Ngày 27/4/2021 (giờ địa phương), Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc thảo luận mở cấp Bộ trưởng về chủ đề "Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân". Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn chủ trì phiên thảo luận. Ảnh: Hữu Thanh/Pv TTXVN tại New York
Không có những tiếng vỗ tay vang dội từ đại diện các nước thành viên LHQ, cũng không thể thấy nụ cười rạng rỡ sau những chiếc khẩu trang bịt kín. Nhưng những ánh mắt chúc mừng, những cái gật đầu đồng tình và những ý kiến ủng hộ từ nhiều nước gửi đến cho Việt Nam đã khẳng định những gì chúng ta nỗ lực và kỳ vọng vừa trở thành hiện thực.
Thành công mà Việt Nam gặt hái được lần này tại HĐBA, cơ quan quan trọng nhất của LHQ có trách nhiệm duy trì hòa bình và an ninh thế giới, là không hề dễ dàng khi mà đại dịch COVID-19 vẫn hoành hành khắp nơi, các cuộc xung đột ngày càng gia tăng căng thẳng và Myanmar, một thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đang rơi vào bế tắc chính trị. Ba phiên họp điểm nhấn cấp cao do Việt Nam đề xuất và chủ trì về “Tăng cường hợp tác giữa LHQ và các tổ chức khu vực trong thúc đẩy xây dựng lòng tin và đối thoại trong ngăn ngừa, giải quyết xung đột”, “Khắc phục hậu quả bom mìn và duy trì hòa bình bền vững: Tăng cường gắn kết để hành động hiệu quả hơn" và “Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân trong xung đột vũ trang” đã được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, được các nước ủy viên HĐBA nhất trí bỏ phiếu ủng hộ để ra được hai Tuyên bố Chủ tịch và một nghị quyết.
Với sự kiện quan trọng nhất của tháng về thúc đẩy hợp tác giữa LHQ và các tổ chức khu vực do Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc chủ trì ngày 19/4, Việt Nam đã cho thấy những cam kết mạnh mẽ của một quốc gia luôn tích cực nỗ lực xây dựng lòng tin và đối thoại, làm cầu nối tìm kiếm giải pháp hòa bình cho các cuộc xung đột trên thế giới thông qua Hiến chương LHQ, luật pháp quốc tế và sự hợp tác ngày càng chặt chẽ giữa LHQ và các tổ chức cũng như các cơ chế đa phương.
Là đại diện duy nhất của ASEAN tại HĐBA, Việt Nam đã thể hiện và làm nổi bật tinh thần ASEAN, khiến chính Tổng Thư ký (TTK) LHQ Antonio Guterres phải công nhận tầm quan trọng của khối các nước Đông Nam Á trong ngoại giao hòa giải, ngăn ngừa xung đột và xây dựng hòa bình quốc tế. Tại phiên họp này, TTK Guterres đã khẳng định vai trò sống còn của ASEAN khi khu vực đối mặt với một cuộc khủng hoảng khẩn cấp như Myanmar. Theo ông, chỉ có nỗ lực đoàn kết chung của các tổ chức có uy tín, sự hiểu biết về bối cảnh lịch sử cụ thể tại địa bàn mới có thể mang lại giải pháp chấm dứt tình trạng bạo lực hỗn loạn, ổn định tình hình tại nơi có xung đột.
Chủ đề Việt Nam lựa chọn đưa ra thảo luận là “hết sức kịp thời và đúng lúc” với những diễn biến phức tạp đang xảy ra trên thế giới, mặc dù việc hợp tác giữa LHQ và các tổ chức khu vực luôn là trọng tâm ưu tiên của LHQ ngay từ khi mới thành lập vào năm 1945, Đại sứ Olof Skoog, Trưởng Phái đoàn thường trực Liên minh châu Âu, đã nhận định như vậy trong cuộc trao đổi với phóng viên TTXVN ngay sau khi phiên họp kết thúc.
