Tổng thống Mỹ Donald Trump, Tổng thống Cộng hòa Dân chủ Congo Felix Tshisekedi và Tổng thống Rwanda Paul Kagame cầm văn kiện hòa bình đã ký kết. Ảnh: Reuters
Theo hãng tin Reuters, kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Trump đã theo đuổi chính sách ngoại giao tại châu Phi theo hướng "lấy kinh doanh làm trung tâm", chuyển trọng tâm từ viện trợ sang thương mại. Nhà Trắng ưu tiên các thỏa thuận song phương, thúc đẩy hợp tác về đất hiếm và tìm cách làm trung gian cho các thỏa thuận hòa bình, thay vì duy trì các chương trình viện trợ truyền thống.
Ông Trump nhiều lần khẳng định Mỹ là đối tác tốt hơn Trung Quốc đối với các quốc gia châu Phi, đồng thời cam kết tăng cường quan hệ hữu nghị với khu vực này, trong bối cảnh ảnh hưởng kinh tế và thương mại của Bắc Kinh tại châu Phi ngày càng gia tăng.
Tuy nhiên, tình trạng thiếu nhân sự tại các cơ quan ngoại giao Mỹ ở châu Phi vốn đã kéo dài nhiều năm. Theo AP, việc Tổng thống Trump mới đây triệu hồi 13 trưởng phái đoàn tại các quốc gia châu Phi đã nâng tổng số vị trí ngoại giao cấp cao còn trống trong khu vực lên khoảng 30. Các cựu nhà ngoại giao và chuyên gia cảnh báo tình trạng này có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả hoạt động ngoại giao của Mỹ.
Hiện Bộ Ngoại giao Mỹ chưa cho biết liệu có kế hoạch bổ nhiệm người thay thế các đại sứ bị triệu hồi hay thời điểm cụ thể cho các động thái này.
Ông Cameron Hudson, cựu quan chức Mỹ phụ trách vấn đề châu Phi, nhận định việc triệu hồi các đặc phái viên cấp cao phản ánh “phong cách cá nhân” của Tổng thống Trump. Theo ông, nhà lãnh đạo Mỹ cho rằng ông có thể trực tiếp xử lý quan hệ với các quốc gia châu Phi mà không cần thông qua đại sứ. "Nếu ông ấy không trực tiếp tham gia, quốc gia đó không xứng đáng nhận được sự chú ý. Nếu ông ấy đã trực tiếp tham gia, thì ông ấy cũng không thấy cần có đại sứ", ông Hudson nói.
Dù chính quyền tiền nhiệm của Tổng thống Joe Biden từng nhiều lần cam kết tăng cường hiện diện tại châu Phi, ảnh hưởng của Mỹ tại lục địa này vẫn suy giảm trong những năm gần đây. Washington đã mất một căn cứ quân sự ở khu vực Sahel và đạt được rất ít tiến triển trong việc cạnh tranh với Trung Quốc trong lĩnh vực thương mại và tiếp cận các khoáng sản chiến lược.
Trong nhiệm kỳ hiện tại, chính quyền Trump tập trung đáng kể vào vai trò trung gian hòa giải nhằm chấm dứt xung đột tại miền Đông Cộng hòa Dân chủ Congo. Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Trump cùng lãnh đạo Congo và Rwanda tái khẳng định một thỏa thuận hòa bình, phiến quân M23 do Rwanda hậu thuẫn đã ghi nhận bước tiến quân sự lớn nhất trong nhiều tháng.
Ông Trump cũng chỉ trích Nam Phi và đưa Nigeria vào danh sách các quốc gia “đáng lo ngại”, đồng thời cảnh báo khả năng hành động nếu Abuja không ngăn chặn các vụ sát hại người theo Kitô giáo. Theo AP, trong số các đặc phái viên bị triệu hồi có những người đang công tác tại Rwanda, Nigeria và Niger, nơi một phi công người Mỹ làm việc cho một tổ chức truyền giáo đã bị bắt cóc trong năm nay.
Phản hồi trước các chỉ trích, ông Tommy Pigott, Phó phát ngôn viên chính của Bộ Ngoại giao Mỹ, khẳng định chính quyền Trump đang đạt được “những thành công chưa từng có” trong việc thúc đẩy lợi ích quốc gia của Mỹ tại châu Phi, từ các thỏa thuận thương mại đến các sáng kiến hòa bình và y tế.
Trong khi đó, ông Tibor Nagy, cựu quan chức cấp cao phụ trách châu Phi tại Bộ Ngoại giao Mỹ trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, cho rằng số lượng vị trí ngoại giao cấp cao còn trống hiện nay là “cực kỳ cao” và có thể gây tổn hại đến hoạt động của bộ.
Ngoài các phái bộ ở nước ngoài, Cục Châu Phi thuộc Bộ Ngoại giao Mỹ cũng sắp trải qua thay đổi nhân sự khi ông Jonathan Pratt, quan chức cấp cao phụ trách khu vực này, dự kiến nghỉ hưu vào đầu năm tới. Một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao cho biết Phó Trợ lý Ngoại trưởng Nick Checker sẽ tạm thời đảm nhiệm vai trò này, trong khi Tổng thống Trump vẫn chưa đề cử ứng viên cho vị trí Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách châu Phi - chức vụ cần được Thượng viện phê chuẩn.