Bán đảo Crimea của Ukraine mỗi ngày một “nóng” hơn với nhiều diễn biến dồn dập sau chính biến ở thủ đô Kiev. Khu vực tự trị này ngày 2/3 tiếp tục là tâm điểm của thế giới sau khi quốc hội Nga “bật đèn xanh” cho Tổng thống Vladimir Putin sử dụng quân đội Nga với mục đích nhân đạo. Đứng trước nguy cơ kế hoạch kiểm soát Kiev bị thất bại, các nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ, đã phản đối mạnh mẽ động thái mới của Nga.
Bán đảo Crimea căng như dây đàn
Dư luận thế giới đang rất lo ngại trước nguy cơ chiến tranh, xung đột sắc tộc bùng phát tại Ukraine, trong bối cảnh lực lượng vũ trang Nga đang hướng đến Crimea còn chính phủ tạm quyền ở Ukraine đặt quân đội trong tình trạng sẵn sàng.
Phái đoàn Ukraina tại phiên họp khẩn của HĐBA LHQ ngày 1/3. |
Theo hãng tin AP, sáng 2/3, một đoàn xe chở hàng trăm binh sĩ Nga đã hướng tới thủ phủ Simferopol của Crimea. Trước đó, hãng thông tấn Interfax dẫn nguồn tin quân sự Ukraine ngày 1/3 cho biết, 2 chiến hạm chống tàu ngầm thuộc Hạm đội Baltic của Nga đã xuất hiện ở ngoài khơi bờ biển Crimea, nơi Moskva đặt một căn cứ của Hạm đội Biển Đen.
Về phía Ukraine, Thư ký Hội đồng An ninh Quốc phòng nước này, ông Andriy Paruby, thông báo Kiev sắp hiệu triệu toàn bộ quân dự bị, đồng thời khẳng định rằng cần phải đảm bảo lực lượng vũ trang nước này được đặt trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu càng sớm càng tốt. Sau khi Quốc hội Nga thông qua việc cho phép triển khai quân tại Ukraine, Tổng thống tạm quyền Ukraine Oleksanr Turchynov cho biết đã đặt quân đội nước này trong tình trạng báo động.
Trước đó, chiều 1/3, quyền Ngoại trưởng Ukraine Andrei Deshchytsa đã kêu gọi EU, Mỹ và NATO xem xét mọi cơ chế có thể để bảo vệ sự toàn vẹn của nước này.
Nga quyết bảo vệ lợi ích
Trong trường hợp dân số nói tiếng Nga tại các tỉnh miền đông Ukraine và Crimea phải hứng chịu thêm bạo lực, Nga sẽ không thể đứng ngoài cuộc và sẽ áp dụng các biện pháp cần thiết trong khuôn khổ luật pháp quốc tế. Đó là khẳng định của Tổng thống Nga Vladimir Putin trong cuộc điện đàm với Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban Ki - moon ngày 2/3.
Sự hiện diện của binh sĩ Nga tại Crimea và nhiều vấn đề liên quan đến Ukraine cũng là tâm điểm cuộc điện đàm cùng ngày giữa Tổng thống Putin và Tổng thống Mỹ Barack Obama. Ông Putin nhấn mạnh nếu bạo lực tiếp tục gia tăng, Nga có quyền bảo vệ quyền lợi của mình tại các tỉnh phía đông Ukraine và Crimea, cũng như bảo vệ cộng đồng người nói tiếng Nga tại đây.
