Báo chí - thiết chế bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chủ quyền của đất nước

Đại biểu Lý Anh Thư (An Giang) cho biết, trong bối cảnh truyền thông số, bùng nổ và ranh giới giữa báo chí - truyền thông - quảng cáo ngày càng mờ dần, việc sửa đổi Luật Báo chí trở nên hết sức cấp thiết. Luật Báo chí ban hành từ năm 2016 đến nay đã bộc lộ nhiều bất cập khi không còn bao phủ đầy đủ các hoạt động báo chí trong môi trường số như báo chí trên nền tảng mạng xã hội, các loại hình tạp chí điện tử lai báo chí, cũng như hiện tượng thương mại hóa thông tin dưới dạng "quảng cáo trá hình".

Ngày 16/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo với nhiều quy định chặt chẽ hơn: kiểm soát quảng cáo trên mạng, quản lý hoạt động quảng cáo xuyên biên giới, tăng cường minh bạch nội dung quảng cáo. Những thay đổi này tác động trực tiếp đến hoạt động báo chí - nơi đang là phương tiện truyền tải quảng cáo chủ yếu. Việc Luật Quảng cáo sửa đổi quy định chặt chẽ hơn về trách nhiệm của người phát hành nội dung, trong đó có báo chí, đã đặt ra yêu cầu phải sửa đổi Luật Báo chí để tạo sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Thực tiễn cho thấy vẫn còn tình trạng cơ quan báo chí lồng ghép quảng cáo trong bài viết nhưng không ghi rõ là “quảng cáo”, gây nhầm lẫn cho độc giả và vi phạm cả hai luật. Bên cạnh đó, sự mở rộng phạm vi quản lý sang các nền tảng số đòi hỏi báo chí số, báo chí đa phương tiện phải có một hành lang pháp lý tương thích và rõ ràng hơn.

Đại biểu cho rằng, Luật Báo chí sửa đổi cần làm rõ phạm vi báo chí trong không gian mạng; quy định trách nhiệm biên tập, xuất bản đối với nội dung có yếu tố quảng cáo; kiểm soát hoạt động hợp tác truyền thông giữa cơ quan báo chí và các đối tác thương mại. Việc sửa đổi không chỉ để đáp ứng yêu cầu quản lý, mà còn để bảo vệ tính khách quan, minh bạch, giữ vững vai trò định hướng của báo chí, tránh thương mại hóa quá mức và bảo đảm báo chí tiếp tục là trụ cột thông tin đáng tin cậy trong thời đại số.

Đại biểu Lý Anh Thư phân tích, sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) thời gian qua đã làm thay đổi sâu sắc môi trường thông tin. Chỉ với vài thao tác, bất kỳ cá nhân nào cũng có thể tạo ra bài viết, hình ảnh hay video giống hệt sản phẩm báo chí, “nhà nhà làm báo, người người làm báo”. Tin tức lan truyền nhanh, không qua kiểm chứng, khiến người dân khó phân biệt đâu là thông tin chính thống, đâu là nội dung do AI tạo dựng (vấn đề này sáng nay 24/11 nhiều đại biểu đã phân tích rất kỹ). Điều này tạo ra áp lực lớn đối với báo chí cách mạng - vốn là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và là diễn đàn của nhân dân.

Khoản 3, Điều 39, dự thảo Luật đã đề cập việc sử dụng AI, nhưng theo đại biểu, cần tiếp tục làm rõ hơn trách nhiệm trong việc gắn nhãn AI, kiểm chứng thông tin đầu vào và xử lý khi AI tạo ra nội dung sai sự thật. Đây là điều cần thiết để bảo vệ uy tín báo chí và quyền tiếp cận thông tin đúng của người dân.

Bên cạnh đó, nhiều tổ chức, cá nhân đang sử dụng AI để sản xuất nội dung mang tính chất báo chí nhưng không thuộc cơ quan báo chí, không có trách nhiệm biên tập hay đạo đức nghề nghiệp. Đại biểu đề nghị hoàn thiện quy định để định danh và ràng buộc trách nhiệm tối thiểu đối với nhóm chủ thể này, nhằm hạn chế tin giả lan truyền trên không gian mạng.

Để hỗ trợ báo chí chính thống phát huy vai trò trong bối cảnh mới, đại biểu đề nghị quan tâm đầu tư sớm cho “nền tảng số báo chí quốc gia” được đề cập tại khoản 9 Điều 3 dự thảo Luật; xây dựng cơ chế đặt hàng, tin bài giá trị cao và nghiên cứu triển khai “dấu xác thực báo chí chính thống” trên không gian mạng. Những giải pháp này vừa giúp báo chí nâng cao năng lực cạnh tranh, vừa hỗ trợ người dân tiếp cận thông tin chính xác, phân biệt nhanh giữa nội dung báo chí và nội dung giả mạo.

Đồng tình với quan điểm, đại biểu Phạm Trọng Nhân (Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, dự thảo Luật Báo chí được sửa đổi trong bối cảnh không gian thông tin toàn cầu đã thay đổi tận gốc rễ dưới tác động của trí tuệ nhân tạo. Tốc độ lan truyền dữ liệu đã vượt xa tốc độ kiểm chứng của con người và thông tin đã trở thành một dạng quyền lực mới, thậm chí là một vũ khí mới. Điều này tạo ra những thách thức an ninh phi truyền thống chưa từng có, đe dọa đến an ninh tư tưởng, an ninh nhận thức và an ninh xã hội.

Theo đại biểu, những gì đang diễn ra trên thế giới, từ việc thao túng bầu cử, đến tấn công tâm lý xã hội qua các clip và hình ảnh giả mạo do AI tạo ra lan truyền trên mạng xã hội vừa qua, đã gây lo lắng trong cộng đồng. Đây là một trong những ví dụ cho thấy không gian thông tin đã trở thành một không gian chủ quyền mới của quốc gia, báo chí chính là lực lượng giữ tuyến đầu trong không gian đó.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân cho rằng, lần sửa đổi này phải tạo ra một khung pháp lý đủ mạnh để bảo vệ an ninh tư tưởng, an ninh nhận thức và an ninh xã hội trong kỷ nguyên AI. Trong thời đại AI, tấn công truyền thông chính là tấn công an ninh quốc gia. Báo chí hiện nay không chỉ là phương tiện đưa tin, mà còn là "lá chắn nhận thức", là "tường lửa tinh thần" và là thiết chế bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ chủ quyền của đất nước trước làn sóng thông tin xuyên biên giới.

Nếu không có một nền báo chí mạnh, chính xác, có khả năng sử dụng AI, thì thông tin xấu độc sẽ lấn át thông tin chính thống, thuật toán sẽ dẫn dắt dư luận thay vì sự thật dẫn dắt. Khi đó, chủ quyền thông tin sẽ bị xâm hại ngay trong cuộc sống hằng ngày.

Do đó, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi)phải tạo ra một hành lang pháp lý để báo chí trở thành một năng lực mềm của quốc gia trong cuộc chiến bảo vệ tư tưởng trên không gian mạng. Đây không chỉ là luật của riêng ngành báo chí, mà còn là một trụ cột pháp lý trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng…