Ocean Plaza, một trong những trung tâm mua sắm lớn nhất ở Kiev, được tịch thu từ chủ người Nga, nằm trong danh sách tư nhân hóa. Ảnh: Kyiv Post
Theo tờ Kyiv Post, chính phủ Ukraine có kế hoạch bán ít nhất 10 công ty nhà nước lớn với giá khoảng 3,2 tỷ USD trong năm nay – danh sách bao gồm chuỗi trạm xăng mang thương hiệu Shell, một nhà máy titan và trung tâm mua sắm Ocean Plaza ở Kiev. Kết hoạch này giúp chính phủ thực hiện vượt mục tiêu tổng doanh thu tư nhân hóa là 3,2 tỷ USD cho năm 2025.
Ukraine đang tiếp tục chiến dịch tư nhân hóa quy mô lớn, với mục tiêu bán các doanh nghiệp nhà nước lớn và tài sản quốc hữu hóa từ các nhà tài phiệt Nga bị trừng phạt – theo thông tin được quyền giám đốc Quỹ tài sản nhà nước Ukraine (SPFU) Ivanna Smachylo trả lời phỏng vấn Forbes Ukraine.
Năm 2024, SPFU đã tư nhân hóa công ty hóa chất và khai mỏ United Mining and Chemical Company - một nhà sản xuất titan quan trọng, và Aeroc - nhà sản xuất bê tông khí chưng áp (gas concrete) trước đây thuộc sở hữu của doanh nhân người Nga bị trừng phạt Andrey Molchanov. Hiện tại, chính phủ có kế hoạch bán ít nhất 10 công ty lớn trong một cuộc đấu giá vào năm 2025.
SPFU đã lên kế hoạch doanh thu tư nhân hóa là 4 tỷ USD vào năm 2024 nhưng cuối cùng vượt quá kỳ vọng, thu được hơn 13 tỷ USD. Cơ quan này hy vọng sẽ vượt qua mục tiêu năm 2025 là 3,2 tỷ USD, với 2,3 tỷ USD đã được chuyển vào ngân sách nhà nước từ các cuộc đấu giá vào tháng 1.
Ocean Plaza, một trong những trung tâm mua sắm lớn nhất ở Kiev, cũng nằm trong danh sách các trung tâm mua sắm có khả năng được tư nhân hóa. Trước đây, trung tâm này thuộc sở hữu của các nhà tài phiệt Nga Arkady và con trai ông là Igor Rotenberg với cổ phần kiểm soát là 66,65%. Vào tháng 3/2023, Tòa án chống tham nhũng tối cao của Ukraine đã tịch thu cổ phần của họ theo hướng có lợi cho nhà nước.
SPFU hiện kiểm soát 66,65% công ty mẹ, Investment Union Lybid, cùng với các khoản vay đáng kể liên quan đến tài sản này. Công ty phải đối mặt với gánh nặng nợ lớn là 148 triệu USD, cộng thêm 67,6 triệu USD tiền lãi. Nếu công ty không thanh toán các nghĩa vụ của mình trước ngày 31/12/2025, SPFU sẽ thu nợ thông qua các vụ kiện.
Các công ty năng lượng và công nghiệp khổng lồ của Ukraine cũng chuẩn bị tư nhân hóa. Một tài sản quan trọng là 49% cổ phần của Alliance Holding, công ty sở hữu chuỗi trạm xăng mang thương hiệu Shell tại Ukraine. Trước đây, 51% của Alliance Holding thuộc về công ty quốc tế Shell Hà Lan và 49% thuộc về doanh nhân người Nga Eduard Khudainatov, người đã bị trừng phạt sau khi cuộc xung đột toàn diện Nga – Ukraine bắt đầu.
Vào tháng 10/2024, SPFU chính thức trở thành chủ sở hữu 49% cổ phần của Khudainatov và tuyên bố ý định bán các tài sản do nhà nước sở hữu. Người khổng lồ dầu mỏ do nhà nước điều hành Ukrnafta đang mua lại 51% còn lại từ Shell và SPFU đang đánh giá các bước tiếp theo liên quan đến việc nắm giữ cổ phần thiểu số.