Có thể nhận thấy rõ những thành quả của quan hệ đối tác giữa LHQ và các tổ chức khu vực ở rất nhiều lĩnh vực: từ hòa giải, chống khủng bố, gìn giữ hòa bình cho đến bảo vệ quyền con người, ứng phó với biến đổi khí hậu và chống đại dịch COVID-19. Chính vì vậy, TTK LHQ đã đánh giá cao Việt Nam khi đề xuất thúc đẩy đưa mối quan hệ hợp tác này lên một tầm cao mới, phát huy hơn nữa tinh thần của chủ nghĩa đa phương. Ông cam kết ủng hộ đề xuất của Việt Nam thúc đẩy xây dựng lòng tin và đối thoại trong ngăn ngừa xung đột và tìm giải pháp cho xung đột, bất chấp những rào cản thách thức đặt ra do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19.
Việt Nam cũng để lại những ấn tượng tích cực với cộng đồng quốc tế khi chọn đưa vấn đề giải quyết bom mìn ra phiên thảo luận cấp cao ngày 8/4 vì bom mìn đã và vẫn đang là vấn đề nhức nhối, gây đau thương cho hàng triệu người dân ở các nước đang có chiến tranh hoặc vừa đi qua chiến tranh. Chỉ riêng trong năm 2020, LHQ đã ghi nhận 7.000 người bị thương và tử vong vì bom mìn, trong đó có tới gần 2.000 nạn nhân là trẻ em. Một lần nữa, Việt Nam đã cho thấy tinh thần luôn đặt con người ở trung tâm khi đưa ra đề xuất. Là quốc gia đã từng trải qua chiến tranh và chịu nhiều hậu quả thương đau của chiến tranh, Việt Nam chia sẻ, cảm thông sâu sắc với người dân các nước đang phải đối mặt với tình trạng bom mìn đang đe dọa sự sống của họ từng ngày.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres phát biểu tại trụ sở LHQ ở New York, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN
Đề xuất này của Việt Nam cũng được TTK Guterres đánh giá rất cao vì theo ông, các bên tham chiến trong các cuộc xung đột đang sử dụng ngày càng nhiều bom mìn và vật liệu nổ gây sát thương cho người dân vô tội. Ngay cả binh sĩ tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của LHQ cũng đang trở thành các nạn nhân của bom mìn. Ông tin tưởng việc đưa vấn đề bom mìn lên bàn nghị sự của HĐBA và tiến tới giải quyết rốt ráo tình trạng này với sự hợp tác không chỉ ở quốc gia mà ở cấp độ khu vực và quốc tế sẽ là những bước đi vững chắc đầu tiên giúp các nước có được sự ổn định và hòa bình thực sự.
Để có được sự ủng hộ mạnh mẽ như vậy từ LHQ là điều không dễ dàng đối với Việt Nam. Trước đây, một số nước trong HĐBA không ủng hộ đưa vấn đề này lên bàn nghị sự. Năm 2019, hai ủy viên không thường trực HĐBA lúc đó là Bỉ và Hà Lan đã đề xuất vấn đề giải quyết tình trạng bom mìn là chủ đề thảo luận nhưng không được chấp thuận do vấp phải sự phản đối của Mỹ.
Với vấn đề “Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân trong xung đột vũ trang” Việt Nam chủ trì ngày 27/4 vừa qua, nghị quyết do Việt Nam soạn thảo đã được tất cả 15 nước ủy viên HĐBA và hơn 50 quốc gia thành viên LHQ đồng bảo trợ. Có thể nói đó là một thành công hết sức ấn tượng vì mặc dù việc bảo vệ người dân và các cơ sở hạ tầng thiết yếu trong xung đột là một trong các ưu tiên Việt Nam đặt ra khi tham gia HĐBA nhiệm kỳ 2020-2021, nhưng vấn đề này trước đây hiếm khi được thông qua để được đưa ra thảo luận ở phiên cấp cao của HĐBA. Như vậy, rõ ràng nhiều nước tại HĐBA đã bắt đầu nhìn nhận tầm quan trọng của vấn đề này sau khi tận mắt chứng kiến rất nhiều vụ việc vi phạm luật nhân đạo đối với người dân ở các nước, các khu vực chiến sự như Yemen, Syria, Tigray (Ethiopia), Nam Sudan, Ukraine và Nigeria.
