Các viên thuốc berberine. Ảnh: Getty Images
Nhiều người có ảnh hưởng trên TikTok và Reddit tại Mỹ tin rằng berberine với nguồn gốc từ thực vật có thể thay thể các loại thuốc giảm cân và tiểu đường như Ozempic cùng Wegovy. Việc sử dụng berberine như một thực phẩm chức năng để giảm cân đã phổ biến đến mức nó được người dùng mạng xã hội Mỹ mệnh danh là “Ozempic của thiên nhiên”. Tuy nhiên, một số chuyên gia y tế đã bày lo ngại về việc sử dụng berberine không được kiểm soát với kênh CNN (Mỹ).
Berberine được chiết xuất từ các loại thực vật như mao lương hoa vàng, barberry…. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) coi berberine là thực phẩm chức năng và do đó được quy định là thực phẩm chứ không phải thuốc.
Giáo sư y khoa Caroline Apovian tại Trường Y Harvard (Mỹ) phân tích: “Đó là vấn đề với berberine và tất cả các thành phần thảo dược này. Chúng thường không được nghiên cứu nghiêm ngặt dựa trên thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên, quy mô lớn mà chúng tôi áp dụng với thuốc. Vì vậy, bạn phải hết sức thận trọng”.
Liệu berberine có giúp giảm cân?
Phân tích tổng hợp của một số nghiên cứu lâm sàng nhỏ về tác động của berberine cho thấy lợi ích giảm cân rất nhỏ.
Giáo sư dự bị Justin Ryder tại Trường Dược Feinberg thuộc Đại học Northwestern nhận định: “Trung bình trong các nghiên cứu, phản ứng chung là giảm khoảng 0,25 chỉ số khối cơ thể (BMI) so với giả dược”. BMI là phép đo lượng mỡ trong cơ thể của một người dựa trên chiều cao và cân nặng
Ông Justin Ryder bổ sung: “Đối với Ozempic và Wegovy, chỉ số BMI giảm so với giả dược là 4,61 đơn vị BMI, tương đương hiệu quả hơn 18 lần so với berberine. Vậy berberine có ảnh hưởng gì không? Các dữ liệu cho thấy là có. Tác động có ý nghĩa không? Chắc là không”.
Một người sử dụng Tiktok đăng video về việc sử dụng berberine. Ảnh: Guardian
Lịch sử của berberine
Trong khoảng 500 loài thực vật khác nhau thuộc chi Berberis, một số đã được sử dụng nhiều thế kỷ ở y học cổ truyền Ấn Độ Ayurveda và y học cổ truyền Trung Quốc để chống viêm, chữa lành vết thương, chữa táo bón và bệnh trĩ, đồng thời chống nhiễm trùng tai, mắt và đường tiêu hóa.
Bác sĩ Joshua Levitt tại Connecticut (Mỹ) chia sẻ với CNN: “Đó là một phần của kho thảo dược được sử dụng bởi các bác sĩ y học tự nhiên”.
Thư viện của hoàng đế Ashurbanipal vương quốc Assyria với những tấm đất sét có niên đại từ năm 650 trước Công nguyên ghi rằng quả của cây barberry được sử dụng như một chất làm sạch máu. Ông Levitt chia sẻ: “Nó thường được sử dụng ở dạng chiết xuất toàn bộ cây, từ lá, rễ, vỏ, tất cả đều được làm thành bột cồn thuốc hoặc thứ gì đó”.
Các nhà khoa học đã chiết xuất berberine hơn 100 năm trước và bắt đầu nghiên cứu hợp chất này để điều trị các vấn đề về trao đổi chất như cholesterol, tiểu đường và béo phì. Ông Levitt nói rằng berberine có thể tăng cường sản xuất GLP-1 tự nhiên của cơ thể - một loại hormone đường tiêu hóa được sử dụng trong Ozempic và các loại thuốc giảm cân mới khác. “Tuy nhiên, lợi ích giảm cân của nó là rất khiêm tốn”, ông kết luận.
Tác dụng phụ có thể xảy ra của berberine
Berberine có thể có tác dụng phụ khi sử dụng kết hợp với các loại thuốc khác, bao gồm cả thuốc Metformin, thường được kê cho người mắc bệnh tiểu đường, hội chứng buồng trứng đa nang và gần đây là để giảm cân.
Ông Levitt nêu rõ: “Metformin làm giảm lượng đường trong máu và berberine cũng như vậy. Nếu bạn dùng hai thứ làm giảm lượng đường trong máu cùng một lúc, bạn có thể gặp vấn đề như hạ đường huyết quá mức, khi lượng đường trong máu giảm”.
Ngoài ra, berberine là “chất kháng khuẩn trực tiếp” do đó ông Levitt đánh giá tác dụng kháng khuẩn có thể gây kích ứng đường tiêu hóa. Việc sử dụng nó có thể gây ra tình trạng khó tiêu hóa, trừ khi người sử dụng có quá nhiều vi khuẩn có hại.
Berberine có thể nguy hiểm nếu dùng cùng lúc với cyclosporine, một loại thuốc ức chế miễn dịch được sử dụng để điều trị tình trạng cơ thể không tiếp nhận cơ quan mới sau khi ghép tạng. Berberine có thể làm tăng các tác dụng phụ có thể xảy ra do cyclosporine.
Theo Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, berberine dùng cùng lúc với thuốc an thần có thể gây thêm buồn ngủ và thở chậm. Ngoài ra, không nên dùng berberine khi đang mang thai hoặc cho con bú. Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ nhấn mạnh: “Berberine có thể đi qua nhau thai và gây hại cho thai nhi. Kernicterus, một loại tổn thương não, đã phát triển ở trẻ sơ sinh từng tiếp xúc với berberine”.
CNN kết luận vì những lý do này, điều quan trọng là hỏi ý kiến bác sĩ trước nếu bạn đang cân nhắc dùng berberine hoặc bất kỳ thực phẩm chức năng không được kiểm soát nào khác.