Dịch vụ tàu cao tốc Allegro, một trong số ít tuyến đường sắt nối Nga với EU, đã bị đình chỉ. Ảnh: AFP
Tại ga xe lửa ở ngôi làng nhỏ Vainikkala, nơi có tuyến đường sắt nối giữa thủ đô Helsinki của Phần Lan và St.Petersburg ở phía bắc Nga đi qua, bầu không khí đang chìm vào yên lặng. Dịch vụ tàu cao tốc Allegro, trong nhiều năm đi qua đây 4 chuyến một ngày, chở hàng trăm hành khách ở cả hai chiều, đã bị đình chỉ. Trong nhà hàng bên đường sắt, chỉ còn lại những người lính biên phòng im lìm chứ không phải là đám đông du khách quốc tế nhộn nhịp.
“Thật là ác mộng,” Ville Laihia, con trai của người chủ nhà hàng, than thở từ phía sau quầy. “Chúng tôi đã mất 20 năm để xây dựng doanh nghiệp này và giờ chúng tôi đang vật lộn để tồn tại”.
Khó khăn của Laihia là dấu hiệu cho thấy điều mà người dân địa phương ở đây đã cảm thấy trong nhiều tuần qua, nếu không muốn nói là nhiều tháng: quan hệ Phần Lan - Nga đang rơi vào tình trạng đóng băng nặng nề.
Trong một dấu hiệu lịch sử cho thấy tình hình đã trở nên tồi tệ như thế nào sau chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine, các nhà lãnh đạo Phần Lan hôm 12/5 cho biết đất nước của họ nên gia nhập NATO, dứt khoát phá vỡ tình trạng trung lập quân sự vốn được thiết kế để tạo sự cân bằng giữa Đông và Tây.
Cùng ngày Nga đáp trả với tuyên bố trả đũa "quân sự-kỹ thuật" chống Phần Lan. Trên một mạng truyền hình Nga, một người dẫn chương trình nổi tiếng đã nói về một “bức màn sắt mới” đang kéo xuống.
Gần Vainikkala, thị trấn nằm trên một dải phía nam của biên giới dài 1.340 km giữa Phần Lan với Nga, các dấu hiệu “băng giá” lan rộng đã trở nên rõ ràng trong đầu tuần này. Tại ngôi làng mới Zsar Outlet, được xây dựng để phục vụ du khách đến từ Nga, những con đường hoàn toàn vắng lạnh. Không có một người khách quen nào đến quán Cafe Finlandia gần đó.
Tuyến đường cao tốc trải nhựa đẹp đẽ giữa biên giới và thủ đô Helsinki của Phần Lan cũng vắng lặng. Khoảng cách giữa các ô tô thường kéo dài vài phút.
Tại nhà ga trung tâm Helsinki, đầu kia của tuyến đường sắt từ Vainikkala, điểm khởi hành thường xuyên của các đoàn tàu Allegro trên sân ga số 9, không một bóng người. Bốn đầu máy tốc độ cao - được sơn theo màu cờ Phần Lan và Nga - hiện đang nằm trong kho chứa ở Helsinki.
Topi Simola, người lãnh đạo công ty đường sắt VR - đối tác Phần Lan trong liên doanh Phần Lan-Nga vận hành Allegro - nói rằng áp lực của công chúng về việc đóng cửa tuyến bắt đầu gia tăng nhanh chóng sau khi Nga đưa quân vào Ukraine cuối tháng 2.
Sau khi dịch vụ này giúp người Phần Lan rời khỏi Nga, nó đã bị đóng cửa. Chiếc tàu Allegro cuối cùng lăn bánh tại thủ đô Phần Lan vào ngày 28/3.
"Tất nhiên, chúng tôi lên án chiến tranh của Nga ở Ukraine, chúng tôi không muốn làm ăn với Nga, vì vậy chúng tôi đã đóng cửa dịch vụ", ông Simola cho biết.
