Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn là giải thưởng phi lợi nhuận, dành cho các sáng tác, trình diễn nghệ thuật xuất sắc của/vì thiếu nhi hằng năm.
Hệ thống giải thưởng sẽ bao gồm 1 Giải thưởng Lớn mang tên "Hiệp sĩ Dế Mèn" (Cricket Knight) và một số tặng thưởng mang tên "Khát vọng Dế Mèn" (Cricket Desire).
Ông Lê Xuân Thành-Tổng biên tập Báo Thể thao và Văn hóa, Trưởng Ban tổ chức Giải thưởng phát biểu.
Phát biểu tại lễ phát động Giải thưởng, ông Lê Xuân Thành - Tổng biên tập Báo Thể thao và Văn hóa, Trưởng Ban tổ chức giải thưởng cho biết: Việc tìm kiếm những sáng tác, trình diễn nghệ thuật giàu giá trị chân-thiện-mỹ để nuôi dưỡng tâm hồn thiếu nhi đang là nỗi trăn trở lớn của toàn xã hội. Hiện nay, các giải thưởng chủ yếu hướng đến đối tượng người lớn. Việt Nam vẫn thiếu vắng các giải thưởng mang tầm quốc gia và tính chuyên nghiệp cao để thúc đẩy các sáng tác, trình diễn nghệ thuật của thiếu nhi, vì thiếu nhi. Với trách nhiệm xã hội của mình, Báo Thể thao và Văn hóa quyết định thành lập Giải thưởng Dế Mèn nhằm khích lệ các sáng tác, trình diễn nghệ thuật, giải trí của thiếu nhi, vì thiếu nhi.
Ông Lê Quốc Minh - Phó tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam phát biểu tại buổi lễ phát động: Thông tấn xã Việt Nam là một cơ quan báo chí chính thống. Chúng tôi luôn dành sự quan tâm cho thệ hệ trẻ bằng các sản phẩm phù hợp cho nhiều lứa tuổi. Sáng kiến, ý tưởng của Báo Thể thao và Văn hóa cùng sự đồng hành của Ban Giám khảo gồm nhiều gương mặt nổi tiếng, là hoạt động tích cực nhằm mang lại sân chơi nghệ thuật có ý nghĩa cho thiếu nhi và vì thiếu nhi nước nhà. Ý tưởng này vô cùng thiết thực trong bối cảnh hiện nay, phần lớn các em thiếu nhi bị "cuốn" theo công nghệ với Ipad, game, các phần mềm trên điện thoại thông minh cùng nhiều chương trình du nhập từ nước ngoài...
Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn sẽ được trao hàng năm cho các sáng tác, trình diễn nghệ thuật - giải trí diễn ra trong mùa giải, thoả mãn 1 trong 2 tiêu chí: Vì thiếu nhi (thiếu nhi là đối tượng phục vụ) hoặc Của thiếu nhi (thiếu nhi là chủ thể sáng tạo) để thiết thực cổ vũ cho các sáng tác mới đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong thời đại mới, hướng đến các sáng tác dành cho thiếu nhi có sự mới mẻ cả về nội dung, hình thức, loại hình và được thiếu nhi yêu thích.
Các tác phẩm tham dự có thể thuộc các lĩnh vực văn học nghệ thuật, giải trí như: Văn học, điện ảnh, âm nhạc mỹ thuật, sân khấu, nhiếp ảnh, truyện tranh, trò chơi truyền thống hoặc điện tử ...
Đối với mùa giải đầu tiên này, do ảnh hưởng dịch COVID-19, nên các sáng tác, trình diễn đạt tiêu chí có thể dự giải thời gian tính từ đầu năm 2019 đến 7/9/2020. Các tác giả gửi tác phẩm hoặc các phiên bản của tác phẩm, màn trình diễn (ảnh chụp, video clip,…) tới Ban tổ chức Giải theo địa chỉ: Báo Thể thao và Văn hóa, số 11 Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội, hoặc email Giaithuongdemen@thethaovanhoa.vn.
Quang cảnh buổi lễ phát động Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn năm 2020.
Nhà văn Nguyễn Quang Thiều, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, giám khảo của Giải thưởng chia sẻ: “Tôi đã từng đi rất nhiều nước trên thế giới, từng đến những khu vực dành cho sách thiếu nhi, đặc biệt là ở những hội chợ sách quốc tế. Vừa rồi, đến dự Hội chợ sách quốc tế tại Cuba, tôi càng thấy rằng sách thiếu nhi ở Việt Nam quá ít. Chúng ta có thể dịch sách thiếu nhi nước ngoài, tuy nhiên nếu không cẩn trọng, để trẻ em đọc quá nhiều sách dịch thì vẫn có những vẻ đẹp tâm hồn được tạo dựng nhưng sẽ rời xa vẻ đẹp ở nơi chúng sinh ra và lớn lên. Đó là mảnh đất Việt Nam, văn hoá Việt Nam, con người Việt Nam và những giấc mơ khác của người Việt,... Việc xây dựng giải thưởng Dế Mèn bắt nguồn từ ý thức mang lại một đời sống tinh thần sâu thẳm nhất, trong sáng nhất, quyến rũ nhất cho những đứa trẻ. Đừng nghĩ đây chỉ là một giải thưởng mà hãy nghĩ đây là một ý thức, một thái độ, một hành động của chúng ta đối với tương lai của mình”.
Một giám khảo khác của Giải thưởng - nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thuỵ Kha, cũng chia sẻ: “Tôi rất mừng vì trên cánh đồng hạn có một cơn mưa là “Dế Mèn”. Lâu nay, chúng ta quá tập trung vào các giải thưởng khác mà quên đi giải thưởng cho thế hệ tương lai”.
Do ảnh hưởng bởi dịch COVID-19, nên Lễ trao giải thưởng "Dế Mèn" năm 2020 sẽ được tổ chức vào cuối tháng 9 đầu tháng 10 năm 2020, đúng dịp đón Tết Trung thu. Từ mùa giải sau, Lễ trao giải cố định tổ chức vào dịp Tết thiếu nhi 1/6.
Để tạo nguồn kinh phí cho Giải, tại Lễ phát động, báo Thể thao và Văn hoá đã kêu gọi các nghệ sĩ sáng tác mỹ thuật (tranh, tượng) tiến hành đấu giá vào dịp Lễ trao giải tới, cùng các hoạt động xã hội hoá khác nhằm duy trì và phát triển Giải thưởng; hỗ trợ, thúc đẩy các sáng tác, trình diễn nghệ thuật của thiếu nhi hoặc vì thiếu nhi, tổ chức các hoạt động mang tính xã hội và nhân văn vì thiếu nhi như trao quà, trao học bổng, xây trường cho thiếu nhi ở các vùng khó khăn...