Những tuyên bố mạnh mẽ của Tổng thống Putin được đưa ra sau khi Hội đồng Liên bang Nga (Thượng viện), trong phiên họp bất thường ngày 1/3, đã chấp thuận đề xuất của Tổng thống Putin về việc sử dụng các lực lượng vũ trang Nga trên lãnh thổ Ukraine. Bà Irina Yarovaya, Chủ tịch Ủy ban An ninh và chống tham nhũng Hạ viện Nga tuyên bố: “Chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa khủng bố đã tiếm quyền ở Ukraine và gây ra mối đe dọa hiện hữu cho sinh mạng và an ninh của công dân Nga sống ở Ukraine và những người Ukraine anh em... Quyết định của Hội đồng Liên bang hoàn toàn phù hợp với hiến pháp và luật pháp quốc tế... Nhiệm vụ của chúng tôi là ngăn chặn thương vong cho công dân Nga và bảo vệ trật tự hiến pháp ở Ukraine”. Bà cũng nhắc lại quan điểm của Moskva coi chính phủ tạm quyền Ukraine là những nhóm tội phạm có tổ chức, hành động bất chấp luật pháp quốc tế và hiến pháp Ukraine. Nga tôn trọng chủ quyền của Ukraine và luôn hành động để bảo vệ chủ quyền của các dân tộc trên thế giới, phản đối cộng đồng quốc tế can thiệp nội bộ Ukraine.
Ông Leonid Slutsky, chủ tịch một ủy ban thuộc Duma Quốc gia (Hạ viện), nhấn mạnh quyết định trên là kịp thời, trong bối cảnh các diễn biến hiện nay ở Ukraine đã đe dọa sinh mạng, quyền lợi và tự do cơ bản của công dân Nga. Ông Slutsky nhấn mạnh, Moskva triển khai binh sĩ ở Crimea còn vì mục đích bảo vệ hạm đội Biển Đen của Nga ở đây.
Trước đó, tân Thủ tướng Crimea, ông Sergey Aksyonov, đã đề nghị Nga giúp đỡ xử lý cuộc khủng hoảng và đảm bảo hòa bình, ổn định tại khu tự trị này.
Phản ứng của các bên
Những diễn biến dồn dập và nóng bỏng tại Ukraine cũng như nguy cơ bùng phát chiến tranh và xung đột sắc tộc đã trở thành nội dung chính trong các cuộc họp khẩn của Hội đồng Bảo an LHQ và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Các nước phương Tây và Liên minh châu Âu (EU) cũng có phản ứng mạnh trước việc Nga triển khai quân tới Crimea.
HĐBA LHQ ngày 2/3 đã họp phiên khẩn cấp về cuộc khủng hoảng ở quốc gia Đông Âu này. Tại cuộc họp, nhiều nước, đứng đầu là Mỹ, đã đề xuất LHQ tổ chức phái bộ trung gian hỗ trợ giải quyết khủng hoảng, đồng thời cử các quan sát viên đến Ukraine. Phó Tổng thư ký thứ nhất LHQ Jan Eliasson cho biết Tổng thư ký Ban Ki - moon đang xem xét về đề xuất LHQ đóng vai trò trung gian giải quyết tình hình tại Ukraine cũng như các sáng kiến ngoại giao khác và LHQ sẽ hành động sớm nhất có thể.
Trong khi đó, Nga kêu gọi các bên phải quay trở lại với các thỏa thuận ký ngày 21/2 giữa Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych và đại diện phe đối lập trước sự chứng kiến của các đặc phái viên EU. Đại diện thường trực của Liên bang Nga tại HĐBA LHQ Vitaly Churkin khẳng định cần ngừng ngay tình trạng vũ lực tại Ukraine hiện nay, đưa tình hình về khuôn khổ hiến pháp, thành lập một chính phủ hòa hợp toàn dân.
Đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại và an ninh của EU Catherine Ashton đã hối thúc Nga ngừng triển khai quân tại Ukraine. Tổng thư ký NATO Anders Fogh Rasmussen nói rằng Nga cần "tôn trọng chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và các đường biên giới của Ukraine", đồng thời lưu ý việc giảm leo thang tại Crimea là vấn đề khẩn cấp, các đồng minh của NATO cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ với nhau. Ông Rasmussen đã triệu tập 28 đại sứ của khối này để họp khẩn tại Brussels (Bỉ) về “tình hình nghiêm trọng ở Ukraine” trong ngày 2/3.
