Cảnh sát đặc nhiệm Australia tuần tra tại hiện trường vụ xả súng ở thành phố Sydney ngày 14/12/2025. Ảnh: Anadolu Agency/TTXVN
Theo tờ The Guardian, trong gần 30 năm qua, luật kiểm soát súng của Australia luôn được xem là một trong những hệ thống nghiêm ngặt và hiệu quả nhất thế giới.
Sau thảm kịch Port Arthur năm 1996 khiến 35 người thiệt mạng tại bang Tasmania, chính phủ bảo thủ khi đó đã quyết liệt đối đầu với các nhóm vận động hành lang về súng, ban hành hàng loạt biện pháp hạn chế, kéo giảm mạnh số lượng súng trong xã hội.
Trong một nỗ lực hợp tác hiếm có trên phạm vi toàn quốc, chính phủ liên bang Australia đã phối hợp với các bang để cấm vũ khí bán tự động, siết chặt điều kiện cấp phép và yêu cầu người sở hữu súng phải chứng minh có lý do chính đáng để sở hữu.
Những cải cách này từng khiến người Australia tự hào, tin rằng xã hội của họ tương đối an toàn trước bạo lực súng đạn và khác xa thực tế tại Mỹ, nơi các vụ xả súng hàng loạt xảy ra thường xuyên.
Tuy nhiên, vụ tấn công tại Bondi ngày 14/12 đã làm lung lay niềm tin đó và có thể buộc Australia một lần nữa phải đối diện với vấn đề luật súng đạn.
Sáng 15/12, cảnh sát Australia xác nhận một trong các nghi phạm nổ súng là người sở hữu súng đã đăng ký, có sáu khẩu súng được mua hợp pháp.
Giới vận động kiểm soát súng ngày càng lo ngại rằng dù được ca ngợi là “tiêu chuẩn vàng”, nhưng hệ thống hiện nay vẫn cho phép tiếp cận súng đạn quá dễ dàng.
Các chuyên gia về an toàn súng liên tục cảnh báo về tâm lý chủ quan, chỉ ra xu hướng gia tăng nhanh chóng số lượng súng cùng những kẽ hở trong luật pháp của các bang và vùng lãnh thổ, nơi vũ khí hợp pháp có thể bị lợi dụng hoặc rơi vào tay tội phạm.
Cùng lúc đó, những mối đe dọa mới như vũ khí in 3D và phong trào công dân có chủ quyền lan rộng đang đặt ra thách thức ngày càng lớn cho lực lượng thực thi pháp luật trong kiểm soát súng.
Dù xã hội và giới chính trị ủng hộ rộng rãi các cải cách năm 1996, nhưng trên thực tế, vẫn còn nhiều nội dung trong thỏa thuận súng quốc gia chưa được triển khai đầy đủ.
Chẳng hạn, cơ sở dữ liệu đăng ký súng toàn quốc đến nay vẫn chưa hình thành. Thay vì có luật thống nhất trên cả nước, Australia vẫn áp dụng những quy định khác nhau ở từng bang, với mức độ quản lý không đồng đều.
Ngay sau vụ thảm sát Port Arthur, một đợt ân xá trên toàn quốc đã khiến số lượng súng trong cộng đồng giảm mạnh. Nhưng hiện nay, Australia có hơn 4 triệu khẩu súng, gần gấp đôi so với năm 2001.
Dân số có tăng, nhưng tính theo đầu người, số súng hiện nay vẫn nhiều hơn thời điểm sau vụ Port Arthur, khi ít nhất 2.000 khẩu súng mới được đưa vào cộng đồng hợp pháp mỗi tuần.
Chính những con số này khiến các nhóm vận động hành lang về súng tuyên bố họ đang chiến thắng trong cuộc đối đầu kéo dài với chính sách siết chặt của Australia, đồng thời kêu gọi chủ sở hữu súng tham gia chính trị tích cực hơn để tạo thêm thuận lợi cho ngành này.
Các nhóm này đặc biệt phản đối những đạo luật mới được bang Tây Australia ban hành năm 2024, trong đó giới hạn số lượng súng mà một người có giấy phép được sở hữu và tăng cường kiểm tra sức khỏe tâm thần đối với người có giấy phép.
Cảnh sát bang Tây Australia cho rằng những quy định mới này nên trở thành “ngọn hải đăng” cho các bang khác noi theo, vì đã đặt ra một chuẩn mực cao hơn cho an toàn cộng đồng.
Ngày 14/12, hai đối tượng là cha con đã nổ sung vào đám đông tham dự lễ Hanukkah ở bãi biển Bondi tại Sydney, làm 15 người chết và nhiều người bị thương. Các lãnh đạo thế giới đã mạnh mẽ chỉ trích vụ việc.
Trong diễn biến mới nhất, Thủ tướng Australia Anthony Albanese cho biết ông sẽ đưa các biện pháp siết chặt luật súng vào chương trình nghị sự của Nội các trong ngày 15/12. Các cải cách luật súng được đề xuất bao gồm: giới hạn số lượng súng mà mỗi cá nhân được sử dụng hoặc được cấp phép sở hữu; rà soát giấy phép theo từng giai đoạn thời gian; tăng cường các cơ chế kiểm tra và giám sát.