Tổng thống Mỹ Joe Biden trước khi lên đường tới Belfast, Bắc Ireland, ngày 11/4/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Được ký vào ngày 10/4/1998, thỏa thuận "Ngày thứ Sáu tốt lành" chấm dứt 3 thập niên xung đội tại Bắc Ireland và thiết lập chính quyền chia sẻ quyền lực tại Stormont bao gồm đại diện của hai cộng đồng theo chủ nghĩa hợp nhất ủng hộ Bắc Ireland nằm trong Vương quốc Anh và theo chủ nghĩa dân tộc ủng hộ Bắc Ireland sáp nhập với CH Ireland. Vào thời điểm đó, thỏa thuận này có sự trung gian của chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton.
Nhà Trắng cho biết chuyến thăm của ông Biden đánh dấu bước tiến lớn kể từ khi thỏa thuận hòa bình trên được ký kết. Tổng thống Mỹ thông qua chuyến thăm này sẽ thúc đẩy “tiềm năng kinh tế lớn của Bắc Ireland”. Dự kiến, Tổng thống Biden sẽ hội kiến Thủ tướng Sunak vào sáng 12/4 trước khi có bài phát biểu kỷ niệm thỏa thuận "Ngày thứ Sáu tốt lành". Sau bài phát biểu, ông Biden sẽ đến Dublin trong chuyến thăm CH Ireland kéo dài 4 ngày.
Trước chuyến thăm Bắc Ireland, Tổng thống Mỹ đã nói về sự ổn định lâu dài tại khu vực, nhấn mạnh tầm quan trọng của thỏa thuận hòa bình năm 1998 và thỏa thuận Khuôn khổ Windsor - thỏa thuận mới về các quy định thương mại liên quan tới Bắc Ireland thời kỳ hậu Brexit.
Hôm 11/4, cựu Thủ tướng Anh Tony Blair và cựu Thủ tướng CH Ireland Bertie Ahern, những người đóng vai trò then chốt trong việc đạt thỏa thuận "Ngày thứ Sáu tốt lành" năm 1998, cho rằng cần có động lực mới để chấm dứt thế bế tắc tại vùng lãnh thổ vẫn đang chia rẽ sâu sắc.
Bắc Ireland đã không có chính quyền hoạt động kể từ tháng 2/2022 do đảng Hợp nhất Dân chủ (DUP) - đảng lớn nhất ở Bắc Ireland thân London - tẩy chay việc chia sẻ quyền lực để phản đối các quy tắc thương mại thời hậu Brexit áp dụng với vùng lãnh thổ thuộc Anh này. Thủ tướng Sunak khẳng định thỏa thuận Khuôn khổ Windsor đã giải quyết nhiều vấn đế, song DUP cho biết vẫn cần những thay đổi để bảo vệ vị trí của Bắc Ireland trong Vương quốc Anh.
Chuyến thăm Bắc Ireland của ông Biden diễn ra trong bối cảnh nguy cơ khủng bố tại khu vực được nâng lên cấp độ “nghiêm trọng” trong tuần trước với sự hiện diện của cảnh sát trên khắp đường phố Belfast. Một ngày trước chuyến thăm của ông Biden, những thanh niên đeo mặt nạ ở Londonderry, thành phố lớn thứ hai của Bắc Ireland đã tấn công các nhân viên cảnh sát. Khoảng 20 quả bom xăng đã được ném vào một chiếc xe của cảnh sát vũ trang đậu tại Creggan, khu vực được coi là thủ phủ của phe bất đồng chính kiến ủng hộ nền cộng hòa ở Bắc Ireland. Ngày 11/3, cảnh sát tại Londonderry đã phát hiện 4 bom ống tại một nghĩa trang trong thành phố.