Chủ tịch Hội Trí thức Việt Nam tại Nhật Bản, Tiến sỹ Lê Đức Anh. Ảnh: TTXVN phát
Theo ông Lê Đức Anh, căn cứ vào thực tiễn tham gia hoạt động của Hội Trí thức Việt Nam tại Nhật Bản, ông nhận thấy trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã thể hiện rõ tinh thần cởi mở, cầu thị và thực chất trong việc tiếp nhận ý kiến đóng góp của người Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt là đội ngũ trí thức. Các cơ chế, diễn đàn đối thoại ngày càng đa dạng về hình thức và đi vào chiều sâu chuyên môn, tập trung vào những lĩnh vực then chốt như khoa học - công nghệ, giáo dục đại học, chuyển đổi số, công nghiệp bán dẫn và Trí tuệ nhân tạo (AI).
Việc lãnh đạo Đảng, Nhà nước trực tiếp gặp gỡ, trao đổi với trí thức kiều bào thông qua các hội nghị chuyên gia, các chuyến công tác tại Nhật Bản, hay các chương trình kết nối do Đại sứ quán và các bộ, ngành tổ chức đã tạo ra cảm nhận rất rõ ràng rằng ý kiến của trí thức kiều bào được lắng nghe nghiêm túc. Đặc biệt, nhiều kiến nghị liên quan đến đào tạo nhân lực chất lượng cao, mô hình hợp tác nghiên cứu, hay cơ chế huy động trí thức Việt Nam ở nước ngoài đã được phản hồi tích cực và từng bước chuyển hóa thành các chương trình, đề án cụ thể. Điều này cho thấy sự lắng nghe không chỉ dừng ở đối thoại, mà đã có biểu hiện rõ trong hành động.
Ông Lê Đức Anh cho biết cộng đồng trí thức Việt Nam tại Nhật Bản nói riêng và kiều bào nói chung hưởng ứng khá mạnh mẽ các chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát huy nguồn lực người Việt ở nước ngoài. Điều đáng mừng là sự hưởng ứng này mang tính chủ động, bền bỉ và ngày càng chuyên nghiệp, không chỉ xuất phát từ tình cảm hướng về quê hương mà còn từ mong muốn đóng góp một cách hiệu quả và có chiều sâu.
Một yếu tố rất quan trọng thúc đẩy tinh thần này là thiện ý hợp tác rõ ràng từ phía Chính phủ Nhật Bản trong việc hỗ trợ Việt Nam phát triển các lĩnh vực công nghệ chiến lược, đặc biệt là bán dẫn và AI. Sự hợp tác này được thể hiện cụ thể thông qua các chương trình dài hạn về đào tạo và nghiên cứu, tiêu biểu là chương trình học bổng NEXUS, trong đó phía Nhật Bản cam kết đào tạo khoảng 500 tiến sĩ chuyên ngành bán dẫn cho Việt Nam. Chương trình NEXUS đã chính thức bước vào năm triển khai đầu tiên, với sự tham gia của nhiều đại học lớn và uy tín của Nhật Bản như Đại học Tokyo, Đại học Hiroshima, Đại học Điện tử - truyền thông Tokyo, Đại học Tohoku, Đại học Ritsumeikan, Đại học Nara, cùng các viện nghiên cứu và đối tác công nghiệp. Không chỉ dừng ở đào tạo nhân lực, chương trình còn hướng tới xây dựng hợp tác nghiên cứu dài hạn, đồng hướng dẫn luận án và hình thành các nhóm nghiên cứu chung trong những năm tiếp theo.
Trong bối cảnh đó, Hội Trí thức Việt Nam tại Nhật Bản đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối, điều phối và khơi dậy tinh thần đóng góp. Nhiều trí thức Việt Nam đang công tác tại Nhật Bản đã chủ động hình thành các ban liên lạc, nhóm chuyên môn nhằm thúc đẩy và định hướng các mối hợp tác này đi vào thực chất, giúp kết nối đúng đối tác, đúng lĩnh vực và sát với nhu cầu phát triển của Việt Nam.
Về định hướng đóng góp thiết thực và trách nhiệm với công cuộc xây dựng và phát triển Việt Nam trong giai đoạn mới, ông Lê Đức Anh cho rằng thời gian tới, đội ngũ trí thức Việt Nam tại Nhật Bản nên tập trung đóng góp vào những lĩnh vực mà Nhật Bản có thế mạnh vượt trội và Việt Nam có nhu cầu chiến lược, trước hết là công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, vật liệu mới, năng lượng xanh, công nghệ sinh học và giáo dục đại học theo chuẩn quốc tế.
Riêng trong lĩnh vực bán dẫn, việc tham gia các chương trình như NEXUS cần được nhìn nhận không chỉ là đào tạo ngắn hạn, mà là cơ hội để cùng xây dựng hệ sinh thái nhân lực và nghiên cứu bền vững. Trí thức Việt Nam tại Nhật Bản, với lợi thế am hiểu cả hệ thống học thuật - công nghiệp của Nhật và bối cảnh trong nước, có thể đóng vai trò cầu nối trong đào tạo giảng viên nòng cốt, phát triển phòng thí nghiệm chung, đồng hướng dẫn nghiên cứu sinh và tư vấn chính sách.
Về phía Hội Trí thức Việt Nam tại Nhật Bản, định hướng trong giai đoạn tới là chuyển mạnh từ kết nối sang đồng hành, từ trao đổi sang cùng triển khai các dự án cụ thể. Hội sẽ tiếp tục phát huy vai trò nền tảng, nơi trí thức kiều bào không chỉ chia sẻ tri thức, mà còn gắn trách nhiệm nghề nghiệp và trách nhiệm công dân của mình với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Nói một cách khác đó là nỗ lực để những thiện chí và kỳ vọng lớn được chuyển hóa thành các kết quả cụ thể và bền vững hơn.