Garage Tự Lực ở số 499/20 Lê Văn Duyệt, nay là đường Cách Mạng Tháng Tám, Phường 13, Quận 10. Trước kia, nơi đây được biết đến với tên gọi khác là "Garage Biệt động Sài Gòn". Ảnh: Hoàng Tuyết/Báo Tin tức
Từ những năm 1950, căn nhà ở địa chỉ số 499/20 đường Cách Mạng Tháng Tám (Quận 10, Thành phố Hồ Chí Minh) là tiệm sửa chữa ô tô của ông Dương Văn Đức. Trước khi được hình thành, căn nhà có địa chỉ cũ là 499/20 đường Lê Văn Duyệt (đường Cách Mạng Tháng Tám ngày nay).
Phát biểu tại tọa đàm, bà Nguyễn Thị Thúy Hường, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, năm 1963, ông Dương Văn Đức bắt liên lạc với lực lượng Biệt động Sài Gòn thông qua ông Trần Văn Lai (còn gọi là Năm Lai). Từ đó, ông Đức nhận bảo dưỡng, sửa chữa xe ô tô, đổi màu sơn xe, đổi biển số xe và thiết kế thành xe có hai đáy nhằm ngụy trang chứa vũ khí, thư từ, tài liệu, thuốc… phục vụ cho lực lượng Biệt động Sài Gòn.
Cũng tại căn nhà này, chiến sỹ biệt động Trần Văn Lai - Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân đã thường xuyên gửi 2 chiếc xe ô tô mang số hiệu NCE-345 và EC-6045 cho ông Dương Văn Đức thiết kế, kiểm tra, bảo dưỡng để sử dụng phục vụ công tác đưa đón lãnh đạo Quân khu ra vào nội đô Sài Gòn. Hai chiếc xe trên cũng được Đội 5 Biệt động Sài Gòn trực tiếp sử dụng để tấn công vào Dinh Độc Lập trong đợt Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968.
Sau ngày thống nhất, hai chiếc xe trên đã được tìm lại và hiện được trưng bày tại Bảo tàng Biệt động Sài Gòn tại Thành phố Hồ Chí Minh và Bảo tàng Binh chủng Đặc Công tại Hà Nội. Căn nhà số 499/20 Cách Mạng Tháng Tám đã được phục dựng lại với tên “Garage Citroen Dương Văn Đức D'Indochine, since 1947”. Đây là cơ sở được đề nghị xếp hạng là di tích lịch sử gắn với hoạt động cách mạng của lực lượng Biệt động Sài Gòn.
Theo ông Dương Bửu Chánh (con trai ông Dương Văn Đức), cha ông dùng cơ sở này để cho cán bộ cách mạng ra vào Thành phố liên lạc các điểm trong nội thành và các tỉnh ven đô bằng cách chạy thử xe đã sửa xong. Trong thời gian đó, ông Dương Văn Đức giúp cho các cán bộ Thành ủy Sài Gòn làm các ngăn bí mật gắn trong các xe ô tô để cất giấu tài liệu, tiền bạc, thuốc men. Những chiếc xe này được cải tạo hộp taplo phía trước xe, cục cần sang số, khoét hông thùng xe và đáy thùng xe, sửa lỗ hổng khung xe… Ngoài ra, ông Dương Văn Đức còn làm gian phòng bí mật trên mái nhà Garage 499/20 Cách Mạng Tháng Tám để cán bộ ẩn nấp, làm cửa sau để cán bộ trốn thoát ra phía nghĩa trang sau gara.
Tại tọa đàm, nhiều nhân chứng lịch sử như ông Trần Văn Chinh, Lê Văn Hương (thợ học việc tại đây trong giai đoạn 1962 - 1966) đã xác nhận căn phòng bí mật trên mái garage và hoạt động cải tạo hộc ngầm trong các xe tại đây.
Các chuyên gia lịch sử nghiên cứu về lực lượng Biệt động Sài Gòn và thành viên lực lượng như Phó Giáo sư, Tiến sỹ Hà Minh Hồng (Hội Khoa học lịch sử Thành phố Hồ Chí Minh), Phó Giáo sư, Tiến sỹ Phan Xuân Biên (nguyên Thư ký Tư lệnh Quân khu Sài Gòn - Gia Định), Đại tá Trần Đức Thơ (Chủ nhiệm Câu lạc bộ Truyền thống kháng chiến Khối Vũ trang Biệt động quân khu Sài Gòn - Gia Định)... khẳng định ý nghĩa lịch sử của Garage 499/20 trong hoạt động cách mạng, phục vụ chiến đấu cho lực lượng Biệt động Sài Gòn.
Các nhân chứng lịch sử còn đề cập đến nhiều tên khác của di tích này như Garage Dương Văn Đức (theo tên chủ), Garage xe Tự Lực (tên hợp tác xã sau năm 1975), Garage xe biệt động Sài Gòn… Những tên gọi này sẽ được cơ quan chức năng xem xét để chọn làm tên chính thức của di tích khi được công nhận.
Theo khảo sát của UBND Quận 10, ngoài việc xây dựng cơ sở sửa chữa xe ô tô phục vụ Biệt động Sài Gòn, ông Dương Văn Đức còn có nhiều đóng góp cho cách mạng như che giấu, giúp đỡ cán bộ chiến đấu; đóng góp hậu cầu cho hoạt động cách mạng; tích cực tham gia các tổ chức cách mạng… Trên cơ sở đó, UBND Quận 10 đề xuất xem xét công nhận, xếp hạng Nhà số 499/20 Cách Mạng Tháng Tám là Di tích lịch sử - văn hóa và được đưa vào bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa của cơ sở. Từ đó, hình thành cụm di tích của Quận 10, đặc biệt là sẽ trở thành một điểm quan trọng trong “Cụm di tích lịch sử - văn hóa của Biệt động Sài Gòn”.
Ông Lâm Thiếu Kỳ, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản Thành phố Hồ Chí Minh cho hay, Sở Văn hóa và Thể thao và Trung tâm Bảo tồn di sản Thành phố Hồ Chí Minh sẽ ghi nhận các ý kiến của chuyên gia, nhân chứng lịch sử; đồng thời tiếp tục phối hợp với UBND Quận 10 để hoàn thiện hồ sơ khoa học, trình Hội đồng Xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh công nhận di tích Nhà số 499/20 và thống nhất tên gọi của di tích là Garage Biệt động Sài Gòn.