Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres. Ảnh: THX/TTXVN
Theo hãng tin TASS ngày 29/8, Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã kêu gọi các bên tham gia thỏa thuận hạt nhân Iran (JCPOA) và các thành viên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc tiếp tục đối thoại, nhằm tìm kiếm một giải pháp ngoại giao bền vững cho chương trình hạt nhân của Tehran.
Người phát ngôn của Tổng thư ký, ông Stephane Dujarric, cho biết lời kêu gọi được đưa ra sau khi nhóm ba nước châu Âu gồm Pháp, Đức và Vương quốc Anh (E3) gửi thư thông báo chính thức lên Hội đồng Bảo an về việc kích hoạt tiến trình tái áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Iran. Đây là bước đi được cho là phản ánh sự bế tắc kéo dài trong các nỗ lực đàm phán về chương trình hạt nhân của nước Cộng hòa Hồi giáo.
Ông Guterres nhấn mạnh rằng “30 ngày tới sẽ là khoảng thời gian quan trọng để cộng đồng quốc tế tránh nguy cơ leo thang căng thẳng, đồng thời tìm ra con đường tiến về phía trước vì hòa bình”. Tổng thư ký kêu gọi các bên liên quan kiềm chế và duy trì đối thoại nhằm bảo đảm chương trình hạt nhân của Iran chỉ phục vụ mục đích hòa bình.
Trước đó, E3 lập luận rằng Iran đã không thực hiện đúng các cam kết trong JCPOA, trong đó có việc vượt quá giới hạn về mức làm giàu uranium cũng như quy mô kho dự trữ hạt nhân. Các nước châu Âu cho rằng tình trạng này đe dọa đến an ninh khu vực và tính ổn định của hệ thống không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu.
Việc kích hoạt cơ chế tái áp đặt trừng phạt (snapback) có thể dẫn đến việc khôi phục toàn bộ các biện pháp trừng phạt của Liên hợp quốc từng được dỡ bỏ sau thỏa thuận năm 2015. Các lệnh trừng phạt này bao gồm cấm vận vũ khí, hạn chế đối với chương trình tên lửa đạn đạo, phong tỏa tài sản và cấm đi lại đối với một số cá nhân, tổ chức của Iran.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia lo ngại rằng động thái này sẽ khiến căng thẳng giữa Iran và phương Tây gia tăng, đẩy JCPOA đến bờ vực sụp đổ hoàn toàn. Trong bối cảnh đó, lời kêu gọi của Tổng thư ký Guterres được xem như nỗ lực nhằm cứu vãn tiến trình ngoại giao vốn đã mong manh.
Trong tuyên bố của mình, ông Guterres nhấn mạnh nhu cầu “nỗ lực hết sức để ngăn chặn một cuộc xung đột quân sự mới tại khu vực Trung Đông”, đồng thời khẳng định đối thoại phải được đặt lên hàng đầu. Ông kêu gọi các bên không chỉ tập trung vào khía cạnh an ninh mà còn xem xét các lợi ích kinh tế - xã hội của người dân Iran, vốn là yếu tố quan trọng để bảo đảm tính bền vững của bất kỳ giải pháp nào.
Theo giới phân tích, việc Liên hợp quốc kêu gọi ưu tiên đối thoại trong giai đoạn hiện nay phản ánh lo ngại về nguy cơ bất ổn khu vực leo thang. Một khi các biện pháp trừng phạt được khôi phục toàn diện, khả năng Iran rút khỏi Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) hay đẩy mạnh chương trình hạt nhân sẽ không thể loại trừ.
Trong 30 ngày tới, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc sẽ giữ vai trò trọng tâm trong việc quyết định bước đi tiếp theo. Nếu không đạt được đồng thuận về duy trì dỡ bỏ trừng phạt, toàn bộ sáu nghị quyết trước đây sẽ tự động được khôi phục.
Giới quan sát cho rằng cơ hội để cứu vãn JCPOA vẫn tồn tại, song điều này đòi hỏi thiện chí chính trị mạnh mẽ từ tất cả các bên, cùng với sự hậu thuẫn quyết liệt của cộng đồng quốc tế đối với các giải pháp hòa bình. Trong bối cảnh căng thẳng Trung Đông ngày càng gia tăng, lời kêu gọi của Tổng thư ký Antonio Guterres được nhìn nhận như một cảnh báo sớm, đồng thời nhấn mạnh rằng đối thoại ngoại giao vẫn là con đường duy nhất để ngăn chặn nguy cơ bùng phát xung đột quân sự mới.