Việt Nam – ASEAN: 30 năm xây dựng cộng đồng và kiến tạo tương lai

Hội thảo là diễn đàn khoa học có ý nghĩa quan trọng nhằm nhìn lại chặng đường ba thập kỷ Việt Nam tham gia ASEAN; đánh giá những thành tựu, đóng góp của Việt Nam trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN; đồng thời trao đổi, thảo luận các vấn đề đặt ra và định hướng hợp tác trong bối cảnh khu vực và thế giới đang có nhiều biến động sâu sắc. Sự kiện được tổ chức trực tiếp kết hợp trực tuyến.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, GS.TS. Lê Văn Lợi, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Viện Hàn lâm, nhấn mạnh việc Việt Nam gia nhập ASEAN vào ngày 28/7/1995 là một dấu mốc lịch sử quan trọng, không chỉ mở ra không gian phát triển mới cho đất nước mà còn góp phần củng cố hòa bình, ổn định và hợp tác trong khu vực Đông Nam Á.

Theo GS.TS. Lê Văn Lợi, lợi ích bao trùm nhất mà ASEAN mang lại cho Việt Nam chính là môi trường khu vực hòa bình, ổn định - nền tảng thiết yếu cho bảo đảm an ninh và phát triển kinh tế - xã hội.

Chủ tịch Viện Hàn lâm khẳng định, trong lĩnh vực kinh tế, tham gia ASEAN mở ra một thị trường rộng lớn để thúc đẩy xuất khẩu, mở rộng đầu tư và thúc đẩy hội nhập kinh tế. Việc tham gia Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) giúp Việt Nam thu hút vốn FDI và kỹ thuật hiện đại từ các công ty đa quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo ra nhiều việc làm. AEC cũng tạo nền tảng để Việt Nam mở rộng hội nhập quốc tế thông qua việc ký kết các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) với các đối tác lớn. Ngoài ra, hội nhập ASEAN còn góp phần cải cách thể chế kinh tế trong nước, hoàn thiện chính sách, pháp luật và giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Trong lĩnh vực văn hóa - xã hội, ASEAN tạo cơ hội cho Việt Nam tăng cường giao lưu, trao đổi văn hóa và quảng bá văn hóa dân tộc ra bên ngoài. Hợp tác trong khuôn khổ Cộng đồng văn hóa xã hội ASEAN (ASCC) giúp Việt Nam tăng cường giải quyết các vấn đề về môi trường, an sinh xã hội. Đặc biệt, người dân Việt Nam được hưởng lợi từ một môi trường hòa bình, an ninh, ổn định, được tiếp cận hàng hóa và dịch vụ đa dạng hơn, cùng với nhiều cơ hội việc làm tại các nước thành viên ASEAN khác.

Đánh giá về vai trò và đóng góp của Việt Nam trong ASEAN suốt 30 năm qua, GS.TS. Lê Văn Lợi cho biết hành trình của Việt Nam trong ASEAN đã mang lại những dấu ấn nổi bật. Từ một quốc gia đang từng bước hội nhập, Việt Nam đã vươn lên mạnh mẽ, trở thành một thành viên tích cực, chủ động và có trách nhiệm, đóng góp vào sự phát triển chung của Cộng đồng ASEAN.

Vai trò của Việt Nam trong ASEAN ngày càng được đánh giá cao nhờ vào sự đóng góp tích cực, hiệu quả trong nhiều lĩnh vực, cũng như sự ổn định chính trị, kinh tế và vị thế quốc tế không ngừng được nâng cao. Những đóng góp nổi bật của Việt Nam thể hiện trên các khía cạnh: Thúc đẩy đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN; Đóng góp vào xây dựng Cộng đồng ASEAN vững mạnh; Chủ trì thành công nhiều hội nghị và sự kiện quan trọng; Tham gia tích cực vào các cơ chế hợp tác khu vực và quốc tế; Đẩy mạnh kết nối và phát triển bền vững

Bên cạnh những thành tựu đạt được, Chủ tịch Viện Hàn lâm Lê Văn Lợi cũng cho rằng ASEAN đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn như cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, các vấn đề nội khối, thách thức an ninh phi truyền thống, yêu cầu đổi mới mô hình phát triển trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Trong bối cảnh đó, Việt Nam tiếp tục kiên định ưu tiên đối ngoại là cùng ASEAN xây dựng một cộng đồng vững mạnh, đoàn kết, tự cường, đóng góp tích cực vào hòa bình, ổn định và phồn vinh của khu vực.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Dato’ Tan Yang Thai, Đại sứ Malaysia tại Việt Nam, đại diện cho nước Chủ tịch ASEAN 2025, bày tỏ vui mừng được tham dự Hội thảo có ý nghĩa đặc biệt này, đồng thời đánh giá cao chặng đường 30 năm Việt Nam đồng hành cùng ASEAN. Đại sứ khẳng định Malaysia luôn ủng hộ mạnh mẽ việc Việt Nam gia nhập ASEAN và cho rằng sự kiện năm 1995 đã góp phần quan trọng đưa ASEAN trở thành một cộng đồng Đông Nam Á thống nhất, năng động và có vai trò ngày càng cao trên trường quốc tế.