Phó TTK phụ trách các vấn đề nhân đạo Mark Lowcock, người ủng hộ mạnh mẽ Việt Nam đưa chủ đề này ra thảo luận, cho biết thế giới từ lâu đã có khung pháp lý quy định những điều các bên tham chiến không được làm trong chiến tranh. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh vấn đề mấu chốt là các nước phải có thiện chí tuân thủ những quy định đó vì chỉ cần một vài nước hay nhóm vũ trang không tôn trọng luật pháp quốc tế là các nước và các nhóm vũ trang khác lập tức cũng có các hành động tương tự.
Phiên thảo luận mở về chủ đề “Phụ nữ, hòa bình và an ninh - Bạo lực tình dục trong xung đột” diễn ra ngày 14/4 cũng là một điểm sáng nữa trong các sáng kiến của Việt Nam trên cương vị Chủ tịch HĐBA.
Thành công của phiên họp không được thể hiện trên văn bản chính thức như Tuyên bố Chủ tịch hay nghị quyết liên quan do tính chất phức tạp của vấn đề, nhưng Việt Nam đã giới thiệu tới các thành viên HĐBA cách tiếp cận toàn diện hơn đối với một chủ đề hết sức cấp thiết và đáng suy nghĩ. Theo số liệu của LHQ, trong vòng một năm qua, đã có tới 2.500 vụ vi phạm bạo lực tình dục trong xung đột vũ trang mà nạn nhân chủ yếu là phụ nữ và trẻ em gái. Đau lòng hơn, các nạn nhân không dám lên tiếng để tìm kiếm sự giúp đỡ do lo sợ bị kỳ thị và ruồng bỏ. Chính tại diễn đàn này, nhiều đại diện các tổ chức đã cùng góp tiếng nói với Việt Nam để kêu gọi cộng đồng quốc tế cam kết mạnh mẽ tìm kiếm công lý cho nạn nhân bạo lực tình dục, bảo vệ họ và hỗ trợ để họ có thể tiếp tục được sống cuộc đời bình thường.
Tháng 4 đã khép lại, nhưng những gì Việt Nam đã làm được trên cương vị Chủ tịch HĐBA lần thứ hai nhiệm kỳ 2020-2021 sẽ tạo đà cho Việt Nam tiếp tục gặt hái những thành quả mới trong 8 tháng còn lại của nhiệm kỳ.
Việt Nam đã thúc đẩy thành công các ưu tiên và các cam kết của mình trong nhiệm kỳ này. Việt Nam đã chứng tỏ là đối tác vì hòa bình bền vững, luôn tìm giải pháp thỏa đáng và bền vững cho các cuộc xung đột, thúc đẩy đối thoại, hướng tới giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình cũng như tăng cường vai trò của các tổ chức khu vực và hướng tới những chính sách nhân văn nhất đối với người dân. Nhưng thành quả lớn nhất, như nhận định của Đại sứ Đặng Đình Quý, Trưởng Phái đoàn đại diện Việt Nam tại LHQ, chia sẻ với phóng viên TTXVN lại là “giữ được và phát huy uy tín của Việt Nam, hình ảnh của Việt Nam trong lòng bạn bè quốc tế”.
Đảm nhiệm thành công tháng Chủ tịch HĐBA cũng chính là sự thể hiện không thể sinh động hơn việc triển khai hiệu quả đường lối đối ngoại vừa được đề ra trong Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII vừa qua.