Tuy nhiên, việc thực hiện thành công 19 tiêu chí thực chất chỉ là bước khởi đầu, bởi việc xây dựng nông thôn mới đòi hỏi phải thường xuyên, liên tục và khó khăn khi chất lượng các tiêu chí ngày càng nâng cao, đòi hỏi các xã nông thôn mới sau khi được công nhận đạt chuẩn phải tập trung giữ vững và nâng chất các tiêu chí đã đạt.
13 xã nông thôn mới bị giảm tiêu chí
Theo bà Vương Thị Thu Hương, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chánh Văn phòng điều phối xây dựng nông thôn mới tỉnh Vĩnh Long, qua thẩm định đánh giá nâng chất các tiêu chí nông thôn mới tại các xã đã đạt chuẩn, trong năm 2018 đã có 13 xã đạt chuẩn nông thôn mới bị giảm tiêu chí. Những xã này đều bị sụt giảm ở một số tiêu chí như: Trường học, thu nhập, tổ chức sản xuất, y tế, môi trường, quốc phòng an ninh, hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật…
Cánh đồng khoai lang tại huyện Bình Tân.
Xã Hòa Phú, huyện Long Hồ được công nhận nông thôn mới vào năm 2016. Qua kết quả khảo sát của Văn phòng điều phối xây dựng nông thôn mới tỉnh Vĩnh Long vào đầu năm 2018, xã có 8 tiêu chí bị sụt giảm cần phải tập trung nâng chất. Đến cuối năm, Hòa Phú đã nỗ lực khắc phục được 5 tiêu chí và vẫn còn có 3 tiêu chí về tổ chức sản xuất, trường học, quốc phòng và an ninh chưa thể khắc phục trong năm.
Chủ tịch UBND xã Hòa Phú Lê Văn Liêm cho biết, công tác đảm bảo tiêu chí quốc phòng và an ninh trong xây dựng nông thôn mới của xã hiện gặp không ít khó khăn. Địa bàn xã có tuyến Quốc lộ 1 đi qua và có nhiều nơi tập trung đông dân như khu công nghiệp Hòa Phú, nhà trọ nên tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội diễn biến phức tạp. Trong năm 2018, do địa bàn xảy ra trọng án, mặc dù vụ việc không phải công dân địa phương gây ra nhưng theo quy định xã vẫn bị sụt giảm tiêu chí về quốc phòng và an ninh. Hiện xã đang tập trung thực hiện các giải pháp phòng chống tội phạm, đẩy mạnh phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc; trong đó phát huy hiệu quả và nhân rộng các mô hình như cổng an ninh, camera an ninh… nhằm đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn, phấn đấu trong năm 2019 sẽ nâng chất bị sụt giảm. Riêng đối với tiêu chí trường học, do Trường Mầm non Hòa Phú trên địa bàn xã còn thiếu 2 phòng chức năng nên chưa được tái công nhận đạt chuẩn Quốc gia. Hiện tại, xã đã vận động được người dân hiến đất để xây dựng trường đạt chuẩn nhưng chưa được bố trí nguồn vốn để xây dựng.
Theo Văn phòng điều phối xây dựng nông thôn mới tỉnh Vĩnh Long, nguyên nhân các xã bị sụt giảm tiêu chí phần lớn là do Bộ tiêu chí Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020 có nhiều tiêu chí được nâng chất với mức độ cao hơn. Cụ thể như chỉ tiêu nước sạch trong tiêu chí 17 từ 50% lên 65%; bảo hiểm y tế trong tiêu chí 15 từ 70% lên 85%; tiêu chí 11 về hộ nghèo dưới 6% xuống còn 4%. Nhiều tiêu chí bổ sung thêm nội dung như: tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa, thông tin và truyền thông, môi trường và an toàn thực phẩm, hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật… làm ảnh hưởng rất nhiều đến kết quả thực hiện tiêu chí tại các xã, nhất là các xã đã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới.
