Tiếp tục Chương trình kỳ họp thứ 5, ngày 7/6, Quốc hội họp toàn thể tại hội trường thảo luận Báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về kết quả giám sát việc thi hành Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong sử dụng nguồn vốn Trái phiếu Chính phủ cho đầu tư xây dựng cơ bản giai đoạn 2006 - 2012.
Báo cáo giám sát do ông Phùng Quốc Hiển, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội trình bày cho thấy: Chủ trương phát hành trái phiếu Chính phủ đầu tư các công trình, dự án quan trọng giai đoạn 2006 - 2012 là đúng đắn, góp phần quan trọng nâng cấp hệ thống kết cấu hạ tầng, tác động tích cực tới sự phát triển kt-xh của đất nước.
Giai đoạn 2006 - 2012 trong lĩnh vực giao thông, thủy lợi, y tế, giáo dục, ký túc xá sinh viên, di dân tái định cư đã bố trí vốn trái phiếu Chính phủ thực hiện 2.682 dự án với tổng mức đầu tư ban đầu trên 409.400 tỷ đồng. Tính đến thời điểm giao kế hoạch năm 2012, các dự án nêu trên đã điều chỉnh tổng mức đầu tư lên gần 684.800 tỷ đồng. Đến hết năm 2012 đã hoàn thành được 2.029 dự án. Các dự án, công trình hoàn thành đưa vào khai thác, sử dụng là những công trình quan trọng, góp phần hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng kt-xh thiết yếu của quốc gia, đẩy mạnh xóa đói, giảm nghèo ở các tỉnh khó khăn.
Qua giám sát cho thấy, việc thực hiện các biện pháp thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong quản lý, sử dụng vốn trái phiếu Chính phủ được triển khai khá đồng bộ. Trong đó, các cấp, các ngành, địa phương đã tập trung vào các biện pháp tiết kiệm trong khâu thẩm định dự toán, tổ chức đấu thầu, quyết toán công trình; không chỉ đem lại kết quả về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong đầu tư xây dựng mà còn góp phần nâng cao kỷ luật tài chính trong quản lý, sử dụng vốn đầu tư của Nhà nước.
Tuy vậy, việc thực hiện Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí còn chưa nghiêm, bộc lộ những tồn tại, hạn chế như: Chất lượng quy hoạch phát triển hạ tầng ở một số bộ, ngành và địa phương chưa cao, thiếu sự phối hợp, lồng ghép và phù hợp với khả năng kinh tế và cân đối nguồn lực. Nhiều dự án trước khi quyết định đầu tư chưa đảm bảo thực hiện đúng quy định.
Tạo nguồn vốn đầu tư cho các công trình cấp bách
Nhất trí với ý kiến của nhiều đại biểu về những tồn tại trong thực hiện nguồn vốn trái phiếu Chính phủ, nhưng theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát, về cơ bản, mặt được là to lớn, trong đó hiệu quả nhất là tạo ra nguồn vốn để đầu tư tập trung thực hiện nhiều công trình lớn, cấp bách.
Theo Bộ trưởng, nguyên nhân tăng tổng mức đầu tư là do thay đổi chế độ chính sách, giá vật tư; đầu tư đồng bộ hệ thống và do thay đổi giải pháp kỹ thuật để đảm bảo an toàn chất lượng. Bộ trưởng cho rằng, việc chấn chỉnh những tồn tại là hết sức cần thiết nhưng đề nghị Quốc hội xem xét bổ sung vốn để tiếp tục thực hiện hoàn chỉnh những công trình đang thi công và cũng là để thực hiện chủ trương tái cơ cấu đầu tư.
Bộ trưởng cho biết thêm, trong giai đoạn 2012 - 2015, thực hiện chủ trương của Quốc hội và Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tập trung vốn để hoàn thành 41 dự án, giãn tiến độ đến điểm dừng kỹ thuật hợp lý 11 dự án và dừng hẳn 3 dự án. Tuy vậy, để hoàn thành các dự án đã có chủ trương hoàn thành trước 2015, cần bổ sung 10.200 tỷ đồng và nếu muốn đẩy nhanh tiến độ và hoàn thành dự án đã có trong danh mục Quốc hội duyệt nhưng phải giãn sau 2015 cần thêm ít nhất 8.500 tỷ đồng. Trong khi đó, nhiều địa phương đang có những nhu cầu cấp thiết khác phục vụ phát triển kinh tế xã hội, trong đó có việc thực hiện chủ trương tái cơ cấu kinh tế.
