Các hộp thư đã được dỡ bỏ trên khắp Đan Mạch. Ảnh: EPA-EFE
Bên cạnh đường ray tàu hỏa của nhà ga Copenhagen, giữa lòng thủ đô Đan Mạch, tòa nhà gạch đỏ với mặt tiền trang trí công phu và mái vòm ốp đồng đã nhuốm màu thời gian vẫn lặng lẽ đứng đó.
Khi khánh thành vào năm 1912 với tên gọi Tòa nhà Bưu điện Trung tâm, sự tráng lệ của công trình phản ánh sự bùng nổ của dịch vụ bưu chính và điện tín trải khắp Đan Mạch, kết nối người dân trong cả nước. Hơn một thế kỷ sau, tòa nhà ấy đã được chuyển đổi công năng thành một khách sạn sang trọng, trong bối cảnh Đan Mạch là quốc gia mà dịch vụ bưu chính không còn chuyển phát thư tay nữa.
Theo đài CNN, dịch vụ bưu chính quốc gia Đan Mạch PostNord sẽ chuyển phát lá thư cuối cùng vào ngày 30/12, khi kỷ nguyên kỹ thuật số chấm dứt 400 năm hoạt động của dịch vụ này. Điều đó khiến Đan Mạch trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới quyết định rằng thư tay không còn thiết yếu hoặc khả thi về mặt kinh tế.
Sự suy giảm nhanh chóng của một dịch vụ bưu chính quốc gia là câu chuyện quen thuộc trong bối cảnh con người ngày càng phụ thuộc vào các phương tiện liên lạc kỹ thuật số. Số thư mà dịch vụ bưu chính Đan Mạch đã vận chuyển trong năm 2024 giảm hơn 90% so với năm 2000.
Khi việc liên lạc giữa người với người phần lớn chuyển sang trực tuyến, dưới dạng tin nhắn WhatsApp, các cuộc gọi video hoặc đơn giản là trao đổi hình ảnh, thì cách giao tiếp và ngôn ngữ của chúng ta cũng thay đổi theo.
Theo ông Dirk van Miert, Giáo sư tại Viện Huygens ở Hà Lan, người chuyên nghiên cứu các mạng lưới tri thức thời kỳ cận đại, bản thân những bức thư đã thay đổi vị thế, thường trở thành những thông điệp mang tính thân mật hơn so với các phiên bản kỹ thuật số.
Ông nói với CNN rằng mạng lưới tri thức mà thư từ tạo ra trong nhiều thế kỷ nay chỉ đang mở rộng dưới hình thức trực tuyến, đồng thời đẩy nhanh việc tiếp cận kiến thức cũng như làm gia tăng nguy cơ lan truyền thông tin sai lệch.
PostNord đã gỡ bỏ 1.500 hộp thư rải rác khắp Đan Mạch kể từ tháng 6. Khi các hộp thư này được đem ra đấu giá để gây quỹ từ thiện vào ngày 10/12, hàng trăm nghìn người Đan Mạch đã cố gắng mua một chiếc. Đối với mỗi hộp thư, người mua phải trả mức giá dao động từ 300 đến 400 USD, tùy thuộc vào độ cũ.
Thay vì gửi thư qua bưu điện, người dân Đan Mạch giờ đây phải gửi thư tại các ki-ốt trong cửa hàng, từ đó thư sẽ được công ty tư nhân DAO chuyển phát nhanh đến các địa chỉ trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, PostNord vẫn sẽ tiếp tục giao bưu kiện, bởi mua sắm trực tuyến vẫn rất phổ biến.
Đan Mạch là một trong những quốc gia số hóa nhất thế giới. Tại đây, ngay cả khu vực công cũng sử dụng rộng rãi các cổng thông tin trực tuyến, qua đó giảm thiểu tối đa thư giấy từ chính phủ và phụ thuộc ít hơn vào dịch vụ bưu chính so với nhiều quốc gia khác.
“Hầu hết người dân Đan Mạch đều sử dụng công nghệ số, điều đó có nghĩa là thư giấy không còn phục vụ mục đích như trước. Phần lớn các thông tin liên lạc hiện nay được gửi qua thư điện tử, và thực tế là thương mại điện tử cùng thị trường bưu kiện đã vượt trội hơn hẳn so với thư truyền thống”, ông Andreas Brethvad, người phát ngôn của PostNord, cho biết.
Điều đó có thể lý giải vì sao Đan Mạch là quốc gia đầu tiên thực hiện những thay đổi này và rất có thể nhiều nước khác sẽ học theo. Van Miert, người hiện sống tại Hà Lan, cho biết ông phải đến cửa hàng để gửi thư vì thị trấn nơi ông sinh sống không còn hộp thư công cộng nào nữa.
Tuy nhiên, nhu cầu về thư giấy vẫn tiếp tục tồn tại trên toàn thế giới, dù đã suy giảm. Theo Liên minh Bưu chính Quốc tế (UPU) trực thuộc Liên hợp quốc, gần 2,6 tỷ người vẫn chưa có kết nối internet, và nhiều người khác thiếu kết nối hiệu quả do không có thiết bị phù hợp, vùng phủ sóng kém hoặc kỹ năng số hạn chế. Các cộng đồng nông thôn, phụ nữ và những người sống trong nghèo khó là những nhóm bị ảnh hưởng nặng nề nhất.
Các tổ chức vận động chỉ ra rằng ngay cả ở những quốc gia như Đan Mạch, một số nhóm người chẳng hạn như người cao tuổi vẫn phụ thuộc nhiều hơn vào dịch vụ bưu chính và có thể chịu tác động tiêu cực từ những thay đổi này.
“Chúng ta rất dễ dàng truy cập thư trên điện thoại hoặc các trang web, nhưng lại quên cung cấp khả năng tương tự cho những người không sử dụng công nghệ số”, bà Marlene Rishoej Cordes, người phát ngôn của Hiệp hội DaneAge, một tổ chức vận động cho người cao tuổi, cho hay.
Bà cho biết DAO, dịch vụ chuyển phát thư mới, có cung cấp dịch vụ thu gom thư tại nhà, song vẫn yêu cầu người dùng phải sử dụng công nghệ số, bởi việc thanh toán chỉ có thể thực hiện bằng hình thức kỹ thuật số.
Thư từ đã trải qua nhiều biến đổi, cả về phương tiện lẫn phong cách. “Chúng đã thay đổi hình thức từ giấy cói hay bảng sáp, sau đó là giấy và da thuộc vào thời Trung cổ, và giờ đây là các thiết bị điện tử”, Giáo sư Van Miert nói.
Vào thế kỷ 17, theo truyền thống của các nhà triết học kiêm nhà văn viết thư nổi tiếng như Cicero và Erasmus, sinh viên được dạy “cách viết một bức thư đúng mực, một bức thư an ủi, khen ngợi hoặc chúc mừng”. Theo Nicole Ellison, giáo sư tại Đại học Michigan chuyên nghiên cứu truyền thông qua máy tính, những bức thư trên giấy đã trở thành biểu tượng của yếu tố hoài niệm và sự trường tồn mà công nghệ khó có thể sánh kịp.