TS Lê Danh Tuyên (ảnh), Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng trao đổi với phóng viên Báo Tin tức về nguyên nhân và giải pháp để cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng và thừa cân, béo phì mà Việt Nam đang phải đối mặt.
´Ông có nhận xét gì về sự thay đổi khẩu phần ăn của người Việt Nam trong thời gian gần đây?
Ở nhiều quốc gia trên thế giới, quá trình phát triển kinh tế, đô thị hóa đã kéo theo những thay đổi cơ cấu khẩu phần ăn theo xu hướng bị mỡ hóa, đạm hóa. Thời gian gần đây, một số vùng kinh tế của Việt Nam cũng có xu hướng như vậy. Trước đây, bữa ăn truyền thống của người Việt vốn là gạo và rau là chính, nhưng nay, lượng tiêu thụ thịt, trứng, sữa… ngày một tăng. Đơn cử, năm 2000 tỷ lệ thịt, trứng sữa chỉ chiếm 7,3% khẩu phần ăn nhưng năm 2010 tỷ lệ này là 12,2%; tỷ lệ cá, thủy sản tăng nhẹ, từ 2,8% năm 2000 lên 3,4% năm 2010; tỷ lệ rau, quả năm 2000 là 5,9% nhưng năm 2010 chỉ còn 5,7%.
Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là tại một số vùng, nhất là các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh thì mức tiêu thụ thịt, chất béo lại tăng quá mức. Nhiều người dân, nhất là trẻ nhỏ tại các thành phố lớn rất thích sử dụng thức ăn nhanh, trong đó chứa Trans Fat là một loại chất béo không tốt cho cơ thể, làm tăng cholesterol xấu, giảm cholesterol tốt và có khuynh hướng gây bệnh về tim mạch, gia tăng tình trạng thừa cân, béo phì.
´Mức sử dụng thịt các loại tại Việt Nam là 30,24 kg/năm, vẫn thấp hơn mức trung bình thế giới là 46 kg/năm. Vậy tại sao lại phải quá lo ngại về xu hướng gia tăng tỷ lệ thừa cân, béo phì ở nước ta thưa ông?
Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển tiếp về kinh tế, cơ cấu bữa ăn cũng thay đổi nhanh chóng theo xu hướng đạm hóa, mỡ hóa. Thực tế, chúng ta đang ở “ngưỡng” bước vào giai đoạn tăng nhanh tỷ lệ người dân bị thừa cân, béo phì. Đây là điều đã từng xảy ra ở một số nước trên thế giới nên nhiều nhà khoa học quốc tế đã cảnh báo rằng Việt Nam cần có chiến lược kiểm soát hiệu quả để tránh "vết xe đổ" như Mỹ, Trung Quốc. Nếu không có biện pháp kiểm soát kịp thời và hiệu quả thì tỉ lệ thừa cân, béo phì sẽ tăng vọt, không thể khắc phục được.
Việt Nam cần theo gương của Nhật Bản, Hàn Quốc trong việc khống chế số lượng thịt trong bữa ăn… nhằm giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì trong cộng đồng. Tại Nhật Bản, mỗi người dân chỉ tiêu thụ 26,9 kg thịt mỗi năm, nhưng lại sử dụng rất nhiều cá (chiếm 10% sản lượng cá thế giới). Tại Việt Nam, trung bình mỗi năm, người dân vùng nông thôn tiêu thụ 27,2 kg thịt và 21,8 kg cá, người thành thị là 38,8 kg thịt và 20,6 kg cá. Việc người dân Việt Nam có thói quen sử dụng thịt nhiều hơn cá cũng là vấn đề đáng lo ngại, vì chất béo no có trong các loại thịt cũng là một nguy cơ đối với bệnh tim mạch, trong khi đó trong cá lại có nhiều chất béo không no, rất tốt cho cơ thể thì lại được sử dụng ít hơn. Chúng tôi kỳ vọng người dân sử dụng ngày càng nhiều cá hơn. Nhưng muốn vậy, việc nuôi trồng thủy hải sản cần được kiểm soát chặt chẽ để cung cấp sản phẩm chất lượng cho người dân.
´ Việc thay đổi cơ cấu bữa ăn theo những khuyến cáo trên đây có giúp nâng cao tầm vóc người Việt không, thưa ông?
Nghiên cứu của Tổ chức Y tế tại nhiều nước cho thấy nếu phụ nữ và trẻ em được nhận những chăm sóc tối ưu (tức là đủ dinh dưỡng, chế độ nuôi dưỡng trẻ nhỏ đầy đủ và phòng chống bệnh tật tốt) thì trẻ em ở nước nào cũng tăng trưởng chiều cao giống nhau. Do đó, bên cạnh vấn đề dinh dưỡng thì còn cần phải đảm bảo rất nhiều vấn đề về môi trường, chăm sóc y tế… Nhiều nghiên cứu cho thấy, trẻ em bị ốm những năm đầu đời sẽ gây ra sự ngừng tăng trưởng về chiều cao rất lớn.
Theo tôi, bên cạnh những nỗ lực của các cấp, các ngành nhằm nâng cao tầm vóc người Việt Nam trong tương lai, thì điều quan trọng là phải nâng cao nhận thức cho người dân về chế độ dinh dưỡng hợp lý. Thực tế, rất nhiều người dân mong muốn có một chế độ ăn đảm bảo về dinh dưỡng nhưng không biết rõ lượng và chất dinh dưỡng cần tiêu thụ ra sao. Nhiều người tìm trên các website và nhận được những lời khuyên về dinh dưỡng khác nhau, thậm chí trái ngược nhau dẫn đến những mối băn khoăn nhất định.
Bởi vậy, thời gian này, Viện Dinh dưỡng đang chủ trì xây dựng “10 lời khuyên dinh dưỡng hợp lý” cho giai đoạn 2011 - 2020, đây là một trong những hoạt động nhằm thực hiện hiệu quả Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2011 - 2020 và tầm nhìn 2030 mà Chính phủ đã phê duyệt.
Việc xây dựng những lời khuyên dinh dưỡng hợp lý phù hợp với tình hình kinh tế, điều kiện sống, khẩu phần ăn và mức tiêu thụ lương thực, thực phẩm của người dân trong giai đoạn tới là rất cần thiết. Các lời khuyên dinh dưỡng hợp lý là những hướng dẫn cơ bản về ăn uống, giúp người dân nâng cao sức khỏe, chống mắc bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng như tiểu đường, tim mạch, huyết áp…
Xin cảm ơn ông!