngập mặn hện nay. Đối với các trường hợp sử dụng diện tích
rừng không đúng quy hoạch cần thu hồi và xử lý nghiêm khắc. Ngoài ra,
đối với các công trình đê biển thì phải coi rừng ngập mặn là một hạng
mục thành phần, từ đó dành một phần kinh phí thỏa đáng để đầu tư, chăm
sóc, bảo vệ.
Khi thực hiện công tác quản lí rừng cũng
cần chú trọng kĩ thuật GIS (Hệ thống thông tin địa lý) và công nghệ viễn
thám giám sát chất lượng rừng và lưu trữ những số liệu của rừng để theo
dõi. Cần thực hiện quan trắc chất lượng nước để nắm những đặc trưng cửa
sông, đại diện cho yếu tố môi trường có thể nhạy cảm với sức khỏe của
rừng ngập mặn.
Hồng Nhung