Giải thích thêm về kết quả Đề án kiên cố hóa trường lớp học và nhà công vụ giáo viên, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Thiện Nhân nêu rõ: Ngân sách dự kiến ban đầu là 24.000 tỷ đồng nhưng thực tế qua 4 năm (2008 - 2012), tổng vốn đầu tư cho Đề án này là trên 30.894 tỷ, trong đó, ngân sách Trung ương chi đảm bảo 100%. Bên cạnh đó, nhiều địa phương đã cố gắng huy động thêm nên tổng kinh phí của Đề án vượt định mức ban đầu là trên 24%.
Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân cho biết thêm: cả nước đã xây dựng thêm 93.000 phòng học, góp phần cho 3 triệu học sinh, nhất là vùng khó khăn có được lớp học mới, đảm bảo việc học tập tốt hơn và giảm số bỏ học. 22.997 phòng ở giáo viên được xây dựng, góp phần cải thiện điều kiện sống cho 88.000 giáo viên ở vùng khó khăn. Đây là Đề án liên quan đến khoảng 20.000 dự án trường lớp học, nhà công vụ. Qua thanh tra trong năm 2012 tại trên 10 tỉnh, thành cho thấy, tỷ lệ chi đúng quy định là hơn 98%, chi chưa đúng quy định của Nhà nước chỉ là 1,7%. Điều này chứng tỏ Chính phủ, các địa phương đã chỉ đạo khá chặt chẽ. Phó Thủ tướng cũng cho biết thêm, qua 4 năm thực hiện Chương trình nâng tỷ lệ sinh viên ở ký túc xá, đến nay đã có 30.300 chỗ ở mới cho sinh viên trong ký túc xá, vượt mức kế hoạch mà chủ yếu là do tiết kiệm chi phí.
Đánh giá công bằng, đúng mức hơn
Đồng tình với nhiều ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh cho rằng, bên cạnh việc nhìn nhận các hạn chế, cần đánh giá công bằng, đúng mức hơn chủ trương phát hành và tác dụng của trái phiếu Chính phủ. Khẳng định đây là chủ trương hoàn toàn đúng và cần thiết, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh nêu rõ: Thực tế, ngân sách nhà nước cho đầu tư rất nhỏ bé, ngoài cân đối nằm trong ngân sách của các địa phương, phần hỗ trợ các mục tiêu của ngân sách trung ương cho địa phương rất hạn chế. Do đó, tất cả công trình lớn y tế, giao thông, tái định cư, thủy điện, ngoài một phần vốn ODA, đều do sử dụng trái phiếu Chính phủ. Nhiều năm qua, trái phiếu Chính phủ đã đóng góp một phần quan trọng vào xây dựng những kết cấu hạ tầng thiết yếu cho đất nước và các địa phương, tạo nên sự thay đổi diện mạo từ thành thị đến nông thôn. Nếu không có nguồn này, sẽ không có nhiều trường học ở vùng sâu, vùng xa, bệnh viện từ tuyến tỉnh đến tuyến huyện… tạo động lực lớn cho tăng trưởng kinh tế, xã hội.
Đề cập vấn đề phân bổ vốn trái phiếu Chính phủ, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh khẳng định: Nguồn trái phiếu Chính phủ không phân bổ theo nguyên tắc tỉnh lớn được nhiều, tỉnh nhỏ được ít mà theo tiêu chí Quốc hội, Chính phủ đã thông qua. Các địa phương, bộ ngành phải xây dựng được các dự án đúng hạn. Căn cứ danh mục công trình được phê duyệt đúng tiêu chí, các Bộ tổng hợp sẽ trình Chính phủ, Quốc hội. Do đó, tuy cần xem đến yếu tố vùng miền nhưng phải căn cứ trên dự án cụ thể; không thể dùng Trái phiếu Chính phủ chia đều cho các địa phương.
Về vấn đề lãng phí, thất thoát, theo Bộ trưởng, hạn chế, khuyết điểm có nhiều trong suốt quá trình 7 năm với nhiều giai đoạn. Cơ bản, các bộ, ngành quản lý tương đối tốt nhưng 62 tỉnh, thành phố có sử dụng vốn trái phiếu Chính phủ cũng xảy ra nhiều sai phạm; trong đó, lớn nhất là tăng tổng mức đầu tư. Bộ trưởng đề nghị các đại biểu cần tăng cường giám sát các công trình tại chính địa phương mình.
Bộ trưởng Bùi Quang Vinh nêu rõ: Quan điểm của Bộ là các bộ, ngành, địa phương phải tập trung tháo gỡ, giải quyết bằng mọi nguồn lực để tập trung cho các công trình đang dở dang. Nếu có bố trí thêm, phải rà soát từng danh mục công trình cấp thiết. Một trong những giải pháp là ngoài việc khắc phục bệnh xin-cho, bố trí dàn trải, Chính phủ sẽ rà soát theo mục tiêu; yêu cầu các bộ, ngành, địa phương lập dự án cụ thể, được phê duyệt tổng mức đầu tư chính xác để trình Chính phủ xem xét, lựa chọn và trình Quốc hội từng danh mục. Căn cứ vào đó, Quốc hội sẽ quyết định mức Trái phiếu Chính phủ tương thích, không phải xin cho, tổng mức đi thẳng vào từng công trình, không dàn trải và có thể kiểm soát được; minh bạch, công khai, khoa học, hiệu quả hơn.
