Binh sĩ Ukraine sử dụng lựu pháo M777 trong cuộc xung đột với Nga ở vùng Kharkiv. Ảnh: AP/TTXVN
Kênh DW (Đức) cho biết lựu đạn, mìn và nhiều vũ khí phát nổ khác đã phá hủy các tòa nhà, thải amiăng vào môi trường. Các cơ sở lọc dầu tại Ukraine cũng bị tấn công, khiến dầu mỏ và nhiều chất hóa học rò rỉ vào đất, hệ thống nước. Chính đạn dược cũng chứa các chất độc hại. Những hóa chất ăn mòn này thường tồn tại dai dẳng.
Hãng thông tấn Reuters (Anh) đưa tin khoảng 10,5 triệu ha đất nông nghiệp tại Ukraine đang nhiễm chất hóa học. Một khi những chất hóa học này thấm vào đất và nước ngầm, con người có nguy cơ ăn phải chúng qua rau quả, thịt và nước uống.
Giám đốc Viện Độc chất học tại Đại học Clinic (Đức), ông Edmund Maser cho biết qua nghiên cứu, một kết luận được đưa ra là các chất độc thực sự là tin xấu với sinh vật.
Thành phần nguy hiểm nhất trong vũ khí là chất nổ và kim loại nặng, bao gồm TNT. Ông Maser cho biết: “Qua thí nghiệm trên chuột, chúng tôi biết được rằng TNT là chất độc”. Ông cũng bổ sung rằng TNT và các chất nổ khác là tác nhân gây ung thư. Một số kim loại nặng khác như thạch tín và cadmium cũng là tác nhân gây ung thư. Nhà nghiên cứu Kateryna Smirnova tại Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Ukraine cho biết các mẫu đất tại Kharkiv đã cho kết quả nồng độ chì và cadmium cao.
Theo ông Maser, các ngòi nổ chứa kim loại nặng như thủy ngân đóng vai trò khiến TNT phát nhổ nhanh hơn. Thủy ngân gây tổn hại cho tế bào thần kinh, có thể dẫn đến dị tật bẩm sinh với thai nhi. Chì cũng gây ảnh hưởng tương tự và có thể dẫn đến rối loạn phát triển hoặc sảy thai.
Đồng nghiệp của bà Smirnova là nhà vi trùng học Oksana Naidyonova lý giải rằng các kim loại nặng cũng có ảnh hưởng tiêu cực đến vi khuẩn trong đất. “Chúng ức chế sự phát triển của cây trồng và việc cung cấp các vi chất dinh dưỡng, dẫn đến khiếm khuyết về sinh lý và làm giảm khả năng chống chịu bệnh tật của cây trồng”, bà Naidyonova cho biết.
Tuy nhiên, một số chất hóa học sẽ không nằm lâu trong đất. Ví dụ như TNT có thể bị cuốn đi bởi gió đến những nơi xa hơn. Mưa cũng có thể tác động đến các chất nằm sâu trong đất và khiến chúng “thâm nhập” vào sông, hồ, nước ngầm.
Ông Maser tin rằng những chất hóa học từ vũ khí tại Ukraine có thể đi vào chuỗi thức ăn bởi người dân có thể gặp rủi ro khi ăn cá hoặc uống nước ngầm nhiễm các chất này. Ngoài ra, cây rau hoặc lúa mì xuất hiện trên bàn ăn cũng có nguy cơ hấp thụ nước nhiễm thủy ngân và các chất hóa học này.
Ông Maser cùng đội nghiên cứu đang tìm cách để tách TNT khỏi nước. Bên cạnh đó, cũng có thể loại bỏ lớp đất mặt trên cùng tại Ukraine và dùng phương pháp xử lý kim loại nặng, TNT. Tuy nhiên, những biện pháp này khá đắt đỏ và tốn thời gian.
Các chuyên gia tại Viện Khoa học đất Sokolovsky (Ukraine) ước tính tổng thiệt hại có thể trên 15 tỷ USD. Nhưng họ cũng nhấn mạnh rằng đây chỉ là tính toán sơ bộ.