Trong 5 năm qua, thông qua nhiều dự án, huyện Tumơrông (tỉnh Kon Tum) đã đầu tư gần 100 tỷ đồng để di dời hơn 1.300 hộ dân ở 23 thôn, làng vùng sạt lở về nơi tái định cư mới an toàn hơn. Thế nhưng đến nay, nhiều hộ dân vẫn không chịu ở làng mới mà chấp nhận mạo hiểm, tiếp tục quay về làng cũ sinh sống.
Làng Ba Khen, xã Văn Xuôi có 50 hộ dân thì 24 hộ thuộc diện phải di dời để tránh sạt lở. Năm 2010, khu tái định cư của làng được huyện Tumơrông xây dựng cách làng cũ hơn 3 km. Cả khu tái định cư lớn nhưng chỉ có 4 hộ sống. Anh A Kiệt, đại diện một trong 4 hộ sinh sống ở đây cho biết: " Mọi người ở làng cũ hết rồi. Họ thích về làng cũ thôi, làng mới họ bỏ”. Chị Y Biểu, ở làng Ba Khen cho biết: Làng tái định cư mới không có nước sinh hoạt, không có đất sản xuất.
Theo phản ánh không chỉ người dân mà còn một số cán bộ, đảng viên khác cũng không chịu về làng tái định cư mới. Bản thân chị Y Biểu cũng thừa nhận mình là đảng viên nhưng không về định cư ở làng mới vì những lý do trên. Anh A Tánh, trưởng thôn Ba Khen, xã Văn Xuôi cho biết thêm: Huyện, xã hàng năm, hàng tháng tuyên truyền nhưng bà con vẫn không thay đổi, nhiều người còn trả lời "Sao lãnh đạo không chịu về làng tái định cư mới? Cán bộ không xuống thì dân cũng không xuống!”
Bên cạnh những bất hợp lý về nước, đất sản xuất, làng tái định cư mới thực chất chỉ là những căn nhà cấp bốn, đảm bảo 3 cứng là mái, nền và tường cứng. Tuy nhiên diện tích nhà nhỏ, xây dựng san sát như khu đô thị, không có không gian sống rộng, không phù hợp với tập quán sinh hoạt của dân. Ngoài ra, tất cả các ngôi nhà ở đây đều không có công trình phụ. Cứ 2 nhà lại sử dụng chung một giếng nước nhưng hầu hết đều không sử dụng được vào mùa khô. Đất sản xuất cũng không có để cấp cho các hộ tái định cư.
Cũng như Ba Khen, hiện tại các làng tái định cư ở xã Đăk Sao, Đăk Na, Măng Ri… của huyện Tumơrông cũng đang rơi vào tình cảnh tương tự. Thực tế là vậy nhưng ông Lâm Quang Huy, Phó Chủ tịch UBND xã Măng Ri lại bào chữa: Nói dân không ở không đúng. Thực tế là do tập quán bà con, nơi ở mới xa hơn khu sản xuất cũ. Bà con ở không ổn định, họ vừa đi vừa về. Ngày họ đi khu sản xuất, đêm họ về. Chính quyền sẽ vận động bà con ở ổn định.
Xây dựng làng tái định cư ở nơi ở mới, an toàn cho dân là chủ trương đúng, đầy nhân văn của tỉnh Kon Tum. Tiếc rằng tại nơi ở mới vẫn còn nhiều bất cập nên người dân chưa thể an cư.
Cao Nguyên