Cụ thể, vào hồi 17 giờ 10 phút giờ địa phương (tức 15 giờ 10 phút giờ Việt Nam) ngày 7/12/2017, tại Phiên họp Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 12 của UNESCO (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hiệp quốc) diễn ra tại Jeju, Hàn Quốc, di sản Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Đây là di sản thứ 10 của Việt Nam được công nhận và vinh danh là Di sản văn hóa đại diện của nhân loại.
Một chương trình diễn xướng hô hát Bài Chòi ở phố cổ Hội An. Ảnh: Đỗ Trưởng/TTXVN |
Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam (ở các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa và Đà Nẵng) là một loại hình nghệ thuật đa dạng kết hợp âm nhạc, thơ ca, diễn xuất, hội họa và văn học.
Tại hội nghị này, UNESCO xem xét 35 hồ sơ (trong đó có hồ sơ Nghệ thuật Bài Chòi) vào Danh sách di sản văn hóa đại diện của nhân loại; 6 hồ sơ vào danh sách di sản cần bảo vệ khẩn cấp; 1 hồ sơ chuyển từ danh sách cần bảo vệ khẩn cấp sang danh sách đại diện (Hát Xoan). Hồ sơ Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam được đánh giá cao và 24 nước thành viên Ủy ban liên Chính phủ đánh giá cao.
Bài Chòi có hai hình thức chính: "Chơi Bài Chòi" và "Trình diễn Bài Chòi". Chơi Bài Chòi liên quan đến một trò chơi thẻ bài trong chòi tre vào Tết Nguyên đán. Trong các buổi trình diễn của Bài Chòi, anh chị Hiệu biểu diễn trên chiếu cói, hoặc di chuyển từ nơi này đến nơi khác hoặc trong những dịp riêng tư của các gia đình. Những người lưu giữ và thực hành nghệ thuật Bài Chòi là các anh chị Hiệu, những nghệ nhân biểu diễn Bài Chòi đơn lẻ và những nghệ nhân làm thẻ bài.
Nghệ thuật Bài Chòi là một hình thức sinh hoạt văn hóa và giải trí trong cộng đồng làng xã. Người trình diễn và gia đình họ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ các hình thức thực hành bằng cách giảng dạy các bài bản, kỹ năng ca hát, kỹ thuật trình diễn và phương pháp làm thẻ bài cho các thế hệ trẻ.
Cùng với cộng đồng, những người này đã thành lập gần 90 đội, nhóm và câu lạc bộ để luyện tập và truyền dạy Nghệ thuật Bài Chòi, thu hút sự tham gia rộng rãi của cộng đồng. Hầu hết, nghệ nhân đều được học kỹ năng, kỹ thuật hô, hát Bài Chòi trong gia đình, chủ yếu thông qua phương pháp truyền miệng. Một số nghệ nhân Bài Chòi ngày nay cũng truyền dạy kiến thức và kỹ năng trong các hội, các câu lạc bộ và trường học.
Theo Uỷ ban liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể: Nghệ thuật Bài Chòi là một hoạt động văn hoá quan trọng trong cộng đồng làng xã, đáp ứng nhu cầu giải trí và thưởng thức nghệ thuật của cộng đồng. Các câu chuyện trong Bài Chòi là những bài học đạo đức, thể hiện tình yêu quê hương đất nước, sự gắn kết cộng đồng và những kinh nghiệm trong cuộc sống của người dân.
Hồ sơ đề cử đã chỉ ra được vai trò quan trọng của người lưu giữ di sản. Là một di sản của cộng đồng, việc truyền dạy Bài Chòi diễn ra chủ yếu trong gia đình, câu lạc bộ. Ngoài ra, Bài Chòi còn được truyền dạy trong các trường học. Việc thực hành di sản Nghệ thuật Bài Chòi thúc đẩy sự bình đẳng về giới cũng như sự tôn trọng lẫn nhau giữa các cộng đồng.
Hồ sơ đã mô tả chi tiết, rõ ràng những nỗ lực trong quá khứ và hiện tại để bảo vệ di sản và đảm bảo sự tồn tại của các cộng đồng, các nhóm người và các câu lạc bộ với sự hỗ trợ của Chính phủ... Cộng đồng tích cực đóng góp ý tưởng cho việc sưu tầm và tư liệu hóa di sản, điền vào các mẫu kiểm kê và tham gia vào tất cả các công đoạn chuẩn bị hồ sơ đề cử.
Các cá nhân và đại diện của các nhóm và câu lạc bộ Bài Chòi đã ký cam kết tự nguyện, đồng thuận với đề cử, đồng thời, sự hiểu biết về việc xây dựng hồ sơ đề cử của họ cũng được thể hiện trong các đoạn ghi âm và ghi hình các cuộc phỏng vấn được thực hiện tại các địa phương có thực hành Bài Chòi...
Di sản này được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Việt Nam đưa vào Danh sách di sản văn hoá phi vật thể quốc gia trong giai đoạn 2014-2016. Các Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch; Sở Văn hóa và Thể thao của 9 tỉnh có Bài Chòi phối hợp với cộng đồng hàng năm đều có báo cáo về Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch việc kiểm kê di sản Bài Chòi.
Việc UNESCO ghi danh Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ Việt Nam tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại khẳng định bản sắc văn hóa phong phú của dân tộc Việt Nam, sự gắn kết cộng đồng, đề cao tôn trọng đa dạng văn hóa, khuyến khích đối thoại giữa các cá nhân, các cộng đồng và các dân tộc khác nhau vì sự khoan dung, tình yêu và lòng bác ái đúng theo tôn chỉ và mục tiêu của Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO.
Nghệ thuật Bài Chòi Trung Bộ là di sản thứ 10 của Việt Nam trở thành Di sản văn hóa đại diện của nhân loại. Trước đó đã có: Thực hành tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ của người Việt (được công nhận năm 2016); Nghi lễ và trò chơi Kéo co ở Việt Nam, Campuchia, Hàn Quốc, Philippines (hồ sơ đa quốc gia năm 2015); Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh (2014); Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ (2013); Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ (2012); Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc (2010); Dân ca Quan họ Bắc Ninh (2009); Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên (2005); Nhã nhạc cung đình Huế (2003).
Ngoài ra Việt Nam còn có 2 di sản văn hóa cần bảo vệ khẩn cấp đã được UNESCO công nhận là: Ca Trù và Hát Xoan. |