Theo Đại sứ Malaysia, Việt Nam hiện là một trong những thành viên năng động và có nhiều đóng góp tích cực cho ASEAN, không chỉ trong phát triển kinh tế mà còn trong việc thúc đẩy vai trò trung tâm, đoàn kết nội khối và mở rộng quan hệ đối ngoại của Hiệp hội. Đại sứ cũng chia sẻ những kết quả nổi bật trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN 2025 của Malaysia, đặc biệt là việc thúc đẩy Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045, tăng cường khả năng tự cường, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và giữ vững bản sắc bao trùm của ASEAN thông qua việc chào đón Timor-Leste trở thành thành viên thứ 11.

Trong bài phát biểu đề dẫn tại phiên khai mạc, TS. Nguyễn Xuân Cường, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Châu Á - Thái Bình Dương nhấn mạnh, việc Việt Nam gia nhập ASEAN không chỉ là một lựa chọn chiến lược đúng đắn mà còn thể hiện tư duy đổi mới mạnh mẽ, tầm nhìn dài hạn về vị trí, vai trò và tương lai của đất nước trong cấu trúc khu vực và quốc tế, nhất là trong bối cảnh thế giới đang có những chuyển biến sâu sắc. Thông qua ASEAN, Việt Nam từng bước nâng cao vị thế quốc tế, từ một quốc gia trong giai đoạn đổi mới trở thành đối tác tin cậy, điểm tựa của hợp tác và ổn định, đồng thời là thành viên tích cực tham gia định hình tương lai khu vực.

Theo TS. Nguyễn Xuân Cường, Việt Nam luôn chủ động hội nhập, kiên định tư duy chiến lược dài hạn và có những đóng góp thực chất cho các tiến trình khu vực trên nhiều lĩnh vực như kinh tế, an ninh, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong bối cảnh tình hình khu vực và thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, đặt ra yêu cầu ASEAN phải không ngừng thích ứng, đổi mới và nâng cao năng lực tự cường, việc tổ chức Hội thảo tổng kết, đánh giá 30 năm Việt Nam tham gia ASEAN có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.

Qua Hội thảo này, TS. Nguyễn Xuân Cường mong muốn các học giả, đại biểu tập trung thảo luận, trao đổi một cách sâu sắc, toàn diện về những thành tựu đạt được, những thách thức đặt ra và các bài học kinh nghiệm rút ra trong hành trình 30 năm Việt Nam tham gia ASEAN; qua đó góp phần làm rõ vai trò, đóng góp của Việt Nam trong ASEAN. Đồng thời, Hội thảo cũng kỳ vọng sẽ mở ra những trao đổi chuyên sâu về triển vọng phát triển của ASEAN đến năm 2045, hướng tới xây dựng một Cộng đồng tự cường, gắn kết, có khả năng thích ứng cao và giàu tính sáng tạo.

Hội thảo là diễn đàn khoa học nhằm trao đổi, thảo luận và đánh giá chặng đường ba thập kỷ Việt Nam tham gia ASEAN; làm rõ những kết quả đạt được và đóng góp của Việt Nam trong tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN; đồng thời nhận diện những vấn đề đặt ra và định hướng hợp tác trong bối cảnh khu vực và quốc tế có nhiều thay đổi.

Trong khuôn khổ Hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận hai nội dung lớn. Phiên thứ nhất tập trung trao đổi, đánh giá quá trình 30 năm Việt Nam tham gia ASEAN trên các lĩnh vực chính trị - an ninh, kinh tế và văn hóa - xã hội, qua đó làm rõ những kết quả đạt được và rút ra một số kinh nghiệm từ thực tiễn tham gia xây dựng Cộng đồng ASEAN. Phiên thứ hai hướng tới tầm nhìn ASEAN 2045, tập trung thảo luận về các xu hướng phát triển của Cộng đồng ASEAN theo hướng tự cường, tăng cường kết nối và khả năng thích ứng, đồng thời trao đổi về triển vọng và định hướng đóng góp của Việt Nam trong tiến trình này trong thời gian tới.

Hội thảo bổ sung các luận cứ khoa học và thực tiễn phục vụ công tác nghiên cứu và tham mưu chính sách, đồng thời làm rõ vai trò và định hướng tham gia của Việt Nam trong hợp tác ASEAN, qua đó đóng góp vào tiến trình củng cố Cộng đồng ASEAN đoàn kết, tự cường và phát triển bền vững.