Sử dụng có hiệu quả, tiết kiệm
Giải trình tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Đinh La Thăng cho biết, tính đến hết năm 2011, tổng mức đầu tư đã được điều chỉnh trong vốn Trái phiếu Chính phủ dành cho giao thông vận tải là 111.675 tỷ, tăng 44.448 tỷ so với ban đầu. Tăng chủ yếu do thay đổi thể chế, chính sách, giá nguyên vật liệu tăng, giải phóng mặt bằng, bổ sung một số hạng mục theo chỉ đạo của Chính phủ, xử lý kĩ thuật khi thi công… Bộ Giao thông Vận tải đã nghiêm túc thực hiện quy định của Luật thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và việc điều chỉnh tổng mức đầu tư là cần thiết đối với các dự án và sau khi điều chỉnh, các dự án đã phát huy được hiệu quả cao. Quá trình điểu chỉnh tổng mức đầu tư cũng tuân thủ các quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng cơ bản.
Tuy nhiên, Bộ Giao thông Vận tải cũng nhận thấy chưa làm tốt công tác tham mưu trình Chính phủ các quy hoạch, kế hoạch và dự án liên quan đến việc sử dụng trái phiếu Chính phủ thuộc lĩnh vực của mình.
Việc chỉ đạo phê duyệt điều chỉnh dự án không cân đối với nguồn trái phiếu Chính phủ; có những dự án công trình chưa thực hiện đúng quy trình trong quản lý vốn trái phiếu Chính phủ, gây lãng phí. Công tác thanh tra, kiểm tra các công trình, dự án sử dụng vốn trái phiếu Chính phủ thực hiện chưa thường xuyên, hiệu quả; chậm phát hiện xử lý và khắc phục kịp thời những yếu kém, vi phạm. Hiện nay, Bộ đang khẩn trương thực hiện các kiến nghị của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ủy ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội, rà soát lại toàn bộ các dự án tăng tổng mức đầu tư từ 2006 đến nay, phân tích nguyên nhân, làm rõ trách nhiệm của các tập thể, cá nhân để báo cáo Quốc hội trong thời gian sớm nhất.
Tiếp tục bố trí vốn tăng cường trạm y tế xã vùng sâu, vùng xa
Theo Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến, mức phê duyệt phân bổ vốn trái phiếu Chính phủ cho ngành Y tế là 46.628 tỷ đồng cho 856 dự án. Trong đó có 845 dự án cho địa phương và 11 dự án cho Trung ương, nhưng thực cấp chỉ có 23.200 tỷ (đạt 49% của tổng số 46.628 tỷ được phê duyệt), chiếm 15% tổng số nguồn toàn bộ vốn trái phiếu Chính phủ cho tất cả các hoạt động.
Các địa phương đã làm rất tốt việc xây dựng bệnh viện, có những bệnh viện trang bị đầy đủ trang thiết bị, thu hút được cán bộ làm việc thực hiện kỹ thuật phân tuyến cao. Tính đến nay, số giường bệnh/10.000 dân đã đạt 23,1%, gần như vượt chỉ tiêu đưa ra, chính là nhờ các nguồn đầu tư vào bệnh viện. Các kỹ thuật y tế dịch vụ, kỹ thuật điều trị đều tăng mức 200-300% ở bệnh viện tuyến tỉnh, 120-180% ở tuyến huyện. Điều này giúp người dân tiếp cận được chất lượng dịch vụ y tế cao, kể cả người dân vùng sâu, vùng xa không phải chuyển lên tuyến trên, góp phần đảm bảo công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế.
Khẳng định chủ trương phát hành vốn trái phiếu Chính phủ là hết sức đúng đắn, sáng suốt, đột phá, Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến cũng nhất trí nguyên nhân chính của những tồn tại trong ngành Y tế là vấn đề quy hoạch và khẳng định, Bộ tiếp thu và đang trình Chính phủ quy hoạch tổng thể ngành y tế, trong đó có việc khám, chữa bệnh.
