Nguy cơ cuộc chiến khí đốt Nga - Ukraine

Ukraine không chấp nhận Nga tăng hơn 80% giá khí đốt và dọa kiện Moskva ra một tòa án trọng tài quốc tế, khơi dậy nguy cơ một cuộc “chiến tranh khí đốt” mới có thể gây ảnh hưởng đến toàn châu Âu.

Vũ khí chính trị?

Theo quyền Thủ tướng Ukraine Arseniy Yatsenyuk, Kiev không chấp nhận quyết định tăng giá khí đốt mới nhất của Nga, vì đây là một cuộc “tấn công khí đốt” nhằm trừng phạt ban lãnh đạo mới của Ukraine sau cuộc chính biến hồi cuối tháng 2 vừa qua tại Kiev. Ông Yatsenyuk nêu lên nguy cơ một cuộc “chiến tranh khí đốt” mới, có thể ảnh hưởng đến nguồn cung cấp khí đốt cho châu Âu, nếu Nga sẽ giảm bớt hoặc ngưng cung cấp khí đốt cho Ukraine.

 

Quyền Thủ tướng Yatsenyuk cho biết thêm rằng Ukraine đang thương thảo khẩn cấp với các hàng xóm thuộc Liên minh châu Âu (EU) để nhập khẩu khí đốt tự nhiên từ phương Tây, sau khi giá khí đốt nhập khẩu từ Nga tăng vọt. Việc đảm bảo nguồn cung cấp khí đốt giá rẻ của Ukraine ngày càng trở nên cấp bách sau khi Moskva hủy bỏ hỗ trợ giá khí đốt xuất khẩu cho Kiev khiến giá khí đốt tăng gấp đôi chỉ sau 3 ngày. Ông Yatseniuk cho biết, các nước phương Tây có thể chuyển khí đốt cho Ukraine theo đường ống được các nhà cung cấp Nga vận chuyển qua phương Tây.

Ông Yatsenuik cho hay một cách để giải quyết vấn đề là nhập ngược khí đốt từ các nước EU như Slovakia, Hungary và Ba Lan. Theo ông, nếu có thể mua ngược khí đốt từ các nước phương Tây, giá khí đốt nhập khẩu của Ukraine sẽ thấp hơn khoảng 150 USD/1.000 m3 so với giá mà Nga đưa ra.

 

 

Mới đây, Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden cam kết sẽ cộng tác với Ukraine và các đồng minh để ngăn chặn việc sử dụng năng lượng làm “vũ khí chính trị”. Trong cuộc điện đàm với quyền Thủ tướng Yatsenyuk, Phó Tổng thống Biden nói rằng viện trợ từ Mỹ và các nước khác sẽ giúp Ukraine “đáp ứng các nhu cầu cấp thiết nhất”.

Nga ngừng nhập khẩu sữa từ Ukraine Cơ quan bảo vệ người tiêu dùng "Rospotrebnadzor" của Nga ngày 7/4 tuyên bố đình chỉ nhập khẩu các sản phẩm sữa từ 6 công ty Ukraine, dấu hiệu mới nhất cho thấy quan hệ thương mại giữa hai nước ngày càng xấu đi. Trong một tuyên bố, Rospotrebnadzor cho biết đã phát hiện sản phẩm sữa của các công ty trên vi phạm các quy định sau khi tiến hành xét nghiệm. Tuyên bố nêu rõ: "Để đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng, Rospotrebnadzor đã quyết định đình chỉ nhập khẩu sữa từ 6 công ty sản xuất sữa của Ukraine". Lệnh cấm trên được đưa ra ngay sau các động thái tương tự từ phía Ukraine, khi cuối tuần qua Cơ quan bảo vệ người tiêu dùng Ukraine đã tạm thời đình chỉ 7 công ty thực phẩm của Nga bán các sản phẩm như cá, pho mát và kẹo sôcôla trên lãnh thổ Ukraine. Phomát chiếm 0,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của Ukraine và là mặt hàng xuất khẩu lớn thứ 10 của Ukraine sang Nga. Theo giới quan sát, quan hệ thương mại Nga - Ukraine trong vài năm qua đã không còn duy trì sự ổn định và ngày càng xấu đi kể từ khi bán đảo Crimea, nước CH tự trị thuộc Ukraine, sáp nhập Nga tháng trước.

Tập đoàn khí đốt Gazprom của Nga Alexei Miller trong tuần qua đã tăng hơn 80% giá khí đốt bán cho Ukraine, từ 268,5 USD lên 485,5 USD/1.000 m3, đồng thời tuyên bố Ukraine phải thanh toán toàn bộ số tiền 11,4 tỷ USD được Moskva chiết khấu khi bán khí đốt cho Kiev trong 4 năm qua.
Tuần qua, Nga đã hủy bỏ “thỏa thuận Kharkov”, theo đó, Ukraine được mua khí đốt của Nga với giá ưu đãi cho đến năm 2017 để đổi lấy việc cho Moskva sử dụng các cơ sở ở cảng Sevastopol của Crimea.

