Vận chuyển hàng hóa tại cảng ở Saint Petersburg, Nga ngày 28/9/2018. Ảnh: AFP/TTXVN
Thủ tướng Mikhail Mishustin đã vạch ra hướng đi mới này, ra lệnh xây dựng lộ trình thúc đẩy các sản phẩm trong nước thông qua những nền tảng kỹ thuật số trước ngày 31/3/2026. Sáng kiến đầy tham vọng này đối mặt với một nhiệm vụ quan trọng: tìm được chỗ đứng riêng giữa các đối thủ cạnh tranh đến từ Trung Quốc, Mỹ và Liên minh châu Âu (EU). Quan trọng không kém là việc loại bỏ hàng giả khỏi thị trường mà không làm giảm đà xuất khẩu.
Xuất khẩu bằng một cú nhấp chuột
Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin đã chỉ thị các cơ quan có trách nhiệm xây dựng lộ trình xuất khẩu hàng hóa và giải pháp của Nga thông qua những nền tảng kỹ thuật số trước ngày 31/3/2026.
Ông Alexey Solodov, Phó Chủ tịch Trung tâm Xuất khẩu Nga, nói rằng Nga đã có những danh mục sản phẩm cụ thể có thể trở thành các sản phẩm xuất khẩu chủ lực mà không cần cạnh tranh trực tiếp với những "ông lớn" toàn cầu. Trước hết, đó là mỹ phẩm có nguồn gốc thiên nhiên và các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ. Danh mục này cũng bao gồm ẩm thực cao cấp, dựa trên tiềm năng tự nhiên của các vùng lãnh thổ Nga. Những sản phẩm này hiện đang có nhu cầu đáng kể trên thị trường quốc tế và thị phần của chúng sẽ tiếp tục tăng trưởng.
Đối với sản phẩm Nga, người mua nước ngoài đánh giá cao “nguồn gốc xuất xứ”: chiết xuất từ rừng taiga và các công thức truyền thống khác tạo nên vị thế độc đáo và cho phép thâm nhập vào phân khúc cao cấp. Hơn nữa, trọng lượng nhẹ và thời hạn sử dụng dài của nhiều sản phẩm giúp đơn giản hóa khâu hậu cần và giảm chi phí xuất khẩu.
Ông Alexey Solodov cho biết, Nga hiện đang sử dụng phương pháp kết hợp giữa minh bạch trong sản xuất, khẳng định chất lượng trong kiểm nghiệm và tiếp thị thông minh để quảng bá các sản phẩm của Nga trên 21 sàn thương mại điện tử lớn nhất thế giới, với 50 cửa hàng trực tuyến mang thương hiệu “Sản xuất tại Nga”.
Các doanh nghiệp Nga được Tập đoàn Phát triển Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) hỗ trợ tích cực để hội nhập vào chuỗi hợp tác sản xuất và thâm nhập vào những thị trường mới. Dịch vụ "Hợp tác sản xuất và bán hàng," đã được triển khai trên nền tảng kỹ thuật số MSP.RF. Ở đây đăng tải nhu cầu của các công ty nước ngoài, mà những nhà sản xuất Nga có thể đáp ứng và chào bán hàng hóa hoặc dịch vụ của mình. Tập đoàn hỗ trợ các công ty trong quá trình đàm phán với khách hàng tiềm năng. Hiện tại, dịch vụ này đã đăng tải hơn 10.000 yêu cầu sản phẩm từ hơn 350 công ty đến từ 17 quốc gia, trong đó có cả Nga.
Theo thông tin cung cấp cho báo chí, năm nay, với sự hỗ trợ của tập đoàn, hơn 120 giao dịch đã được thực hiện giữa các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Nga và các công ty nước ngoài, trong đó khoảng một phần ba thuộc ngành công nghiệp may mặc và dệt may, 14% thuộc sản xuất linh kiện, linh kiện ô tô chiếm gần 13%, thiết bị công nghiệp cũng chiếm tỷ lệ tương tự, và sản xuất thực phẩm chiếm khoảng 9%.
Các doanh nghiệp đang tập trung vào xuất khẩu
Các sàn thương mại điện tử hàng đầu của Nga đã tham gia tích cực vào việc phát triển xuất khẩu kỹ thuật số. Liên hiệp các nhà công nghiệp và doanh nhân Nga (RSPP) nhận định rằng xu hướng này là bền vững. Đơn cử như trong năm 2024 khối lượng xuất khẩu hàng hóa từ một sàn thương mại điện tử hàng đầu đã đạt trên 200 tỷ ruble (gần 2,3 tỷ USD).
Loại bỏ hàng giả khỏi thị trường thương mại điện tử
Tuy nhiên, như Cục Hải quan Liên bang lưu ý, sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử cũng đã bộc lộ những điểm yếu. Cho đến gần đây, các sàn thương mại điện tử chỉ đóng vai trò trung gian giữa người bán và người mua, mà không chịu trách nhiệm pháp lý đối với hàng giả. Tuy nhiên, một số vụ hàng giả nổi tiếng năm ngoái đã chứng minh rằng sự kiên nhẫn của các chủ sở hữu bản quyền nước ngoài đang cạn kiệt.
