'Thung lũng Silicon phương Đông' liệu có bị Mỹ áp thuế chip?

Theo kênh CNA, tại một sự kiện ở Nhà Trắng ngày 4/9, ông Trump tuyên bố: “Chip và bán dẫn – chúng tôi sẽ áp thuế đối với các công ty không đến Mỹ. Thuế sẽ được áp rất sớm” và nhấn mạnh đây sẽ là mức thuế đáng kể, dù chưa xác định cụ thể. Ông khẳng định các công ty đầu tư hoặc lên kế hoạch xây dựng nhà máy tại Mỹ sẽ không bị áp thuế.

Mặc dù Mỹ chưa chính thức ban hành chính sách thuế đối với ngành bán dẫn, nhưng giới doanh nghiệp và quan chức tại Penang đã bắt đầu lo ngại. Trước đó, ông Trump từng áp thuế 100% lên các sản phẩm dược phẩm có bản quyền không được sản xuất tại Mỹ, động thái gây chấn động tại Singapore – nơi xuất khẩu dược phẩm sang Mỹ trị giá hơn 3 tỷ USD.

Penang – mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu

Dù là bang nhỏ thứ hai của Malaysia, Penang đóng vai trò then chốt trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu. Theo số liệu chính quyền bang, Penang được mệnh danh là “Thung lũng Silicon của phương Đông”, chiếm tới 5% tổng xuất khẩu chip toàn cầu, là nơi đặt cơ sở sản xuất của các tập đoàn công nghệ Mỹ như Intel, AMD, Micron và Infineon.

Cơ quan Phát triển Đầu tư Malaysia (MIDA) cho biết quốc gia này nắm khoảng 13% thị phần toàn cầu về đóng gói và kiểm tra chip – công đoạn quan trọng trong ngành bán dẫn.

Thủ hiến bang Penang, ông Chow Kon Yeow, cho biết dù môi trường đầu tư toàn cầu hiện nhiều bất ổn, bang này vẫn giữ được vị thế cạnh tranh nhờ mức thuế đối ứng 19% và các chính sách ổn định. Trong nửa đầu năm 2025, Mỹ là nhà đầu tư lớn nhất vào lĩnh vực sản xuất tại Penang, với tổng vốn đăng ký đạt 615,5 triệu USD, chiếm khoảng 25% tổng đầu tư sản xuất được phê duyệt tại bang này.

Nguy cơ từ chính sách thuế quan Mỹ

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo nếu mức thuế bán dẫn của Mỹ lên tới 80% hoặc hơn, Penang sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề do phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ. Dữ liệu của Chính phủ Malaysia cho thấy Penang chiếm hơn 55% kim ngạch xuất khẩu của cả nước sang Mỹ, chủ yếu là chip và thiết bị điện tử.

Giáo sư kinh tế gốc Malaysia – Mỹ Woo Wing Thye, cố vấn cấp cao tại Viện Nghiên cứu Penang, cho rằng mức thuế cao sẽ khiến giá chip tăng vọt, làm giảm sức cạnh tranh và khả năng xuất khẩu từ Penang.

“Nếu thuế bán dẫn vượt 80%, ngành chip Malaysia sẽ bị tổn thương nghiêm trọng”, ông nói.

Không chỉ Mỹ, Penang cũng đang thu hút đầu tư từ Trung Quốc – đối tác thương mại lớn thứ hai của bang với 15,6% tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2024. Theo ông Chow, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đang chuyển hướng sang lĩnh vực công nghệ cao như thiết bị bán dẫn, vật liệu tiên tiến và công nghệ y tế.

Niềm tin vào hệ sinh thái công nghệ

Dù áp lực đang gia tăng, các lãnh đạo ngành và giới chức Penang vẫn giữ cái nhìn tích cực. Ông Wong Siew Hai – Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Malaysia – khẳng định: "Đà phát triển của hệ sinh thái bán dẫn tại Penang vẫn vững vàng." Trong nửa đầu năm 2025, Penang thu hút 20% tổng vốn đầu tư sản xuất của Malaysia, chủ yếu từ lĩnh vực điện tử và bán dẫn.

Một số tập đoàn Mỹ tiếp tục mở rộng hoạt động tại đây. Analog Devices – công ty niêm yết trên sàn Nasdaq – đang tăng cường hiện diện và tuyển dụng tại Penang. AMD cũng vừa công bố mở mới văn phòng và phòng thí nghiệm kỹ thuật tại khu công nghệ cao Bayan Lepas, với kế hoạch tuyển dụng 1.200 nhân sự.

Penang sở hữu cụm công nghiệp công nghệ cao tập trung tại Bayan Lepas và Batu Kawan – nơi quy tụ nhiều nhà cung cấp linh kiện và dịch vụ liên quan đến lắp ráp, kiểm tra và đóng gói chip.

Tuy vậy, một số dấu hiệu cho thấy tâm lý thị trường đã bắt đầu thận trọng. Theo báo chí địa phương, Intel được cho là đã tạm ngưng dự án đầu tư 7 tỷ USD tại Penang do khó khăn tài chính. Dự án này từng được xem là biểu tượng cho làn sóng đầu tư công nghệ vào Malaysia.

Doanh nghiệp nội địa cần được thúc đẩy

Một số chuyên gia cho rằng chính quyền liên bang và bang cần chủ động hơn trong việc phát triển năng lực của các doanh nghiệp nội địa. Ông Woo cho rằng Malaysia chưa thực sự đầu tư đúng mức để các công ty trong nước đóng vai trò nhà thầu phụ hoặc nhà cung cấp linh kiện cho các tập đoàn đa quốc gia.

Ông Wong từ Hiệp hội Bán dẫn cũng đồng tình, nhấn mạnh tầm quan trọng của các chương trình hợp tác nghiên cứu – phát triển (R&D) và chuyển giao công nghệ để các doanh nghiệp trong nước không bị tụt lại trong chuỗi cung ứng.

“Dù các tập đoàn nước ngoài đang tạo cơ hội, chúng ta vẫn cần làm nhiều hơn để doanh nghiệp nội địa phát triển”, ông nói.

Hướng đi cho Malaysia và khu vực

Trước nguy cơ Mỹ áp thuế cao, các chuyên gia khuyến nghị Malaysia và các nước Đông Nam Á nên chủ động đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, hướng tới các quốc gia trong các hiệp định CPTPP và RCEP.

CPTPP gồm 12 quốc gia như Canada, Nhật Bản, Việt Nam và Anh, còn RCEP là khối thương mại lớn nhất thế giới với 15 quốc gia, trong đó có Trung Quốc, Hàn Quốc và Australia.

“Chuyển hướng sang các thị trường khác có thể là bước đi chiến lược để giảm phụ thuộc vào Mỹ”, ông Woo nhận định. Ông cũng cho rằng Malaysia nên đàm phán để chip xuất khẩu từ Penang được miễn trừ thuế, bởi các công ty Mỹ tại đây cũng sẽ bị ảnh hưởng nặng nếu thuế suất cao được áp dụng.