Đối với vấn đề trang thiết bị, Bộ Y tế sẽ tranh thủ nguồn vốn của ODA khu vực, đồng thời đề nghị Chính phủ tiếp tục bổ sung vốn trái phiếu Chính phủ cho các công trình dở dang, những vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa. Về nguồn nhân lực, Bộ trưởng cho biết năm 2013, số sinh viên ra trường gấp 3 lần năm 2007, do đó Bộ Y tế giao các địa phương xây dựng Đề án phát triển nguồn nhân lực, đồng thời đề nghị Chính phủ ban hành Đề án nghĩa vụ ưu tiên đối với các cán bộ y tế.
Bộ trưởng đề nghị Quốc hội, Chính phủ xem xét tiếp tục bố trí vốn trái phiếu Chính phủ cho các công trình dang dở như vấn đề xây dựng cơ bản, trang thiết bị; tăng cường trạm y tế xã cho các huyện vùng sâu, vùng xa, đối với các công trình trọng điểm...
TTN
|
Đại biểu Phùng Quốc Hiển, Chủ nhiệm UB tài chính ngân sách quốc hội, đoàn Yên Bái: “Công khai việc thực hành chống lãng phí”
 Muốn đánh giá được lãng phí thì phải xây dựng được hệ thống, tiêu chuẩn, định mức chuẩn. Tuy nhiên tiêu chuẩn của mình vừa ban hành ra đã lạc hậu, không đi vào cuộc sống. Chẳng hạn như tiêu chuẩn định mức tổ chức hội nghị, vừa ban hành ra, giá cả thị trường hàng hóa, dịch vụ đã tăng nên lạc hậu ngay, do định mức tiêu chuẩn quá thấp so với thực chi.
Trước đây chúng ta có đề ra tiêu chuẩn định mức đối với cả sản xuất của doanh nghiệp nhà nước như định mức tiêu hao nguyên, nhiên vật liệu. Nhưng cơ chế thị trường thì không hợp. Sự sống còn của doanh nghiệp là lợi nhuận nên họ phải tiết kiệm chi phí, do vậy chúng ta ban hành tiêu chuẩn định mức chung để áp dụng cho tất cả doanh nghiệp là khó. Do vậy, luật quy định như vậy không khả thi.
Luật Thực hành tiết kiệm và chống lãng phí tập trung vào nhóm lĩnh vực sử dụng tài sản công, tài nguyên, chúng ta phải có cơ chế kiểm soát chặt chẽ. Những lĩnh vực thuộc về sở hữu người dân như ma chay, cưới xin lễ hội cũng nên coi đó là vấn đề thực hành tiết kiệm chống lãng phí, nhưng là khuyến cáo, động viên và cũng có nhắc nhở. Đó không phải là quy phạm pháp luật mà là quy phạm đạo đức. Những lĩnh vực thuộc về người dân thì nên khuyến khích, động viên, khuyến cáo.
Trong thời gian qua, chúng ta cũng phát hiện ra vi phạm lãng phí và đã yêu cầu đền bù, thu hồi. Việc xử lý trách nhiệm cũng đã làm nhưng cần quyết liệt hơn, mang tính răn đe và công khai bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu. Công khai chính là việc thực hành tiết kiệm chống lãng phí tốt nhất.
Đại biểu Nguyễn Thị Khá, đoàn Trà Vinh: “Nên quy trách nhiệm cụ thể”
 Sự lãng phí lớn nhất là chúng ta là còn bố trí vốn không cân đối, từ đó dẫn đến có công trình dang dở. Có công trình đạt một nửa, thậm chí đạt 2/3 rồi nhưng do điều kiện cắt giảm nên để phơi mưa, phơi nắng. Thậm chí có bệnh viện xây xong tòa nhà cả trăm tỷ đồng nhưng không có tiền mua trang thiết bị nên không khai thác được. Sự lãng phí này lâu nay chúng ta chưa quy trách nhiệm cho ai.
Vấn đề quy hoạch hiện chưa vững chắc, có quy hoạch rồi nhưng khi có điều kiện lại điều chỉnh ngay. Việc điều chỉnh như vậy khiến các công trình đầu tư cũng phải chạy theo, dẫn tới không cân đối được. Điều này không theo quy củ. Vấn đề cắt giảm ở đây là ở những công trình chưa khởi công, chưa triển khai, còn cắt giảm công trình đang thi công là sự lãng phí, không tính hết được.
Khâu điều chỉnh dự án thể hiện cũng thể hiện sự tùy tiện. Có công trình xin phê duyệt ở mức độ dễ được phê duyệt nhưng sau đó lại xin điều chỉnh tăng quy mô và cả mức đầu tư vì khâu xét duyệt dễ dãi và không thực hiện nghiêm theo quy định. Đây là sự lãng phí dẫn đến vốn không kịp thời dẫn đến công trình dở dang. Do đó, giao cấp, giao quyền phải quy trách nhiệm, tránh kiểu “cha chung không ai khóc”.
Xuân Cường |