Ngày nay, các doanh nghiệp đang công khai tuyên bố rằng thị trường thương mại điện tử cần được "làm sạch". Các công cụ tạo nền tảng cho niềm tin vào xuất khẩu kỹ thuật số của Nga gồm có: chứng nhận trên thẻ sản phẩm với liên kết trực tiếp đến Cơ quan chứng nhận liên bang Rosaccreditation, dán nhãn bắt buộc và cung cấp tờ khai hải quan điện tử.
Không áp đặt các quy tắc nước ngoài
Nhà máy lọc dầu Rosneft ở thị trấn Gubkinsky, Tây Siberia, Nga. Ảnh: AFP/TTXVN
Ông Andrey Lubenets, Cố vấn cho Tổng Giám đốc Phát triển tại DM Solutions, giải thích rằng chiến lược của Moskva không nhằm mục đích hội nhập vào các nền kinh tế phương Tây mà tìm cách dựa vào các mối quan hệ riêng và thị trường lân cận như Cộng đồng các Quốc gia Độc lập (SNG) và các nước thân thiện.
Ông Andrey Lubenets nói thêm rằng kế hoạch không phải là sao chép mô hình phương Tây, mà là xây dựng cơ sở hạ tầng mạng lưới riêng để phát triển thị trường. Trong bối cảnh này, quá trình hội nhập có thể diễn ra không phải thông qua EU, mà thông qua châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh, nơi Nga có nhiều không gian chính trị và công nghệ hơn để hoạt động.
Khả năng truy xuất nguồn gốc của Nga như một lá chắn cạnh tranh
Tính minh bạch và khả năng truy xuất nguồn gốc hàng hóa là lợi thế then chốt của mô hình xuất khẩu kỹ thuật số mới. Ông Andrey Lubenets cho biết các giải pháp của Nga để theo dõi hàng giả trong thương mại đang chiếm vị trí hàng đầu trên toàn cầu. Các hệ thống này cho phép xác minh nguồn gốc của một sản phẩm và toàn bộ hành trình của nó đến tay người mua thông qua một mã duy nhất của mỗi gói hàng. Cách tiếp cận này cũng có thể được điều chỉnh cho xuất khẩu bằng cách kết nối các nhà sản xuất và những công ty logistics với hệ thống đăng ký sản phẩm.
Ông Alexander Daniltsev, Giám đốc Viện Chính sách Thương mại tại Đại học Nghiên cứu Quốc gia Trường Kinh tế Cao cấp, khẳng định hệ thống của Nga có khả năng bền vững tốt hơn hệ thống của châu Âu, và điều này nên được coi là lợi thế cạnh tranh.
Chuyên gia này cũng tin rằng rào cản chính vẫn không phải là luật pháp, mà là sự thống trị của các nền tảng toàn cầu lớn hạn chế không gian cho những doanh nghiệp mới tham gia.
Thay đổi chiến lược: Không để bắt kịp, mà để vượt qua
Các nhà phân tích ngành xem chỉ thị của chính phủ không phải là một nỗ lực để "bắt kịp" những nền tảng toàn cầu hàng đầu, mà là mong muốn phát triển một mô hình độc đáo cho thương mại điện tử. Bà Nadezhda Moskovkina, Giám đốc cấp cao của Bộ phận Bán buôn và Bán lẻ tại công ty Reksoft, nhận định rằng sáng kiến tạo ra lộ trình xuất khẩu kỹ thuật số phản ánh quá trình chuyển đổi của Nga sang mô hình tham gia có chọn lọc, thay vì đại trà, vào thị trường toàn cầu.
Nga từ bỏ cạnh tranh trực tiếp với các ông lớn công nghệ và bán lẻ mà phát triển những thị trường ngách mà Nga có lợi thế bền vững - từ các sản phẩm thân thiện với môi trường đến những giải pháp chuyên biệt. Bà đánh giá, các nền tảng ở châu Á, châu Phi và Trung Đông, như Lazada, Jumia và Noon, rất triển vọng.
Định hướng đến năm 2036
Theo chỉ thị của Thủ tướng Mikhail Mishustin, tất cả các quyết định quan trọng sẽ được thông qua vào đầu năm 2026, và bản lộ trình này sẽ trở thành một phần của chiến lược phát triển kỹ thuật số đến năm 2035. Tài liệu này liên kết các mục tiêu xuất khẩu với việc mở rộng năng lực sản xuất trong nước, nội địa hóa ngành điện tử và tăng cường an ninh mạng.
Trong bối cảnh này, thương mại kỹ thuật số không còn đơn thuần là lĩnh vực tiêu dùng: nó đang trở thành một yếu tố trong chính sách sản xuất quốc gia.