Khi đoàn tàu Allegro được khánh thành vào tháng 12/2010 bởi nhà lãnh đạo Nga Vladimir Putin và Tổng thống Phần Lan lúc bấy giờ là Tarja Halonen, đã có rất nhiều sự hào hứng và hy vọng về tương lai.
Trong nhiều năm, dịch vụ này được coi là một thành công lớn, với hơn 4 triệu hành khách sử dụng Allegro từ tháng 12/2010 đến tháng 3/2022, bất chấp 2 năm tạm dừng vì đại dịch. Hai tuyến chạy mỗi chiều giữa Helsinki và St.Petersburg mỗi ngày với mỗi chuyến tàu có thể chở khoảng 360 người. Những chuyến tàu đôi chở hơn 700 người chạy vào những ngày nghỉ như Tết Dương lịch.
Nhưng từ cuối tháng 2, khi xe tăng Nga lăn bánh vào Ukraine, bầu không khí ở Phần Lan đã thay đổi. Ông Simola cho biết rõ tâm lý công chúng đang phản đối những sự hợp tác với Nga nói chung và việc đóng cửa dịch vụ là điều nên làm.
Đồng thời, các nhà lãnh đạo Phần Lan cũng đang lên kế hoạch thay đổi mạnh mẽ chính sách quốc phòng với quyết định ủng hộ đơn xin gia nhập NATO.
Hôm 11/5, trong chuyến thăm của nhà lãnh đạo Anh Boris Johnson, Tổng thống Phần Lan Sauli Niinistö nói rằng chính sự quyết đoán của Nga đã buộc Phần Lan phải thay đổi.
Binh sĩ Phần Lan tham gia tập trận chung với lực lượng Anh, Latvia, Mỹ, Estonia tại Niinisalo, Phần Lan ngày 4/5. Ảnh: Bloomberg/Getty Images
Bên ngoài nhà ga xe lửa Helsinki, Felix Halabi, 19 tuổi, đang quyên góp tiền cho một tổ chức từ thiện hỗ trợ các cựu binh Phần Lan. Mặc quân phục, anh lính nghĩa vụ Halabi nói rằng việc Phần Lan gia nhập NATO có lẽ là đúng đắn. “Tôi không hoàn toàn chắc chắn, nhưng tôi nghĩ đó có lẽ là một ý kiến hay bởi vì ông Putin rất khó đoán”, người lính trẻ nói. "Chúng tôi có thể cần một số trợ giúp."
Phần Lan đã từng tham gia hai cuộc chiến tranh với Liên Xô từ năm 1939 đến năm 1944 và mất một phần lớn lãnh thổ phía đông của mình trong các cuộc xung đột này.
Ngay bên ngoài Vainikkala, những dấu vết của cuộc xung đột đó ngày nay vẫn được bảo tồn. Các chiến hào và các vị trí đặt súng máy vẫn còn lại dọc theo Tuyến công sự Salpa, chạy về phía bắc từ Biển Baltic.
Các nhà lãnh đạo Phần Lan và Nga đã tìm cách bỏ lại phía sau lịch sử xung đột này, khi tìm cách tăng cường các liên kết thương mại ở biên giới. Nhưng lúc này, chiến tranh, chứ không phải kinh doanh, đang là chủ đề gây chú ý.
Tuần trước, Phần Lan và một số đồng minh NATO, bao gồm cả Mỹ và Anh, đã bắt đầu cuộc tập trận Arrow 22, với sự xuất hiện của hàng đoàn xe tăng di chuyển trên một khung cảnh rộng mở ở phía tây Phần Lan.
Sau khi chứng kiến một số hoạt động tập trận, Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace tuyên bố rằng đất nước của ông sẽ bảo vệ Phần Lan và Thụy Điển "nếu họ bị tấn công."
Nhưng tại nhà hàng ga xe lửa ở Vainikkala, Laihia cho biết anh vẫn hy vọng căng thẳng chính trị với Nga sẽ giảm bớt, và hành khách, thay vì lính biên phòng, sẽ lại tụ tập trong quán của anh.