Cảnh Thúy Kiều gặp Kim Trọng trong vở cải lương “Nguyễn cầm ca - Kiều”. Ảnh: T.H
Tái hiện bi kịch của nàng Kiều trên sân khấu cải lương
Kịch bản “Nguyễn cầm ca - Kiều” do nhà văn Nguyễn Hiếu cảm tác từ Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du, đạo diễn - Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai dàn dựng.
Câu chuyện trong vở cải lương “Nguyễn cầm ca - Kiều” vẫn là chuyện xoay quanh cuộc đời truân chuyên của nàng Thuý Kiều, tập trung vào phân đoạn Kiều gặp Kim Trọng, Kiều bán mình chuộc cha, Kiều gặp Thúc Sinh và Kiều gặp Từ Hải với một số tình tiết được làm mới và khác hơn so với nguyên gốc của Nguyễn Du.
Nếu như trong “Truyện Kiều”, bi kịch của nàng Kiều bắt đầu từ thằng bán tơ sợ tội đổ oan, thì trong “Nguyễn cầm ca - Kiều” bi kịch của nàng lại xuất phát từ lý do bởi nàng tài sắc vẹn toàn, nên bị mụ Tú Bà bày mưu, tính kế, sai người giăng bẫy và tìm mọi cách để buộc nàng phải vào lầu xanh. Còn thằng bán tơ, Mã Giám Sinh đều là tay sai của mụ, đại diện cho thế lực hắc ám, đen tối trong xã hội lúc bấy giờ.
Những phân đoạn khác như Kiều gặp Thúc Sinh; Hoạn Thư lên kế hoạch đánh ghen, cho đến phân đoạn Kiều và Từ Hải, tác giả đều bám khá sát nguyên gốc Truyện Kiều .
Trong vở cải lương “Nguyễn cầm ca- Kiều”, đạo diễn, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai và ê kíp sáng tạo đã đưa tiếng đàn của nàng Kiều trở thành điểm nhấn, như một sợi chỉ xuyên suốt. Tiếng đàn với Kim Trọng trong sáng, thiêng liêng. Tiếng đàn với Thúc Sinh khi còn trong lầu xanh thì bức bối, khi là Hoa Nô thì cay đắng, tủi hờn...
Trong phân cảnh với Từ Hải, bởi nhẹ dạ nghe theo lời xui khiến của Hồ Tôn Hiến, Thúy Kiều khuyên Từ Hải quy thuận triều đình để dân chúng không phải chịu cảnh loạn lạc binh đao khiến Từ Hải mắc bẫy, uất ức mà chết đứng, tiếng đàn của nàng Kiều là sự day dứt, hối hận khôn nguôi… Cuối vở cải lương, đạo diễn đã để tiếng đàn của nàng Kiều hồi sinh Từ Hải.
Đạo diễn, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai cho biết, chị lấy tứ cây đàn và âm nhạc từ một tài liệu nghiên cứu âm nhạc Truyện Kiều của Giáo sư Trần Văn Khê, cung đàn bạc mệnh trong Truyện Kiều, mỗi một cảnh ngộ thì tiếng đàn, bản đàn của Kiều lại mang những sắc thái, tình cảm và âm điệu khác nhau. Chính vì vậy, sân khấu của “Nguyễn Cầm ca - Kiều” tràn ngập những hình ảnh, biểu tượng về cây đàn.
Một xử lý khá táo bạo của đạo diễn đó là để Từ Hải sống lại vào đoạn kết của vở: Khi thấy Từ Hải chết đứng, Thúy Kiều vừa gảy đàn vừa khóc thương người anh hùng vì nghe lời mình mà chết oan ức. Tiếng đàn bi thương, ai oán cùng với nỗi day dứt khôn nguôi của nàng khiến Từ Hải không còn “chết đứng”, mà từ từ hồi sinh, ngồi xuống và ôm lấy nàng Kiều.
Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai chia sẻ, chị để tiếng đàn của Thúy Kiều thức tỉnh Từ Hải, bởi từ khi biết cảm nhận Truyện Kiều cho đến khi theo con đường nghệ thuật, chị vẫn luôn khao khát để Từ Hải phải sống, mong muốn có một cái kết có hậu cho cái đẹp và cái thiện.
“Nếu như Từ Hải không chết thì nàng Kiều sẽ được nâng niu, ôm ấp cả cuộc đời, không còn hồng nhan bạc phận nữa. Vì vậy, Từ Hải phải sống để yêu thương và bảo vệ nàng Kiều. Đó là một kết thúc có hậu và là mong muốn chung của nhiều người, cho dù điều đó không giống nguyên tác”, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai bộc bạch.
Có thể nói, với “Nguyễn cầm ca - Kiều”, đạo diễn đã có nhiều xử lý tài hoa khi mang tới một tư duy dàn dựng hiện đại. Đạo diễn và các nghệ sỹ đã tận dụng được ưu thế nổi trội của nghệ thuật cải lương, đặc biệt là chất thơ vốn dĩ đã rất gần với cải lương để đưa vào tác phẩm. Với thiết kế sân khấu không rườm rà, phức tạp, điểm nhấn là 4 cây đàn được bố trí, sắp đặt ở những vị trí khác nhau, kết hợp cùng màu sắc, ánh sáng đã tạo những khoảng không gian khác nhau trong từng phân cảnh.
