Ý Tý (huyện Bát Xát, Lào Cai) là đất mưa. Ý Tý là xứ sở của sương mù. Ý Tý chênh vênh ngất ngư, đỉnh núi chạm tới mây trời. Ý Tý bộn bề ngổn ngang những đá là đá. Đất mưa đã thành tên gọi của vùng đất này.
Đá cũng đi vào tên gọi của chòm xóm bản làng nơi đây. Bản trung tâm xã là Ngải Thầu - Đầu Đá. Nhìn chếch sang bên kia là Hồng Ngài - Đá Đỏ. Quay phía bên này, con đường men dưới chân vách đá, có đoạn cưỡi lên đỉnh bức thành đá đi sang xã Ngải Thầu, cũng lại những đá và đá. Đường trườn trên đá. Lối xuống từng thôn bản men theo đá mà đi. Đá xếp thành rào như thành lũy. Đá nằm kềnh cang giữa vạt nương. Dọn đá xếp thành ụ để lấy đất gieo trồng. Cây cỏ rau màu mọc chen vào đá.
Ấy thế mà có ruộng. Ruộng lớp lớp, chênh chênh, xin xít. Ruộng làm nên cánh đồng nghiêng từ đỉnh núi dốc xuống tận con suối phía vực sâu thăm thẳm dưới kia. Tự bao giờ, bà con người Hà Nhì, người Mông, người Dao đã tạo nên cánh đồng nghiêng nghiêng trên sườn núi của xứ đá, xứ mưa này. Ở đâu đó, người ta cuốc xới be bờ là có những thửa ruộng mênh mang.
Người dân ở đây vạc vào đá mà tạo ruộng, lách vào đá, khuân vác đá, xếp đặt, lăn đẩy đá nép sang bên để tạo nên những vòng, những khoanh, những mảnh ruộng bậc thang. Ruộng uốn lượn vòng vèo theo thế núi. Đá xếp bờ choãi chân nâng từng vạt ruộng rộng một đường bừa. Bao nhiêu công sức tạo nên những vòng ruộng dáng hình mấy lớp vòng bạc trên ngực người con gái đang độ xuân thì đầy căng sinh lực. Bao nhiêu công sức để chắt chiu gom gạn tạo nên những mảnh ruộng nhỏ nhoi xen cài, tạo nên cả một cánh đồng nghiêng uốn lượn hoàn thiện nghiêm cẩn.
Thấm thoắt vào vụ cày bừa cuốc xới, cánh đồng nghiêng loang loáng nước bạc. Thấm thoắt hôm nào lúa bén chân rồi lúa mơn mởn thì con gái náo nức đợi chờ ngày đứng cái làm đòng, trổ bông.
Rồi lúa xậm hột, rồi lúa uốn câu ngả vàng. Bây giờ thì cả cánh đồng nghiêng trên triền núi Ý Tý đã vàng rực một màu thật hiển nhiên mà như một bất ngờ.
Mới giữa thu mà Ý Tý đã bời bời sương giăng. Hạt sương bui bui nhè nhẹ mơn man cảm nhận lành lạnh trên mặt trên tay. Sương đọng hạt nhỏ tí tách dọc mái hiên. Thi thoảng mây cuốn đi để hiện ra cánh đồng nghiêng rực màu lúa chín vàng.
Ý Tý rực mùa vàng. Ảnh Internet. |
Lúa Ý Tý chín đều, vàng hạt, vàng bông, vàng lá, vàng tới tận chân rạ. Lớp lớp những ruộng lúa ken bông, đầy đặn tăm tắp căng đầy vàng óng ả. Suốt từ Ngải Thầu dọc theo dốc xuống Sín Chải, hút tầm mắt xuống phía cầu đá Thiên Sinh, tất cả ửng lên một màu vàng ấm áp no nê. Màu vàng tích tụ từ những vạt nắng bát ngát sau những đợt sương mờ. Màu vàng chắt lọc từ đất từ đá dâng lên. Màu vàng kết tụ ý chí và sức lực bền bỉ nhọc nhằn và cả sự tài hoa đắp đào thêu tạc nên cánh đồng vân vi đường nét trên sườn núi cao tới mây trời.
Màu vàng như mơ, màu vàng thực tại hiện hữu. Cầu mong vài tuần mưa ngớt trên xứ mưa, để nắng vàng hửng lên cho bà con gặt hái và phơi phóng lúa vàng. Sau mùa gặt này, là những chuyến xe chở lúa vàng thương phẩm xuôi xuống vùng thấp. Đã từ mấy năm nay, thóc vàng Ý Tý chở về xuôi đã là sự thực hiển nhiên. Hạt gạo Ý Tý dẻo thơm, người vùng thấp ưng ý ưa chuộng.
Giữa thu, Ý Tý rực mùa vàng…
Cao Văn Tư