Tuy nhiên, theo ông Valentin Zemlyansky, một nhà phân tích năng lượng độc lập, ngay cả khi giá khí đốt là 268,5 USD/1.000 m3 thì Ukraine cũng không biết lấy tiền ở đâu ra mà trả. Việc ngừng cung cấp khí đốt cho Ukraine sau nửa năm sẽ làm gián đoạn nguồn cung khí đốt phục vụ việc sưởi ấm ở châu Âu trong mùa đông tới. Vì để trung chuyển khí đốt tới châu Âu, Ukraine phải bơm trước vào kho chứa từ 23 - 25 tỷ m3 khí đốt và phải mất tới 1/2 năm mới hoàn thành nhiệm vụ này. Vì thế chính phủ Ukraine phải thúc giục các “bạn hàng” châu Âu từ bây giờ để họ kiện Nga.

“Với giá khí đốt hiện nay, Ukraine sẽ vẫn phải tiếp tục nhập khẩu từ Nga và sẽ chìm trong nợ nần. Nếu 2 nước đưa nhau ra tòa, chúng ta sẽ phải chứng kiến các phiên xét xử dài. Nhưng nếu Gazprom cắt nguồn cung, Ukraine sẽ phải nhập khẩu khí đốt từ các nước châu Âu”, ông Zemlyansky nói.

Vấn đề gai góc

Giá khí đốt từ lâu đã là một vấn đề gai góc giữa Nga và Ukraine. Nga đã 2 lần ngừng cung cấp khí đốt cho Ukraine năm 2006 và 2009. Trong lần đầu tiên, Gazprom cáo buộc Ukraine “bòn rút” khí đốt quá cảnh tới EU để phục vụ nhu cầu trong nước. Năm 2009, Nga đã cắt nguồn cung hoàn toàn, khiến cho một số quốc gia ở châu Âu không có khí đốt dùng để sưởi ấm vào mùa đông năm đó.

Tuy nhiên, một cuộc “chiến tranh khí đốt” mới có thể dẫn đến gián đoạn nguồn cung và chắc chắn sẽ tạo ra sự biến động trên thị trường, nhưng hậu quả tiềm tàng đối với một số quốc gia ở châu Âu có khả năng ít nghiêm trọng hơn.

“Từ năm 2009, một tuyến đường thay thế mới đã được xây dựng để chuyển khí đốt của Nga sang EU mà không qua Ukraine, nghĩa là hiện nay chỉ còn khoảng 50% lượng khí đốt của Nga tới EU qua Ukraine so với 85% năm 2000 và 95% vào giữa những năm 1990. Hơn nữa, do mùa đông giờ đã ấm hơn nên EU có đủ lượng khí đốt dự trữ nếu xảy ra bất kỳ sự gián đoạn nào”, Lilit Gevorgyan, chuyên gia kinh tế cấp cao tại IHS Global Insight nói.

Ngoài ra, giai đoạn cao điểm tiêu thụ khí đốt đã qua, có nghĩa là châu Âu không phải đối mặt với mối đe dọa không được cung cấp khí đốt trong thời tiết lạnh giá. Gazprom cũng không muốn làm “quá tay” vì sợ ảnh hưởng đến hình ảnh là một nhà cung cấp đáng tin cậy.

Đồng quan điểm trên, Ngoại trưởng Đức Frank-Walter Steinmeier cho rằng Nga không có lợi gì trong việc để cho Ukraine sụp đổ cả về kinh tế lẫn chính trị. Ông Steinmeier nhấn mạnh, nước Nga đóng vai trò quan trọng bởi vì việc ổn định nền kinh tế Ukraine tùy thuộc một phần vào giá năng lượng do Nga cung cấp. Nhiều ngoại trưởng châu Âu khác cũng chia sẻ mối quan ngại của Ngoại trưởng Đức.

Theo giới phân tích, Nga có quyền bỏ hoặc không bỏ thuế nhập khẩu khí đốt đối với Ukraine, “nhưng rõ ràng là trước bầu cử tổng thống (ở Ukraine), vấn đề sẽ không được giải quyết, vì Nga cho rằng chính phủ hiện nay của Ukraine là không hợp pháp”. Ukraine có hai phương án trong tương lai: Hoặc nhanh chóng thỏa thuận với Nga về việc giảm giá; hoặc mua khí đốt giá cao, với tiền vay của châu Âu và kéo theo việc kiện cáo Nga ở tòa án quốc tế. Trong bất cứ trường hợp nào, tình hình kinh tế của Ukraine cũng sẽ rất khó khăn.

 

CT(tổng hợp)