Trong khi đó, Nhà máy khai thác và chế biến Demurinsky (GZK) ở vùng Dnipropetrovsk, nơi sản xuất các sản phẩm từ titan, đã được mua trong tình trạng hỗn loạn khi quyền sở hữu và các tài sản của công ty bị phân mảnh và thiếu giấy tờ. Trước đây, công ty này thuộc về tỷ phú người Nga Mikhail Shelkov. Hiện tại, Demurinsky GZK đang chờ phán quyết của tòa án về khoản nợ chưa thanh toán trước khi có thể bán.
Nhà máy nhôm Mykolaiv – nhà sản xuất nhôm lớn nhất tại Ukraine – là một tài sản công nghiệp quan trọng khác. Rusal, nơi có được nguyên liệu thô chính để sản xuất nhôm từ nhà máy Mykolaiv, đã sản xuất 3,74 triệu tấn nhôm điện phân vào năm 2021, chiếm khoảng 5,6% sản lượng toàn cầu.
Nhà máy nhôm tại Ukraine đang phải đối mặt với những thách thức do cảng Mykolaiv phải đóng cửa sau nhiều cuộc tấn công bằng tên lửa của Nga, khiến nơi này kém hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư - những người thích tài sản ổn định hơn là những tài sản chịu ảnh hưởng của chiến tranh. Lúc này SPFU đang nỗ lực hợp nhất các tài sản của mình trước khi rao bán.
Trong những tháng tới, Quỹ Tài sản Nhà nước còn muốn bán Nhà máy Hóa chất Gia dụng Vinnytsia (Vinnytsiapobuthim), một nhà sản xuất hóa chất gia dụng hàng đầu tại Ukraine, thông qua hệ thống trực tuyến ProZorro.
Nhà máy Hóa chất Gia dụng Vinnytsia (Vinnytsiapobuthim). Ảnh: Ukraine Business News
Một tài sản khác được chú ý là VSMPO Titan Ukraine, một nhà sản xuất titan trước đây bị Hội đồng An ninh và Quốc phòng Quốc gia (RNBO) chặn. Những hạn chế này đã được dỡ bỏ vào cuối năm 2024, xóa bỏ
Một tài sản khác được chú ý là VSMPO Titan Ukraine, một nhà sản xuất titan trước đây bị Hội đồng An ninh và Quốc phòng Quốc gia (RNBO) chặn lệnh trừng phạt. Những hạn chế này đã được dỡ bỏ vào cuối năm 2024, mở đường cho quá trình tư nhân hóa.
Trong khi đó, Nhà máy Odesa Portside, một nhà sản xuất hóa chất lớn, vẫn hoạt động nhưng phải đối mặt với những lo ngại về an ninh vì nằm ở nơi tên lửa của Nga thường tấn công. Chính phủ có kế hoạch tư nhân hóa nhà máy này sau khi đảm bảo hoạt động ổn định.
Cũng trong năm nay, Ukraine đặt mục tiêu bán hơn 300 tài sản nhà nước nhỏ hơn, bao gồm Nhà máy sửa chữa ô tô Kiev, nhà máy chưng cất rượu và rượu vodka Zhytomyr, Nhà máy đường ống Kalush và công ty thương mại Eurotrubplast. Trong số các doanh nghiệp tham gia 10 đợt bán lớn được lên kế hoạch còn có Motordetal-Konotop LLC, Ukrbud và Nhà máy Odesa Portside.
“Hơn 95% doanh nghiệp nhà nước không có lãi. Điều này không phải vì họ thiếu tiềm năng, mà vì quyền sở hữu tư nhân khuyến khích hiệu quả”, Giám đốc SPFU Smachylo giải thích.
Ông Smachylo nói với Forbes Ukraine rằng động thái thúc đẩy tư nhân hóa của Ukraine không chỉ là tạo ra doanh thu, mà còn là tái cấu trúc nền kinh tế, thu hút đầu tư nước ngoài và đảm bảo khả năng cạnh tranh lâu dài trong các ngành công nghiệp chủ chốt.