Ninh Bình phát huy giá trị chứng tích sinh học cách đây gần 13.000 năm

Phát hiện có giá trị khoa học rất lớn

Vị trí phát hiện bộ xương là tại hang Thung Bình 1 nằm ở vị trí lưng chừng một ngọn núi thuộc Di sản Văn hóa và Thiên nhiên thế giới Tràng An, địa phận xóm 6, phường Tây Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Khu vực hang này được phát hiện đã lâu, tuy nhiên đến khi nhóm nghiên cứu thuộc Dự án khảo cổ học SUNDASIA đào sâu nghiên cứu mới phát hiện được chứng tích sinh học đặc biệt giá trị.

Tại đây, các nhà khoa học đã phát hiện một bộ xương người đàn ông cao khoảng 1,7m và qua đời khi 35 tuổi. Bộ hài cốt được bảo tồn đặc biệt tốt, được các nhà nghiên cứu xác định có niên đại cách đây gần 13.000 năm. Phân tích bộ xương cho thấy, người đàn ông từng bị chấn thương nhẹ ở mắt cá chân, nhưng nhìn chung sức khỏe khá tốt trước khi gặp chấn thương dẫn đến tử vong. Chấn thương ở xương sườn cổ là một phát hiện đặc biệt hiếm gặp đối với quần thể người sinh sống tại khu vực trong giai đoạn này.

Theo các nhà khoa học, phát hiện quan trọng này mang lại các bằng chứng mới, cái nhìn mới trong lĩnh vực khảo cổ học, cổ nhân học, di truyền học và tương tác xã hội của cộng đồng cư dân thời tiền sử ở Việt Nam và Đông Nam Á. Nguyên nhân tử vong được xác định là do vết thương ở cổ, gây ra bởi một mũi lao có đầu nhọn bằng đá thạch anh, trên mũi lao còn lưu giữ dấu vết gia công tu chỉnh của con người. Điều này có thể hé lộ bằng chứng cổ xưa nhất về xung đột giữa các quần thể người tiền sử tại khu vực Đông Nam Á.

Giải trình DNA ty thể cho thấy, người cổ Thung Bình 1 thuộc nhánh M (Macrohaplogroup M) dòng bản địa, có quan hệ di truyền với các cộng đồng săn bắt - hái lượm sớm ở Đông Nam Á và Nam Á.

Phát hiện này có ý nghĩa quan trọng về chính trị, văn hóa, khoa học, khẳng định giá trị nổi bật toàn cầu của Quần thể danh thắng Tràng An - một minh chứng rằng Việt Nam không chỉ sở hữu di sản thiên nhiên và văn hóa đặc sắc mà còn là “cái nôi khảo cổ học” quan trọng trong nghiên cứu về sự tiến hóa và di truyền của người hiện đại ở vùng nhiệt đới. Việc giải mã thành công DNA cổ tại môi trường nhiệt đới là bằng chứng quý hiếm, mở ra khả năng nghiên cứu sâu hơn về lịch sử dân cư, sự di cư và xung đột của loài người ở Đông Nam Á.

Nhân tố quan trọng phát huy giá trị di sản Tràng An

Ông Nguyễn Cao Tấn, Phó Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình cho biết: Di tích khảo học Thung Bình được phát hiện từ năm 2004, sau đó đến năm 2012, tại đây đã có một chương trình nghiên cứu để thu thập tư liệu khoa học để xây dựng lại hồ sơ cho việc đề nghị Tràng An trở thành Di sản thế giới.

Tiếp đó, vào những năm 2017 - 2018 tiếp tục có chương trình nghiên cứu theo dự án của SUNDASIA kết hợp với một số viện nghiên cứu của đại học Queen's Belfast đã tìm ra bộ hài cốt này trong di tích khảo cổ học Thung Bình. Sự kiện phát hiện những thành quả nghiên cứu khoa học về di tích khảo cổ học ở Thung Bình 1 là quá trình rất lâu dài.

Các cơ quan, nhà khoa học đã nghiên cứu chuyên sâu về ADN của con người, rất may mắn tại di cốt này đã còn những cơ sở vật chất để phân tích được gen của con người xem họ sử dụng những nguồn dinh dưỡng gì, chết vì sao...

Phó Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình đánh giá, đây là những thông tin thú vị trong đợt phát hiện lần này, mang tính chất đột phá và có giá trị khoa học tương đối thú vị để có một bức tranh toàn cảnh hơn về cuộc sống của con người tiền sử ở Tràng An. Hình thức mai táng rất đặc trưng của cư dân văn hóa Hòa Bình...

Dự kiến tới đây sẽ có 1 hội nghị xin ý kiến các nhà khoa học về cách bảo tồn cũng như tôn vinh giá trị phát hiện và xây dựng các sản phẩm du lịch văn hóa gắn với di tích khảo cổ học này. Thời gian tới cần nhiều hoạt động trưng cầu ý kiến các nhà khoa học, nhà quản lý và đặc biệt là đưa ra ý tưởng, thực hiện ý tưởng phát huy giá trị di tích, di sản trở thành những sản phẩm du lịch mang đặc trưng riêng riêng cho Ninh Bình.

Hiện các ngành hữu quan đang tạm thời an vị bộ hài cốt nói trên tại không gian nơi người này từng sinh sống và được mai táng gần đó; đồng thời nghiên cứu cách bảo tồn tốt nhất cho những di tích khảo cổ học này.

Khu vực bảo tồn tạm thời hiện nay được đặt tại chùa Bái Đính, gần với khu vực hang Thung Bình. Đây cũng là một dịp để nhiều người có thêm hiểu biết về cuộc sống người tiền sử. Hiện các điều kiện bảo quản tại chùa Bái Đính được thực hiện nghiêm ngặt, đảm bảo việc bảo quản bộ hài cốt được toàn vẹn nhất.