Cùng với dàn diễn viên đẹp về ngoại hình, giọng ca truyền cảm và diễn xuất tốt như Như Quỳnh (Thúy Kiều), Minh Hải (Từ Hải), các diễn viên phụ thể hiện vai Tú Bà, Hoạn Thư, Hồ Tôn Hiến... cũng thể hiện sâu sắc tâm lý nhân vật, tạo ra màu sắc riêng cho từng vai diễn và mang đến cho công chúng một vở diễn chất lượng.
Thành công làm mới một câu chuyện cũ
Kịch bản “Nguyễn cầm ca - Kiều” do nhà văn Nguyễn Hiếu cảm tác từ “Truyện Kiều” của đại thi hào Nguyễn Du. Nhà văn Nguyễn Hiếu cho biết, đây là lần thứ 3 ông đặt bút viết kịch bản về Kiều. Trước đây, ông đã viết kịch bản vở “Kiều” cho sân khấu kịch nói và được Nhà hát Kịch Việt Nam dàn dựng thành công, gây ấn tượng với công chúng. Sau đó, kịch bản vở diễn múa rối “Thân phận nàng Kiều” (viết chung với Nghệ sỹ Ưu tú Lê Chức) được Nhà hát Múa rối Việt Nam dàn dựng cũng gây tiếng vang và giành nhiều giải thưởng lớn.
Lần này, nhà văn Nguyễn Hiếu tiếp tục “tái xuất” với bản diễn “Nguyễn cầm ca - Kiều” trên sân khấu Nhà hát Cải lương Việt Nam. Vở diễn quy tụ ê kíp sáng tạo tài năng gồm: Đạo diễn, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai; chuyển thể cải lương - Nghệ sỹ Ưu tú Phan Ngọc Chi; âm nhạc - Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Anh Tú...
Cảnh Thuý Kiều hầu rượu vợ chồng Thúc Sinh. Ảnh: T.H
Nói về “Nguyễn cầm ca - Kiều” do đạo diễn, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai dàn dựng, tác giả kịch bản, nhà văn Nguyễn Hiếu chia sẻ, ông đã có một sự phối hợp rất ăn ý với nữ đạo diễn khi chị đề nghị ông khai thác sâu vào tứ tiếng đàn và âm nhạc trong Truyện Kiều. Cuộc đời truân chuyên của Kiều được thể hiện qua mỗi lần tiếng đàn của Kiều cất lên. “Tôi đặc biệt thú vị khi tiếng đàn của Kiều đã đánh thức Từ Hải đang chết đứng để ôm ấp, che chở thương xót cho sự nông nổi của Kiều. Đạo diễn đã khai thác được chất đa cảm, rất phù hợp với sân khấu cải lương”, nhà văn Nguyễn Hiếu chia sẻ.
Đạo diễn, Nghệ sỹ Ưu tú Lê Chức, thành viên Hội đồng nghệ thuật của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhận định, “Nguyễn cầm ca - Kiều” là một vở diễn hay. Tác phẩm chìm vào sân khấu ước lệ sang trọng của cải lương qua lối dựng tài hoa, diễn xuất tốt và giọng ca truyền cảm đã gây ấn tượng mạnh về cảm xúc cho người xem.
Nghệ sỹ Nhân dân Vương Hà, cây vọng cổ nổi tiếng một thời của cải lương phía Bắc, thành viên Hội đồng nghệ thuật của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chia sẻ: Truyện Kiều đã quá quen thuộc với tất cả người dân Việt Nam. Vậy mà khi xem “Nguyễn Cầm ca - Kiều” của Nhà hát Cải lương Việt Nam, ông cũng như mọi khán giả đều thực sự bị hút theo toàn bộ diễn tiến của vở. Ê kíp sáng tạo và các nghệ sỹ đã thành công khi "giữ được lửa" cho khán giả ở một câu chuyện tưởng như đã cũ. Đây là một điều không dễ, nhưng ê kíp sáng tạo và các nghệ sỹ đã làm được.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Tạ Quang Đông, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chia sẻ, ông rất hài lòng khi xem một tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh như “Nguyễn Cầm ca - Kiều”. Tác phẩm không chỉ giữ được tư tưởng chủ đạo của Truyện Kiều mà còn làm nổi bật, khai thác những thông điệp riêng, theo cách nhìn riêng của người làm nghệ thuật sân khấu. Điều này khẳng định ê kíp sáng tạo có tâm, có nghề khi dàn dựng và thể hiện tác phẩm này.
Truyện Kiều của Nguyễn Du đã được nhiều loại hình nghệ thuật khai thác, từ điện ảnh, sân khấu kịch nói, cải lương, múa rối… Riêng với nghệ thuật cải lương cũng đã có rất nhiều vở diễn được cảm tác từ Truyện Kiều, bởi cuộc đời thăng trầm của Kiều rất hợp với cải lương. Điều này cũng tạo không ít áp lực đối với những người thực hiện “Nguyễn cầm ca - Kiều” của Nhà hát Cải lương Việt Nam. Tuy nhiên, bằng việc khai thác tứ hay về tiếng đàn của nàng Kiều, vùng với hình thức thể hiện hấp dẫn qua góc nhìn hiện đại, gần gũi với cuộc sống, Nghệ sỹ Nhân dân Hoàng Quỳnh Mai cùng với ê kíp sáng tạo đã mang đến thành công cho vở diễn.