Hai đường biên giới quá khác biệt của Ba Lan

Theo tờ Politico, Ba Lan đã chào đón hơn 2,5 triệu người tị nạn vượt qua biên giới từ Ukraine. Người Ukraine nhận được sự chào đón nồng nhiệt hơn nhiều so với những người tìm cách vào Ba Lan từ ngả Belarus.

Trong khi Ba Lan coi những người Ukraine chạy gọi đất nước vì chiến sự là người tị nạn cần được giúp đỡ, thì họ lại nghi ngờ hơn trước yêu cầu từ những người từ phía Belarus muốn vượt qua đường biên giới được bảo vệ bởi hàng nghìn lính biên phòng, cảnh sát và hàng rào thép gai.

Cuộc khủng hoảng biên giới Belarus – Liên minh châu Âu bùng phát năm 2021 đã kéo theo một làn sóng hàng chục nghìn người di cư chủ yếu từ Trung Đông, bay đến Minsk và sau đó tìm cách thâm nhập vào Liên minh châu Âu (EU).

Ba Lan, Litva và Latvia đáp trả bằng cách phong tỏa biên giới của họ, và chính quyền Warsaw bị chỉ trích vì đã đẩy những người di cư trở lại Belarus mà không xử lý các yêu cầu xin tị nạn của họ. Cuộc khủng hoảng đã dịu bớt trong những tháng gần đây, với việc Tổng thống Belarus, Lukashenko cho phép người xin tị nạn bay về nhà, nhưng không ít người vẫn ở lại dọc biên giới.

Tình cảnh ở biên giới phía Belarus rất khác với phía Ukraine. Hàng nghìn người Ba Lan đã đến biên giới đem theo hàng viện trợ và thực phẩm, và một số lượng lớn người Ukraine được cho trú ẩn trong nhà của người dân địa phương. Đây là một bước chuyển khổng lồ với chính phủ theo chủ nghĩa dân tộc của Ba Lan.

Tất cả người tị nạn Ukraine được phép ở lại và làm việc tại Ba Lan trong 18 tháng, có thể được gia hạn. Người tị nạn được sử dụng phương tiện giao thông công cộng miễn phí, được tiếp cận với hệ thống chăm sóc sức khỏe và được trợ cấp trẻ em. Đó là một phần của phản ứng trên toàn EU. Liên minh cho phép người tị nạn Ukraine được bảo vệ tạm thời ở EU trong thời gian tối đa 3 năm.

Chính phủ Ba Lan giải thích sự khác biệt trong cách đối xử nằm ở chính quyền Tổng thống Lukashenko.

Stanisławaryn, người phát ngôn của Bộ Dịch vụ đặc biệt của Ba Lan, cho biết những gì đang xảy ra ở biên giới với Belarus là "một làn sóng di cư nhân tạo được tạo ra bởi chế độ của ông Lukashenko và được điều phối bởi các cơ quan của Belarus”. Điều đó “không giống như làn sóng những người chạy trốn khỏi cuộc chiến tại Ukraine.”

Tuy nhiên các nhà hoạt động xã hội và chính trị gia đối lập lại có cách nhìn nhận hoài nghi hơn. Bà Janina Ochojska, một thành viên của Nghị viện Châu Âu, theo Đảng Nhân dân Châu Âu trung hữu của Ba Lan, đã gọi quan điểm của chính phủ là "sự đạo đức giả thô thiển."

"Làm sao họ có thể tàn nhẫn với một số người và không như vậy với những người khác?", bà Ochojska nói. Theo bà, có sự đối xử thiên vị này là vì người Ukraine là "người da trắng, theo đạo Cơ đốc nói một ngôn ngữ tương tự”. Điều đó trái ngược với những người di cư Trung Đông ở biên giới với Belarus.

Trong khi đó, chính phủ Ba Lan lập luận rằng người Ukraine đang chạy trốn chiến tranh ở quê nhà qua biên giới gần nhất để đến nơi an toàn - Ba Lan, trong khi những người đến từ Belarus từ Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ hoặc các quốc gia khác thì không phải người tị nạn.

Họ cũng bác bỏ những cáo buộc rằng Ba Lan dùng vũ lực đẩy người tị nạn trở lại Belarus. “Nếu chúng tôi thấy người di cư, chúng tôi sẽ giúp họ và không đẩy trả. Nếu ai đó muốn xin ở lại Ba Lan, chúng tôi sẽ chấp nhận họ. Nhưng hầu hết những người này chỉ muốn đến Đức. Họ muốn những lợi ích ở đó. Chúng tôi không phải là một dịch vụ taxi” - Anna Michalska, người phát ngôn của Lực lượng Biên phòng Ba Lan - giải thích.

Nhưng đó không phải là những gì các nhà hoạt động báo cáo. “Chúng tôi đã chứng kiến ​​ba người Syria bị lính biên phòng Ba Lan đẩy lùi tám lần. Tôi đã tận mắt chứng kiến”, bà Ochojska kể về một vụ việc ở biên giới hồi tháng 9 năm ngoái.

Biên giới là một nơi nguy hiểm. Theo các nhà hoạt động, đã có 24 người thiệt mạng khi băng qua biên giới Belarus - Ba Lan. Bộ đội Biên phòng Ba Lan cho biết năm ngoái đã bắt giữ 2.744 người nhập cư bất hợp pháp và ngăn chặn 33.776 nỗ lực vượt biên.

Trong khi các tình nguyện viên Ba Lan giúp đỡ người Ukraine được chính phủ ca ngợi, thì những người mạo hiểm đến gần khu vực dọc biên giới với Belarus để giúp người di cư lại bị đối xử rất khác.

Bốn nhà hoạt động người Ba Lan thuộc nhóm tình nguyện Grupa Granica đã bị bắt giữ hôm 23/3. “Bốn người bị bắt đã giúp những người di cư vượt qua biên giới. Điều đó là bất hợp pháp’, bà Michalska nói.

Bà lưu ý rằng các nhà hoạt động này đang hỗ trợ nhân đạo cho một gia đình có 7 trẻ em bị mắc kẹt ở biên giới trong 3 tháng trước khi đến được Ba Lan. Họ phải đối mặt với án tù 8 năm. Bà Ochojska cho rằng “các nhà hoạt động đang bị hình sự hóa vì giúp đỡ mọi người”.

“Chính phủ Ba Lan tự hào về việc xử lý cuộc khủng hoảng người tị nạn Ukraine, nhưng màn thể hiện này kinh hoàng hơn khi đi xa về phía bắc. Ở đó những người nhập cư bị coi là 'bất hợp pháp tồi tệ', còn người tị nạn Ukraine ở phía nam được cho là 'hợp pháp tốt đẹp'".