Hội nghị bộ trưởng thương mại 12 nước tham gia đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) ở Sydney (Australia) vừa mới kết thúc, một thỏa thuận đang được định hình. Tuy nhiên, trong lần nhóm họp đầu tiên kể từ tháng 5/2014 này, các bộ trưởng vẫn chưa thể giải quyết một số vấn đề tồn đọng trước khi tiến tới thỏa thuận cuối cùng. Những bất đồng chưa được tháo gỡ giữa Mỹ và Nhật Bản, hai nền kinh tế lớn nhất trong TPP, có thể khiến mục tiêu kết thúc đàm phán vào cuối năm nay có thể bị bỏ lỡ.
Đã định hìnhTheo Tuyên bố chung kết thúc hội nghị, các bộ trưởng và trưởng các nhóm đàm phán TPP đã đạt được những bước tiến đáng kể về vấn đề tiếp cận thị trường, thuế quan và các quy định về thương mại và đầu tư. Các bên cũng sẽ tiến hành tham vấn trong nước và tham vấn giữa các nước nhằm giải quyết các vấn đề còn tồn tại. Một TPP đầy tham vọng và sâu rộng đã được định hình. Bộ trưởng Thương mại Australia Andrew Robb ngày 27/10 cho biết Australia và đại biểu từ 11 quốc gia khác tham gia đàm phán đã đạt được “bước tiến quan trọng” hướng tới việc đạt thỏa thuận, nhưng còn một số vấn đề cần thảo luận. Ông nói các nước đã chuẩn bị tinh thần cho việc đưa ra những quyết định khó khăn, sẵn sàng nhượng bộ để đi đến thỏa thuận cuối cùng.
Các đại diện thương mại tham gia đàm phán TPP trong buổi họp báo tại Sydney ngày 27/10.Ảnh: AFP/TTXVN |
Các bộ trưởng nêu bật những tiến bộ đáng kể đã đạt được trong một số vấn đề gây tranh cãi nhất như quyền sở hữu trí tuệ, các quy tắc quốc tế về một sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, ông Robb cho rằng thỏa thuận cuối cùng sẽ chỉ đạt được khi mọi vấn đề được quyết định và cũng không cho biết các bộ trưởng đã giải quyết các vấn đề nhạy cảm đến đâu.
Quốc vụ khanh Nhật Bản phụ trách đàm phán TPP, Akira Amari, cho biết các bộ trưởng dự kiến sẽ lại nhóm họp tại Bắc Kinh vào tháng 11/2014, bên lề Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC). Tổng thống Mỹ Barack Obama hồi tháng sáu vừa qua nói rằng rằng ông hy vọng một văn bản về TPP sẽ được thông qua vào tháng 11 tới, khi ông tham dự diễn đàn APEC và hội nghị thượng đỉnh nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới G20 tại Brisbane (Australia).
Đàm phán Nhật - Mỹ vẫn bế tắcDù đã bước sang năm thương lượng thứ năm, Nhật Bản và Mỹ vẫn chưa đạt được thỏa thuận song phương vốn được chờ đợi từ lâu và được cho là quan trọng trong việc đẩy nhanh tiến trình đàm phán nói chung. Cuộc giằng co trên bàn đàm phán của hai thành viên chủ chốt này đang thu hút mọi sự chú ý và điều này là dễ hiểu bởi chỉ riêng hai “ông lớn” này đã chiếm đến 80% GDP tổng cộng của 12 nền kinh tế trong TPP. Việc Mỹ - Nhật chưa khơi thông được các bế tắc đã có thể gây rủi ro cho mục tiêu đạt thỏa thuận chung vào cuối năm mà Mỹ đã đề ra.
Hai nước hiện chưa giải quyết được các bất đồng liên quan đến thuế mà Nhật Bản đánh vào các mặt hàng nông sản vốn nhạy cảm về mặt chính trị như thịt lợn, thịt bò, bơ sữa và đường, và những biện pháp bảo hộ mà nước này muốn áp dụng đối với thịt bò và thịt lợn khi lượng nhập khẩu tăng lên do tác động của TPP. Phía Mỹ yêu cầu Nhật Bản giảm bớt các rào cản đối với các mặt hàng nông sản nhập khẩu nhạy cảm. Hai bên cũng muốn tìm kiếm tiếng nói chung về việc dỡ bỏ hàng rào thuế quan mà Mỹ áp đối với linh kiện ô tô của Nhật Bản và các biện pháp phi thuế quan của Nhật Bản trong ngành công nghiệp ô tô.
Sau cuộc gặp với Đại diện Thương mại Mỹ Michael Froman sáng 27/10 bên lề phiên họp toàn thể, Quốc vụ khanh Amari cho biết hai bên vẫn chưa ấn định được mốc thời gian cho việc hoàn tất đàm phán song phương, do những vấn đề còn lại vô cùng khó khăn và “không thể giải quyết một cách dễ dàng”. Ông Amari thông báo hai bên dự kiến sẽ tiếp tục ngồi vào bàn đàm phán trong thời gian diễn ra hội nghị tiếp theo của 12 bộ trưởng TPP.
Mục tiêu có thể lỗi hẹnGạt qua những bất đồng, các bên đang tỏ rõ quyết tâm về một TPP đã gần đến đích sau 10 năm đàm phán ròng rã. Cho dù giới quan sát chính trị tại Mỹ cũng cho rằng cơ hội để nước này giải quyết được bất đồng với Nhật Bản và kết thúc TPP trước tháng 11 là rất khó xảy ra, thì niềm tin và quyết tâm của các bên về một hạn chót vẫn được đặt ra, và mong muốn trong cuộc gặp gỡ tại Bắc Kinh bên lề Hội nghị thượng đỉnh APEC vào ngày 10 và 11/11 tới, ít nhất các lãnh đạo thành viên TPP cũng có thể tuyên bố với cả thế giới rằng TPP đã hoàn tất về cơ bản. Và nếu một thỏa thuận khung có đạt được tại Bắc Kinh, thì mục tiêu kết thúc TPP năm 2014 một lần nữa lại bị lỗi hẹn và phải lùi đến đến nửa đầu năm 2015.
Theo Giáo sư Jeffrey Schott, chuyên gia hàng đầu về TPP và hiện là thành viên cao cấp của Viện Kinh tế quốc tế Peterson có trụ sở tại Washington, các bên có thể kết thúc đàm phán TPP và ký kết vào nửa đầu năm 2015. Giáo sư Schott cho biết các nhà đàm phán hiện đang tích cực làm việc để thu hẹp các khác biệt về quan điểm và khi đàm phán càng gần đến giai đoạn kết thúc thì thông thường sẽ phải đối mặt và giải quyết nhiều vấn đề nhạy cảm về chính trị, đòi hỏi nỗ lực lớn của tất cả các bên. Theo ông, thách thức lớn nhất hiện nay là việc đàm phán liên quan đến tiếp cận thị trường nông nghiệp, dịch vụ, bên cạnh một số vấn đề liên quan đến lĩnh vực đầu tư, môi trường và doanh nghiệp nhà nước.
Điều này đòi hỏi các nhà đàm phán phải tiến hành thêm các vòng thương lượng trong đầu năm tới. Ông cho rằng đây là các vấn đề có thể giải quyết được giữa 12 quốc gia đang tham gia đàm phán TPP và hiện các nước đang tích cực đàm phán và sẽ có những điều chỉnh về lập trường trong những tháng tới, trước khi các nhà lãnh đạo chính trị có quyết định cuối cùng.
Lê Minh