Về phía Mỹ, Tổng thống Obama cảnh báo rằng mọi hành động quân sự của Nga vào Ukraine sẽ "phải trả giá đắt". Các biện pháp trừng phạt mà Mỹ có thể áp dụng gồm hủy chuyến thăm của ông Obama tới Nga dự Hội nghị thượng đỉnh G - 8 vào tháng 6 tới tại Sochi, ngừng các cuộc đàm phán thương mại. Thậm chí Ngoại trưởng Mỹ John Kerry còn cảnh báo Nga rằng Moskva có nguy cơ mất tư cách thành viên G-8 do hành động triển khai binh sĩ ở Crimea.
Cũng trong ngày 2/3, Anh, Pháp và Canada tuyên bố rút khỏi cuộc họp trù bị trong tuần này cho Hội nghị thượng đỉnh G - 8 để phản đối việc Nga can dự vào cuộc khủng hoảng ở Ukraine.
Trung Quốc cũng lên tiếng về cuộc khủng hoảng tại Ukraine. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Tần Cương kêu gọi tất cả các bên liên quan tới tình hình căng thẳng tại Ukraine tuân thủ luật pháp quốc tế và tìm kiếm giải pháp chính trị thông qua đối thoại, đàm phán.
143.000 người sang Nga tị nạn
Một trong những diễn biến được quan tâm nhất hiện nay tại Ukraine là việc khu tự trị Crimea muốn xem xét lại quy chế của mình. Thủ tướng Crimea Sergey Aksenov cho biết sẽ đẩy nhanh ngày tổ chức trưng cầu ý dân về quy chế của Crimea từ ngày 25/5 lên ngày 30/3 tới.
Trên đường phố Simferopol những ngày này, người ta có thể nhìn thấy cảnh hàng nghìn người tuần hành vừa vẫy cờ Nga vừa hô to “Crimea, hãy đứng dậy!”. Nhiều người mang theo những biểu ngữ như “Nước Nga! Nước Nga” hay “Chủ nghĩa phát xít sẽ bị đánh bại”.
Rất nhiều cư dân Crimea đã tập trung trước tòa nhà quốc hội để ủng hộ Nga. Một người dân tên Ekaterina Petrosevich bày tỏ: “Tôi muốn chúng tôi là một phần của nước Nga”.
Không chỉ ở Simferopol, tuần hành ủng hộ Nga và phản đối chính phủ tạm quyền ở Kiev còn diễn ra rầm rộ tại các thành phố khác như Melitopol, Yevpatoria, Mariupol và nhiều thành phố ở miền đông Ukraine.
Tại Donetsk, người biểu tình ủng hộ Nga đã chiếm các văn phòng chính phủ địa phương, thay cờ Ukraine bằng cờ Nga. Một nhóm người biểu tình khác tập trung tại quảng trường Lenin, hô vang tên nước Nga. Họ đòi tổ chức trưng cầu dân ý về tương lai của khu vực, đặc biệt là về vị trí của tiếng Nga. Hội đồng thành phố Donetsk đã phải tổ chức họp bất thường thông qua đề xuất tổ chức trưng cầu ý dân về tương lai của khu vực Donetsk, đồng ý lập các nhóm dân quân để bảo vệ người dân khỏi những phần tử theo chủ nghĩa dân tộc cực đoan.
Trong khi đó, 143.000 người Ukraine đã sang Nga tị nạn kể từ khi bắt đầu cuộc khủng hoảng ở Ukraine. Những người Ukraine đang sống ở Nga cũng nộp đơn xin làm công dân Nga nhiều hơn thường lệ. Theo người đứng đầu khu vực Belgorod, hàng nghìn người dân đang tìm cách đến Belgorod, không chỉ từ khu vực đông nam mà còn từ khu vực miền trung, để thoát khỏi tình trạng hỗn loạn ở Kiev.
Thùy Dương (Tổng hợp)