Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo tờ Politico ngày 7/8, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto đã đạt được một "thỏa thuận chính trị" nhằm hướng tới việc ký kết IEU CEPA vào tháng 9 tới. Thỏa thuận được công bố chỉ một ngày sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố áp thuế 30% đối với hàng hóa từ châu Âu, động thái được cho là đã thúc đẩy Brussels chuyển hướng chiến lược thương mại về phía Đông.
Phát biểu tại Brussels, bà von der Leyen khẳng định: “Châu Âu và Indonesia đang lựa chọn con đường cởi mở, hợp tác và thịnh vượng chung”. Về phía mình, Tổng thống Prabowo cho biết thỏa thuận cần hỗ trợ phát triển ngành công nghiệp nội địa, tạo việc làm và thúc đẩy các mục tiêu phát triển bền vững của Indonesia.
Dù hai bên thể hiện quyết tâm chính trị rõ ràng, quá trình đàm phán vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Sau 19 vòng đàm phán kéo dài suốt 9 năm, một phần ba nội dung hiệp định vẫn chưa đạt được thống nhất, bao gồm các chương liên quan đến năng lượng, nguyên liệu thô, thương mại bền vững và dịch vụ.
Ông Fabian Gehl - Trưởng đoàn đàm phán thương mại EU với Indonesia - cho biết "thỏa thuận chính trị đã đặt ra một con đường vững chắc để thu hẹp khoảng cách còn lại và hướng tới ký kết đầy đủ trong tháng 9". Tuy nhiên, giới quan sát vẫn tỏ ra thận trọng về khả năng đạt được thời hạn này.
Về phía Nghị viện châu Âu, ông Iuliu Winkler - Phó Chủ tịch Ủy ban Thương mại - nhận định hạn chót tháng 9 là khả thi, với điều kiện các bên nhanh chóng giải quyết các vấn đề còn tồn đọng trong bối cảnh môi trường thương mại toàn cầu ngày càng bất ổn.
Một trong những điểm gây tranh cãi lớn nhất là vấn đề xuất khẩu niken. Năm 2021, Indonesia - nhà sản xuất niken hàng đầu thế giới - đã thua kiện EU tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) do áp đặt lệnh cấm xuất khẩu khoáng sản thô, nhưng Jakarta vẫn chưa dỡ bỏ biện pháp này. EU xem đây là rào cản đối với chuỗi cung ứng pin và công nghệ xanh, trong khi Indonesia cho rằng đây là chính sách cần thiết để phát triển công nghiệp trong nước.
Ngoài ra, quy định mới về chống phá rừng của EU (EUDR), có hiệu lực từ tháng 12/2025, cũng làm gia tăng áp lực lên Indonesia - quốc gia sản xuất dầu cọ lớn nhất thế giới. Theo quy định này, EU yêu cầu các sản phẩm nhập khẩu như dầu cọ phải chứng minh không liên quan đến hoạt động phá rừng. Dù không đàm phán trong khuôn khổ IEU CEPA, EUDR vẫn là yếu tố ảnh hưởng lớn đến quá trình đàm phán.
Tuy nhiên, phía Indonesia tỏ ra lạc quan. Bộ trưởng Điều phối Kinh tế Indonesia Airlangga Hartarto cho biết EU sẽ dành “sự ưu tiên” cho dầu cọ, khẳng định các vấn đề về tính bền vững và truy xuất nguồn gốc “đã được giải quyết tương đối”.
Chỉ hai ngày sau khi cuộc gặp giữa lãnh đạo EU và Indonesia diễn ra, Tổng thống Donald Trump công bố một thỏa thuận riêng với Jakarta, theo đó Indonesia chấp nhận mức thuế 19% đối với hàng xuất khẩu sang Mỹ, trong khi hàng hóa từ Mỹ được miễn thuế. Thỏa thuận này được xem là nỗ lực của Washington nhằm cạnh tranh ảnh hưởng thương mại tại Đông Nam Á, đặc biệt trong bối cảnh EU đang thúc đẩy quan hệ đối tác chiến lược với khu vực này.
Cựu Ủy viên Thương mại EU Cecilia Malmstrom bày tỏ bất ngờ trước tốc độ tiến triển của đàm phán hiện nay. Bà đánh giá Indonesia đã có bước chuyển đáng kể, từ lập trường bảo hộ sang cởi mở hơn với các nguyên tắc thương mại quốc tế.
Tuy vậy, bà Malmstrom cũng cảnh báo rằng chương về Thương mại và Phát triển bền vững (TSD) sẽ là vấn đề “đặc biệt khó giải quyết” và không loại trừ khả năng thời hạn tháng 9 phải kéo dài đến cuối năm.
Người phát ngôn của Ủy ban châu Âu, ông Olof Gill, cho biết hai bên đã đạt được thỏa thuận về “các yếu tố chính” của chương TSD, song việc hoàn tất vẫn cần thêm thời gian thương lượng chi tiết.
Về tổng thể, Brussels kỳ vọng việc thúc đẩy hoàn tất IEU CEPA sẽ giúp đa dạng hóa chuỗi cung ứng chiến lược, tiếp cận nguồn nguyên liệu quan trọng và giảm phụ thuộc vào các thị trường rủi ro. Trong khi đó, Indonesia tìm kiếm cơ hội tăng xuất khẩu, thu hút đầu tư và củng cố vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.