Tham vọng trồng sầu riêng của Trung Quốc đe doạ thống trị thị trường Đông Nam Á

Theo báo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng, trong số những lời khuyên mà ông Lim thường đưa ra cho những người nông dân đang trồng hơn 404 ha cây sầu riêng ở Trung Quốc, tránh lãng phí nước và phân bón là những lời nhắc nhở quan trọng nhất.

Là quốc gia chuyên xuất khẩu sầu riêng đông lạnh cao cấp từ các trang trại nhỏ hơn sang Trung Quốc, Malaysia đã trở thành thị trường trái cây nhiệt đới quan trọng của phần lớn khu vực Đông Nam Á.

Việc ông Lim sẵn sàng giúp đỡ nông dân Trung Quốc là dấu hiệu cho thấy sự tự tin của Malaysia - và của các quốc gia khác ở Đông Nam Á - rằng cây ăn quả nhiệt đới của Trung Quốc sẽ không thể sớm thay thế hàng nhập khẩu. Nhưng Malaysia, Thái Lan, Philippines, đang cẩn trọng theo dõi tiến trình dài hạn của Trung Quốc, đề phòng trường hợp nước này trở thành đối thủ cạnh tranh lớn.

Từ năm 1950, nông dân Trung Quốc đã bắt đầu trồng khoảng 206.000 ha trái cây nhiệt đới ở tỉnh Hải Nam. Trong đó, sầu riêng hứa hẹn sẽ là cây trồng mang lại lợi nhuận chính cho hòn đảo này. Hoạt động trồng trọt đã phát triển mạnh vào năm 2020 nhờ công nghệ đẩy nhanh chu kỳ tăng trưởng.

Theo đài truyền hình trung ương Trung Quốc (CCTV), Hải Nam đã sẵn sàng cho vụ thu hoạch sầu riêng đầu tiên trong năm nay, với khoảng 2.411 tấn sầu riêng dự kiến bán vào tháng tới.

Chuyên gia Lim nhận định sản lượng trái cây nhiệt đới ở Trung Quốc sẽ chưa tăng vọt vì người trồng phải trả tiền thuê đất canh tác, thay vì sở hữu hoàn toàn. Đôi khi, bão lũ sẽ quét sạch mùa màng của họ.

So sánh thị trường sầu riêng giữa Trung Quốc và Malaysia, ông cho rằng “đó là sự bổ sung hơn là sự cạnh tranh.”

Ông Sam Sin, Giám đốc phát triển của S&F Produce Group có trụ sở tại Hong Kong (Trung Quốc), cho biết khí hậu cận nhiệt đới của Hải Nam khiến sầu riêng không có chất lượng tốt như được trồng ở Thái Lan. Công ty của ông Sin sở hữu đất nông nghiệp ở Thái Lan và xuất khẩu một số loại trái cây nhiệt đới khác cho thị trường Trung Quốc.

“Tôi nghĩ rằng vấn đề là nhận thức về nguồn gốc xuất xứ mà người Trung Quốc nghĩ đến”, ông Sin nói sau lễ khai mạc hội chợ thực phẩm Thái Lan tại một siêu thị Hong Kong hôm 12/5.

Theo ông Sin, nhiều người Trung Quốc đã quen với những loại trái cây ngon nổi tiếng ở Thái Lan, điều đó đã mang lại cho trái cây nhiệt đới của nước này vị thế đặc biệt.

“Chúng tôi nhận thấy sự tăng trưởng nhanh chóng ở thị trường Trung Quốc,” ông nói, đề cập đến việc mở rộng kinh doanh ở mức hai con số trong 9 năm qua.

Trong khi đó, Đông Nam Á đang được hưởng một lợi thế khác, đó là Thỏa thuận tự do thương mại Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Thoả thuận này đã giúp cắt giảm thuế đối với trái cây Đông Nam Á xuất khẩu sang Trung Quốc.

Ông Aaron Rabena, nhà nghiên cứu tại Tổ chức Con đường Tiến bộ Châu Á - Thái Bình Dương có trụ sở tại Manila, nhận định thoả thuận này đã đưa xoài, dừa và sầu riêng của Philippines đến Trung Quốc, nơi những loại trái cây này còn khá khan hiếm.

