Máy bay của hãng hàng không Aeroflot đậu tại sân bay Sheremetyevo ở Moskva. Ảnh: NYT
Theo hãng tư vấn và dữ liệu hàng không IBA của Anh, hiện các hãng hàng không Nga thuê của nước ngoài 532 máy bay. Trong đó hãng S7 Airlines thuê 101 chiếc và Aeroflot thuê 89 chiếc. Cả hai hãng hàng không lớn này đều đã dừng các chặng bay quốc tế, làm mất đi cơ hội để các công ty cho thuê tàu bay lấy lại được tài sản ở lãnh thổ ngoài Nga.
Giới chuyên gia mới tham dự một sự kiện công nghiệp mới đây tại San Diego (Mỹ) cho rằng các công ty cho thuê đang đối mặt với khả năng thua lỗ lớn. Theo hãng tư vấn hàng không Ishka, số máy bay diện thuê đang nằm tại Nga trị giá khoảng 12 tỉ USD. “Về cơ bản mọi người đồng thuận rằng rất khó để lấy lại được số máy bay đã cho phía Nga thuê” - Vitaly Guzhva, giáo sư chuyên ngành tài chính tại Đại học hàng không Embry-Riddle tại Florida (Mỹ), nêu quan điểm.
AerCap, hãng cho thuê tàu bay thương mại lớn nhất thế giới, cho các hãng hàng không Nga thuê 142 máy bay – theo dữ liệu do IBA cung cấp. Công ty này từ chối đưa ra bình luận về những khó khăn ở thị trường Nga. Nhưng báo cáo tài chính cập nhật của AerCap cho thấy thị trường Nga chiếm khoảng 5% trong đội tàu bay cho thuê của hãng. SMBC Aviation Capital là hãng cho thuê tàu bay lớn thứ 2 và cũng đang có 35 máy bay đang nằm ở Nga.
Theo các lệnh trừng phạt của châu Âu, những công ty cho thuê như AerCap và SMBC – đều có trụ sở đóng ở tại Ireland, sẽ phải đóng các hợp đồng với các hãng hàng không Nga và lấy lại máy bay, với thời hạn chót là ngày 28/3.
David Walton, lãnh đạo của BOC Aviation - một công ty cho thuê tàu bay có trụ sở ở Singapore, cho rằng hạn chót 28/3 là mốc thời hạn không thực tế để chuyển hàng trăm máy bay khỏi Nga. Tính đến tháng 2, các hàng hàng không Nga đang sử dụng 18 máy bay thuộc sở hữu của BOC, tương đương khoảng 4,8% đội tàu bay của hãng.
Nick Popovich, lãnh đạo Sage-Popovich - công ty có nhiệm vụ thu hồi máy bay có trụ sở ở Indiana (Mỹ), cho biết ông đã nhận được lời mời từ các hãng cho thuê tàu bay lớn trên toàn cầu, đề nghị giúp giải phóng số máy bay bị mắc kẹt tại Nga. Ông không nêu tên cụ thể các hãng cho thuê, nhưng khẳng định những công ty liên hệ với Sage-Popovich cũng nhận thức được họ có thể mất trắng máy bay ở Nga.
“Chúng tôi không nhận bất cứ hợp đồng nào mà chúng tôi không chắc có thể hoàn thành. Tôi vẫn đang nghiên cứu về những gì có thể làm được và không thể làm dưới góc độ luật pháp”, ông Popovich chia sẻ.
Chỉ có một số ít máy bay rời khỏi Nga trước thời điểm Nga đóng cửa các chuyến bay quốc tế. Nhưng ngay cả số máy bay này cũng không thể hoạt động thường xuyên như trước. Việc vận hành máy bay đòi hỏi phải có hồ sơ bảo dưỡng kỹ lưỡng, chi tiết và hồ sơ này hiện nằm trong kho lưu trữ của các hãng hàng không Nga.
Máy bay càng mắc kẹt ở Nga lâu, tình trạng thân vỏ, động cơ hay hệ thống điều khiển bay sẽ không được cập nhật, khiến giá trị của tàu bay giảm mạnh. “Máy bay gần như vô giá trị nếu bạn không nắm trong tay những hồ sơ đó. Chúng quan trọng hơn nhiều so với giá trị vật chất của máy bay” - Quentin Brasie, người sáng lập và điều hành hãng tư vấn hàng không ACI, cho biết.
Tình cảnh máy bay mắc kẹt cũng gây ra tổn thất tài chính vượt khỏi phạm vi các hãng cho thuê. Bởi những tàu bay đó thường được mua sắm theo nhiều hình thức khác nhau, có thể là nguồn vốn từ ngân hàng, công ty cho thuê hay nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán nợ. Các công ty bảo hiểm, tái bảo hiểm cũng chịu tổn thất.
Vài ngày trở lại đây, Tổng thống Vladimir Putin và giới chức Nga bắt đầu thảo luận phương án quốc hữu hóa tài sản của doanh nghiệp nước ngoài. Đây được xem như đòn đáp trả của Mosvkva trước hàng loạt lệnh trừng phạt của phương Tây cũng như động thái rút khỏi thị trường Nga của các công ty quốc tế.
Nga cũng không hẳn là bên được lợi. Để trả đũa lệnh trừng phạt, phong tỏa tài sản của Mỹ và phương Tây, giới chức Nga có kế hoạch quốc hữu hóa tài sản nước ngoài ở Nga. Quốc hữu hóa tàu bay thuê của nước ngoài có thể mang lại lợi ích ngắn hạn cho Nga xét trên khía cạnh duy trì đường bay nội địa. Nhưng các hãng hàng không Nga sẽ sớm rơi vào tình thế tuyệt vọng vì thiếu phụ tùng thay thế.
Với việc Boeing và Airbus từ chối cung cấp linh kiện và dịch vụ hỗ trợ, các hãng hàng không Nga sẽ tìm tới số máy bay mắc kẹt trong nước. Nhiều khả năng họ mổ xẻ máy bay để có được phụ tùng, thiết bị thay thế. Tàu bay cho thuê khi bị “rút ruột” sẽ chỉ còn là “những xác chết” - Ken Hill, người chuyên thực hiện nghiệp vụ trung gian thu hồi máy bay, cho biết.