Tòa nhà Quốc hội Mỹ tại Washington D.C. Ảnh: THX/TTXVN
Kịch bản này sẽ xảy ra nếu Hạ viện và Thượng viện không thể đạt được thỏa thuận chi tiêu trước thời hạn chót 0h01 ngày 1/10 (11h trưa 1/10, theo giờ Việt Nam). Đây không chỉ là một tranh chấp mang tính kỹ thuật về ngân sách, mà còn phản ánh sự chia rẽ chính trị ngày càng sâu sắc trong lòng Washington.
Lần gần nhất chính phủ Mỹ đóng cửa diễn ra từ ngày 22/12/2018 đến 25/1/2019. Khi đó, một phần bộ máy chính phủ tê liệt suốt 35 ngày, đánh dấu lần đóng cửa dài nhất trong hơn bốn thập kỷ. Theo ước tính của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), sự kiện này đã gây thiệt hại khoảng 3 tỷ USD cho GDP Mỹ.
Thực tế, khái niệm “chính phủ đóng cửa” chỉ bắt đầu xuất hiện từ đầu thập niên 1980, sau khi Bộ trưởng Tư pháp thời Tổng thống Jimmy Carter - ông Benjamin Civiletti - đưa ra ý kiến pháp lý rằng, trong trường hợp thiếu hụt ngân sách, các cơ quan chính phủ phải dừng toàn bộ hoạt động “không thiết yếu”. Trước đó, mặc dù Quốc hội từng nhiều lần bỏ lỡ thời hạn ngân sách, các cơ quan liên bang vẫn tiếp tục vận hành tạm thời. Tuy nhiên, từ sau mốc 1980, mọi khoảng trống ngân sách đều kéo theo tình trạng “đóng cửa chính phủ” trên diện rộng. Tính đến nay, Mỹ đã trải qua 14 lần chính phủ liên bang đóng cửa.
Kể từ thập niên 1990, tần suất các lần đóng cửa có giảm bớt, nhưng mỗi khi xảy ra đều kéo theo tranh cãi chính trị căng thẳng. Washington kể từ đó đã chứng kiến 6 lần đóng cửa, trong đó có hai lần kéo dài dưới thời Tổng thống Bill Clinton. Đáng chú ý, một Washington ngày càng chia rẽ phe phái đã khiến các bế tắc về chi tiêu trở nên khó tháo gỡ hơn, dẫn tới nguy cơ đóng cửa ngày càng cao mỗi khi đến mùa ngân sách.
Cuộc khủng hoảng hiện tại được cho là phức tạp hơn vì Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson đang nắm giữ một thế đa số mong manh nhất trong lịch sử hiện đại. Đảng Cộng hòa tại Hạ viện vốn chia rẽ sâu sắc giữa phe ôn hòa và phe cứng rắn, trong khi ở Thượng viện, đảng này không đủ 60 phiếu để vượt qua thủ tục cản trở. Điều này khiến con đường để chính phủ Mỹ thoát khỏi nguy cơ đóng cửa trở nên mù mờ.
Kinh nghiệm từ lần đóng cửa dài kỷ lục năm 2018-2019 cho thấy tác động nặng nề đến đời sống xã hội. Khi đó, khoảng 800.000 nhân viên liên bang bị ảnh hưởng trực tiếp. Trong số đó, 300.000 người bị buộc nghỉ việc tạm thời, không được trả lương và không được phép đến cơ quan. Số còn lại vẫn phải tiếp tục làm việc nhưng không nhận lương cho đến khi ngân sách được phê duyệt trở lại. Chỉ đến khi Quốc hội đạt thỏa thuận, họ mới được hoàn trả khoản lương bị nợ.
Hiện tại, tình hình cũng không mấy khả quan. Quốc hội Mỹ vẫn chưa thông qua bất kỳ trong số 12 dự luật phân bổ ngân sách cần thiết để duy trì hoạt động của chính phủ. Trong cuộc bỏ phiếu mới nhất, Thượng viện chỉ đạt kết quả 55-45, không đủ ngưỡng 60 phiếu “đồng ý”, dẫn tới việc bác bỏ dự luật tạm thời nhằm duy trì ngân sách. Một đề xuất thay thế của phe Dân chủ, bao gồm cả việc gia hạn hỗ trợ trong Đạo luật chăm sóc sức khỏe giá cả phải chăng (Obamacare), cũng không vượt qua được rào cản chính trị.
Việc chính phủ phải đóng cửa sẽ kéo theo hàng loạt hệ quả: các cơ quan hành chính liên bang ngừng hoạt động, nhiều dịch vụ công cộng tê liệt, tiến trình cấp visa, hộ chiếu bị đình trệ, trong khi nhân viên liên bang mất lương tạm thời. Một số chức năng thiết yếu như quân đội, an ninh, kiểm soát không lưu hay dịch vụ y tế khẩn cấp vẫn tiếp tục vận hành, nhưng cũng trong tình trạng thiếu ổn định.