Các tay súng thuộc lực lượng Houthi. Ảnh: AFP/TTXVN
Tuyên bố của Nhà Trắng cho biết hoạt động của Houthi đe dọa an ninh của công dân và nhân viên Mỹ ở Trung Đông, sự an toàn của các đối tác khu vực thân cận nhất của Mỹ, cũng như sự ổn định của thương mại hàng hải toàn cầu.
Động thái này sẽ áp đặt các hình phạt kinh tế khắt khe hơn so với các biện pháp của chính quyền Tổng thống Biden trước đó, nhằm phản ứng trước các cuộc tấn công của nhóm được cho là thân Iran này vào các tàu thương mại trên Biển Đỏ và tàu chiến Mỹ bảo vệ tuyến hàng hải quan trọng.
Những người ủng hộ động thái này cho rằng đây là một bước đi cần thiết từ lâu. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo hành động này có thể gây tác động đến những tổ chức viện trợ bị cho là hỗ trợ lực lượng Houthi, bao gồm một số tổ chức nhân đạo.
Kể từ tháng 11/2023, lực lượng Houthi, hiện kiểm soát phần lớn lãnh thổ Yemen, đã thực hiện hơn 100 vụ tấn công nhằm vào các tàu trên Biển Đỏ, tuyên bố rằng họ hành động để thể hiện sự đoàn kết với người Palestine trước cuộc chiến giữa Israel và Hamas tại Gaza. Các vụ tấn công của nhóm này đã đánh chìm hai tàu, bắt giữ một tàu khác và khiến ít nhất bốn thuyền viên thiệt mạng.
Các cuộc tấn công đã làm gián đoạn hoạt động vận chuyển hàng hóa toàn cầu, buộc nhiều công ty phải chuyển hướng qua tuyến đường dài và đắt đỏ hơn quanh miền Nam châu Phi trong hơn một năm qua.
Lực lượng Houthi đã nhắm vào khu vực phía Nam Biển Đỏ và Vịnh Aden, kết nối với eo biển hẹp Bab al-Mandab, một tuyến hàng hải quan trọng giữa vùng Sừng châu Phi và Trung Đông.
Dưới thời Tổng thống Joe Biden, quân đội Mỹ đã cố gắng ngăn chặn các cuộc tấn công của Houthi nhằm bảo vệ lưu thông thương mại và tiến hành các đợt không kích hạn chế nhằm giảm khả năng quân sự của nhóm này, nhưng không nhằm vào lãnh đạo của họ.
Ngay khi nhậm chức năm 2021, ông Biden đã gỡ bỏ danh sách khủng bố của chính quyền tiền nhiệm nhằm giải quyết các lo ngại nhân đạo tại Yemen. Tuy nhiên, trước các cuộc tấn công trên Biển Đỏ, vào năm ngoái, ông Biden đã chỉ định Houthi là "Tổ chức khủng bố toàn cầu được chỉ định đặc biệt" (SDGT), một mức độ nhẹ hơn, tạo điều kiện cho các tổ chức nhân đạo hỗ trợ Yemen.
Tổ chức từ thiện Oxfam của Anh cảnh báo rằng quyết định này sẽ làm trầm trọng thêm khủng hoảng nhân đạo tại Yemen, gây gián đoạn nhập khẩu thực phẩm, thuốc men và nhiên liệu quan trọng.
"Chính quyền Tổng thống Trump nhận thức rõ những hậu quả này nhưng vẫn quyết định tiến hành và phải có trách nhiệm về nạn đói và bệnh tật sẽ xảy ra", ông Scott Paul, giám đốc hòa bình và an ninh của Oxfam America, tuyên bố.
Ông David Schenker, cựu trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề Trung Đông dưới nhiệm kỳ Tổng thống đầu tiên của Trump, nhận định đây là bước đi đầu tiên rõ ràng nhằm đáp trả một trong những lực lượng ủy nhiệm chính của Iran tại Trung Đông.
Ông Schenker cho rằng việc tái chỉ định nhóm này là tổ chức khủng bố có thể không thay đổi hành vi của nhóm, nhưng nó cho thấy chính quyền Mỹ không có ý định dùng các biện pháp mềm mỏng để kéo Iran vào bàn đàm phán.
Nhà Trắng tuyên bố Mỹ sẽ hợp tác với các đối tác khu vực nhằm loại bỏ khả năng tấn công của Houthi, cắt nguồn lực của nhóm và chấm dứt các cuộc tấn công vào nhân viên, dân thường Mỹ cũng như vận tải hàng hải tại Biển Đỏ.
Việc chỉ định này cũng sẽ dẫn đến việc xem xét toàn diện các đối tác của Liên hợp quốc, tổ chức phi chính phủ và nhà thầu đang hoạt động tại Yemen. Chính quyền Tổng thống Trump cũng chỉ đạo cơ quan phát triển quốc tế Mỹ (USAID) chấm dứt quan hệ với các thực thể đã thực hiện giao dịch với Houthi hoặc phản đối nỗ lực quốc tế chống lại nhóm này.
Những ngày gần đây, lực lượng Houthi cho thấy dấu hiệu giảm bớt các cuộc tấn công tại Biển Đỏ sau khi đạt thỏa thuận ngừng bắn-trao trả con tin tại Gaza giữa Israel và Hamas hôm 19/1. Cũng trong ngày 22/1, nhóm này đã trả tự do cho thủy thủ đoàn của tàu Galaxy Leader sau hơn một năm bắt giữ con tàu mang cờ Bahamas ngoài khơi bờ biển Yemen.