Tại cửa hàng trái cây Chen Shuang ở Thượng Hải, vải thiều, xoài, đu đủ và thanh long rẻ hơn của Trung Quốc bán chạy hơn các mặt hàng nhập khẩu từ Đông Nam Á.

“Nhưng sản lượng trái cây nhiệt đới ở Hải Nam không thể đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước, và sản lượng của chúng không ổn định”, ông nói và cho biết Trung Quốc vẫn phải nhập khẩu thêm sầu riêng và táo từ Đông Nam Á.

Các nhà phân tích nhận định sự tự tin của Đông Nam Á có thể bị lung lay khi Hải Nam thúc đẩy tham vọng phát triển trồng trọt, canh tác tự động hóa, khiến trái cây rẻ hơn và được ưa chuộng hơn.

Ông Lim cho biết khí hậu Hải Nam nhiều mưa và nóng, rất có lợi cho trái cây sinh trưởng và phát triển. Hơn nữa, nông dân Trung Quốc cũng đang rất háo hức tìm hiểu về chất dinh dưỡng, cắt tỉa cây và nâng cao chất lượng trái cây.

“Các trang trại ở Hải Nam đã sử dụng mức độ tự động hóa để kiểm soát chi phí, đây có thể là bài học cho những người trồng trọt ở Malaysia”, ông Lim nói và cho biết đất trồng sầu riêng của Malaysia có diện tích nhỏ hơn Hải Nam, khiến Malaysia gặp bất lợi tiềm ẩn trong bất kỳ cuộc đua nào về sản lượng với Trung Quốc.

Trung Quốc đã nhập khẩu hơn 824.000 tấn sầu riêng tươi, trị giá hơn 4 tỷ USD vào năm ngoái, khối lượng nhiều hơn khoảng bốn lần so với năm 2017.

Ông Du Baizhong, Tổng giám đốc của Công ty Nông nghiệp Youqi Hải Nam, cho biết ông dự kiến sản xuất tới 50 tấn sầu riêng trong năm nay, sau khi đưa công nhân từ cơ sở ở Tam Á, Hải Nam, đến Đông Nam Á để nghiên cứu và làm việc với Viện Khoa học Nông nghiệp Nhiệt đới Trung Quốc để tăng tốc chu kỳ tăng trưởng từ 10 năm còn 3 năm.

Ông Du cho biết công ty đã tìm ra cách tự động hóa việc phân phối nước, quản lý phân bón và theo dõi thời tiết. Nhưng ông thừa nhận rằng trồng sầu riêng ở Hải Nam đòi hỏi nhiều “sự can thiệp thủ công và sự chú ý lớn hơn” so với ở Đông Nam Á.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho biết trái cây nhiệt đới cuối cùng có thể được xuất khẩu từ Trung Quốc, thậm chí sang Đông Nam Á.

Tại Philippines, các nhà lập pháp đã bắt đầu đặt câu hỏi về giá trị của quan hệ đối tác thương mại khu vực. Hồi tháng 2, Thượng nghị sĩ Philippines Imee Marcos đã đặt câu hỏi rằng liệu có “thực tế” khi kỳ vọng Trung Quốc mua tất cả sầu riêng trồng trong nước hay không?

Những nông dân trồng chuối, dừa và sầu riêng ở Philippines đã có hy vọng lớn hơn khi Bắc Kinh và Manila ký thỏa thuận xuất khẩu trái cây trị giá 2 tỷ USD hồi tháng 1. Song không có dấu hiệu nào ở Đông Nam Á cho thấy sự hợp tác xuyên biên giới có thể mang lại lợi ích cho người trồng trái cây Trung Quốc.

Còn tại Thái Lan, chính phủ có thể sẽ giúp đỡ người dân, ông Sin nói. Văn phòng Ủy viên Thương mại Thái Lan tại Hong Kong (Trung Quốc) cho biết họ đã làm việc liên tục với nông dân và thương nhân để thúc đẩy doanh số bán trái cây Thái Lan.

Thái Lan đã bán sầu riêng trị giá 3,1 tỷ USD cho Trung Quốc vào năm ngoái, chiếm 96,2% kim ngạch xuất khẩu. Chính phủ Thái Lan tin tưởng rằng kim ngạch xuất khẩu sầu riêng, măng cụt, nhãn, xoài và dừa của nước này ra thế giới có thể đạt giá trị 5,83 tỷ USD.