4 tiêu chí khó thực hiện nhất
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Vĩnh Long Vương Thị Thu Hương cho biết, 4 tiêu chí bị giảm nhiều nhất tại các xã nông thôn mới của tỉnh là: Quốc phòng và An ninh, tổ chức sản xuất, trường học, hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật. Đây cùng là những tiêu chí rất khó thực hiện tại tỉnh trong năm qua. Theo đó, tiêu chí về trường học nếu không có việc duy tu, bảo trì, nâng cấp thường xuyên thì theo quá trình sử dụng sẽ bị hao mòn, hư hỏng. Ngoài ra tình trạng số lượng học sinh ở những địa phương tập trung đông dân cư không ngừng tăng, trong khi cơ sở vật chất của các trường hạn chế, chưa đáp ứng kịp, đòi hỏi phải nâng cấp, mở rộng. Những vấn đề này đều cần nguồn kinh lớn, trong khi nguồn lực của địa phương lại giới hạn.
Đối với tiêu chí quốc phòng và an ninh lại có nội dung phụ thuộc nhiều vào yếu tố khách quan cũng như ý thức của người dân. Cụ thể, trong năm tỉnh có tới 13 xã bị sụt giảm tiêu chí quốc phòng và an ninh, do xảy ra trọng án trên địa bàn. Tuy nhiên, trong đó có 3 xã mặc dù xảy ra trọng án nhưng hoàn toàn khách quan, không phải do công dân địa phương gây ra, vì thế cần xem xét đến những trường hợp này. Ngoài ra, quy định tỷ lệ đảng viên trong dân quân nòng cốt đạt từ 18% trở lên cũng gây nhiều khó khăn cho địa phương. Đặc biệt là những xã có đông tỷ lệ đảng viên, quân nhân xuất ngũ phải đi làm ăn xa nơi cư trú, làm việc trong khu công nghiệp, dẫn đến tự bỏ sinh hoạt hoặc làm thủ tục xin ra khỏi Đảng, làm ảnh hưởng đến tỷ lệ đảng viên trong dân quân nòng cốt.
Ngoài ra, tiêu chí tổ chức sản xuất cũng gây những khó khăn, thách thức đối với các xã nông thôn mới của tỉnh, mặc dù được đánh giá là một trong những tiêu chí quan trọng, là mô hình hỗ trợ đắc lực cho người dân phát triển sản xuất hiệu quả và bền vững, từ đó nâng cao thu nhập. Ở giai đoạn 2011-2015, tiêu chí số 13 là hình thức sản xuất và quy định có tổ hợp tác là đạt. Đến giai đoạn 2016-2020, tiêu chí số 13 là tổ chức sản xuất và quy định phải là hợp tác xã hoạt động theo đúng Luật Hợp tác xã năm 2012; xã có mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản chủ lực đảm bảo bền vững.
Hiện toàn tỉnh có 76 hợp tác xã nông nghiệp, 1 liên hiệp hợp tác xã, 1.313 tổ hợp tác với gần 51.500 thành viên tham gia. Trong đó, 23 hợp tác xã thực hiện hợp đồng liên kết với doanh nghiệp nhằm cung ứng vật tư nông nghiệp đầu vào và dịch vụ tiêu thụ, bảo quản, chế biến nông sản; 15 hợp tác xã được ngành nông nghiệp hỗ trợ áp dụng quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt (tiêu chuẩn GlobalGAP, VietGAP).
Tuy nhiên, các hợp tác xã nông nghiệp của tỉnh vẫn còn nhiều khó khăn như: Nguồn vốn hoạt động của hợp tác xã của tỉnh hiện khá hạn chế, đa số hợp tác xã có quy mô sản xuất nhỏ, tổ chức bộ máy chưa đầy đủ. Nhiều hợp tác xã chưa xây dựng và phát triển được các hình thức liên kết gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng kinh tế với doanh nghiệp nên sản xuất và kinh doanh còn gặp nhiều khó khăn. Ngoài ra, đội ngũ cán bộ quản lý hợp tác xã nông nghiệp còn yếu, hạn chế về trình độ, năng lực tổ chức điều hành và nghiệp vụ chuyên môn.
Chủ tịch UBND huyện Long Hồ Lê Phi Long cho rằng, việc liên kết trong sản xuất nông nghiệp thiếu bền vững trong đó yếu tố quan trọng nhất là chưa liên kết được với doanh nghiệp để tiêu thụ hàng hóa nông sản tại địa phương. Điều này dẫn đến những khó khăn, thách thức cho các xã trong việc giữ vững tiêu chí tổ chức sản xuất, cũng như về đích nông thôn mới.
Bài 3: Nâng cao đời sống, thu nhập cho người dân