Liên bang Nga rút hệ thống phòng không và các loại vũ khí tiên tiến từ Syria sang Libya

Tờ Wall Street Journal ngày 19/12 dẫn lời các quan chức Mỹ và Libya cho biết, Liên bang Nga đang rút các hệ thống phòng không tiên tiến và các loại vũ khí tinh vi khác khỏi các căn cứ ở Syria và chuyển chúng đến Libya, trong bối cảnh Moskva đang nỗ lực duy trì sự hiện diện quân sự ở Trung Đông sau sự sụp đổ của chính quyền Assad tại Damascus.

Theo đó, các máy bay chở hàng của Nga đã vận chuyển thiết bị phòng không, bao gồm radar cho hệ thống tên lửa đánh chặn S-400 và S-300, từ Syria đến các căn cứ ở miền Đông Libya. Nga cũng đã đưa binh sĩ, máy bay quân sự và vũ khí ra khỏi Syria trong một đợt rút quân đáng kể khỏi sự hiện diện của mình ở đó. Trong nhiều năm, Moskva đã vận hành các căn cứ hải quân và căn cứ không quân quan trọng để đổi lấy sự hỗ trợ mà họ cung cấp cho chính quyền của Tổng thống Syria Bashar al-Assad. 

Các căn cứ của Syria là nền tảng cho khả năng thể hiện sức mạnh của Moskva ở Trung Đông và châu Phi - đóng vai trò là trung tâm điều phối quân đội, lính đánh thuê và vũ khí. Căn cứ hải quân ở Tartus là điểm tiếp tế và sửa chữa duy nhất cho hải quân Nga ở Địa Trung Hải.

Hiện nay, Nga dường như đang tìm cách tận dụng một đối tác cũ khác ở Libya như một phương thức để duy trì ảnh hưởng trong khu vực và hỗ trợ sự hiện diện của hải quân trong khu vực, nơi Mỹ và các thành viên khác của NATO có căn cứ và tàu chiến.

Thứ trưởng Ngoại giao Nga Mikhail Bogdanov cho biết Moskva đã liên lạc với giới lãnh đạo chính trị của Hayat Tahrir al-Sham - lực lượng đối lập dẫn đầu cuộc tấn công lật đổ chính quyền Assad - để thảo luận về tương lai các căn cứ của Nga.   

Nga đã có mặt ở Libya thông qua tổ chức quân sự tư nhân Wagner trước đây. Các thành viên Wagner đã sử dụng các cơ sở của Quân đội Quốc gia Libya do Thiếu tướng đã nghỉ hưu Khalifa Haftar đứng đầu, bao gồm một căn cứ không quân, làm trung tâm trung chuyển đến các quốc gia châu Phi khác. 

Năm ngoái, các quan chức cấp cao của Nga đã gặp ông Haftar để thảo luận về quyền tiếp cận lâu dài tại các cảng Benghazi hoặc Tobruk, cả hai đều cách Hy Lạp và Italy khoảng 600 km. Một quan chức Mỹ cho biết Moskva đang cân nhắc xem có nên nâng cấp các cơ sở ở Tobruk để có thể tiếp nhận tàu chiến của Nga hay không. 

Trong nhiều năm, ông Haftar đã đề nghị Nga cung cấp hệ thống phòng không để củng cố quyền kiểm soát của Quân đội Quốc gia Libya đối đất nước bị chia cắt này, nơi đã bị tàn phá bởi bạo lực kể từ cuộc nổi dậy năm 2011 lật đổ nhà lãnh đạo lâu năm Moammar Gadhafi. Các nhóm vũ trang và các thế lực nước ngoài đã tranh giành quyền lực kể từ đó, với một cuộc nội chiến nổ ra vào năm 2019. Nước này hiện vẫn bị chia rẽ giữa các phe phái ở phía Đông và phía Tây. 

Sự hiện diện của Nga mang đến sự bảo vệ cho ông Haftar trước các nhóm do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn có trụ sở tại phía Tây Libya. 

Nhưng ông Haftar có thể sẽ phải đối mặt với áp lực từ phương Tây không cho phép Nga mở rộng sự hiện diện ở Libya. Mỹ, bao gồm cả chuyến thăm của Giám đốc CIA William Burns năm ngoái, đã nhiều lần cảnh báo ông Haftar không đồng ý tiếp nhận lực lượng Nga - nhưng không có kết quả. 

Một quan chức Mỹ cho biết hiện vẫn chưa rõ liệu các hệ thống vũ khí, bao gồm các thành phần của S-400, sẽ ở lại Libya hay được chuyển về Nga bằng đường hàng không. 

Các nhà phân tích cho rằng các căn cứ không quân và hải quân ở Libya sẽ không thể bù đắp hoàn toàn những gì Nga có thể mất ở Syria. Theo cựu sĩ quan không quân Nga Gleb Irisov, người từng phục vụ tại căn cứ Khmeimim của Nga ở Syria, việc dừng chân tiếp nhiên liệu tại Libya trước khi tới châu Phi sẽ hạn chế rất nhiều tải trọng thiết bị mà Moskva có thể vận chuyển.

Hiện tại, máy bay Nga dường như đang dừng thường xuyên ở Libya. Ví dụ, một máy bay chở hàng thuộc sở hữu của Bộ Tình trạng Khẩn cấp của Nga - đơn vị tham gia vào các nhiệm vụ quân sự và nhân đạo - đã dừng ở miền Đông Libya trên đường từ Nga đến Mali, nơi Nga có sự hiện diện quân sự, vào ngày 16/12, lần thứ hai trong một tuần, theo trang web theo dõi chuyến bay AirNav Radar. Không rõ máy bay này chở những gì.