Điều tra vũ khí hóa học ở Douma, Syria ra sao sau trận không kích?

Chiến dịch tấn công được phát động với cớ chính quyền Syria đã tấn công vũ khí hoá học tại Douma, Đông Ghouta vào ngày 7/4, dựa trên những báo cáo chưa được xác định của một số tổ chức phi chính phủ. Chính quyền Syria và Nga đã bác bỏ cáo buộc này, đồng thời kêu gọi một cuộc thanh tra độc lập, minh bạch về nghi án tấn công vũ khí hoá học ở Douma.

Công việc của các thanh sát viên OPCW giờ đây sẽ bắt đầu từ Douma, thành phố nằm cách trung tâm thủ đô Damascus chỉ 10km về phía đông bắc, nơi bị cho là đã xảy ra vụ tấn công bằng vũ khí hoá học khiến ít nhất 40 người thiệt mạng và 500 người bị thương.

Douma thời điểm đó là vị trí kháng cự cuối cùng của lực lượng nổi dậy tại thủ đô Syria. Quân đội chính phủ Syria giành lại quyền kiểm soát thành phố này chỉ vài ngày sau nghi án vũ khí hoá học hôm 7/4.

Hôm 11/4, Tổ chức Y tế thế giới cho biết, gần 500 người đã điều trị tại các cơ sở y tế do tổ chức này hỗ trợ. Nhiều người có các triệu chứng liên quan tới phơi nhiễm chất độc hoá học, điển hình là khí clo và một chất độc thần kinh. Trong khi đó, giới chức quân đội Nga tuyên bố họ đã tiếp cận nơi được cho là hiện trường vụ tấn công ở Douma và không tìm thấy bất cứ bằng chứng nào về chất độc hoá học cũng như nạn nhân bị các triệu chứng như vậy.

Xem video trẻ em Syria ở Douma bị cho là trúng độc vũ khí hoá học được sơ cứu (Độc giả cân nhắc trước khi xem) - Nguồn: Guardian



Và lúc này, khi trận không kích của Mỹ, Anh, Pháp xuống Syria đã trôi qua, tâm điểm chú ý của các bên liên quan tại Syria cũng như dư luận thế giới đang tập trung vào những bằng chứng và xác nhận khoa học về nghi án vũ khí hoá học ở Douma. Cuộc điều tra của OPCW sẽ tập trung vào lấy mẫu từ những người bị ảnh hưởng bởi cuộc tấn công, và tất cả những gì liên quan. Các thanh sát viên cũng sẽ phỏng vấn các bác sĩ, bệnh nhân và nhân chứng.

Thách thức tìm kiếm dấu vết clo

Việc xác định khí clo có được sử dụng trong nghi án trên hay không sẽ khó khăn hơn so với xác định một chất độc thần kinh. Các mẫu máu và nước tiểu hiếm khi giữ lại được dấu vết của một vụ tấn công bằng khí clo, và sẽ cực kỳ thách thức để tìm ra dấu vết để xác thực vụ việc trong môi trường.

Chất khí đã tan, để lại dấu vết clo, nhưng vốn dĩ trong môi trường đã có quá nhiều chloride (clorua – muối clo) nên việc xác thực vụ tấn công có sử dụng khí clo là không dễ dàng.

Thay vào đó, các điều tra viên sẽ tìm kiếm một hợp chất có trong môi trường, vốn chỉ hình thành khi có sự hiện diện của khí clo. Một chuyên gia vũ khí hoá học cho biết, hiện những chi tiết về dấu hiệu hoá học (trong nghi án ở Douma) vẫn là bí mật bởi các thủ tục pháp y vẫn chưa được công bố.

Chất độc thần kinh

Sự chú ý lớn hơn sẽ dành cho việc xác định khí độc thần kinh, chẳng hạn như sarin, có được sử dụng hay không. Hai lần điều tra trước đây, với việc lấy mẫu xét nghiệm sử dụng khí sarin trong vụ việc ở Ghouta năm 2013 và Khan Sheikhun tháng 4/2017, OPCW đều phát hiện khí sarin được sử dụng.

Nếu một chất khí độc thần kinh được sử dụng, sẽ không khó để xác định bằng chứng. Điểm khởi đầu tìm kiếm có thể là hầm của căn nhà nơi các nạn nhân từng trú ẩn. “Đó nơi tốt nhất để bắt đầu. Không gian kín dưới hầm sẽ giữ lại các chất khí, một phần khí sẽ thẩm thấu vào các vật liệu xung quanh”, một chuyên gia vũ khí hoá học phát biểu với tờ Guardian.
Trước đó, các nhóm điều tra Nga đã xem xét và tuyên bố không có gì xảy ra tại hiện trường nghi án Douma. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng, những mẫu vật thu thập được từ những vật liệu như nẹp cửa sổ có thể giữ lại dấu vết chất độc thần kinh, ngay cả khi nơi đó đã được dọn dẹp.

“Rất khó để dọn sạch một nơi đến mức ta không thể tìm ra được thứ gì. Bạn luôn có thể tìm ra thứ gì đó”, chuyên gia nói trên cho biết.
Các thanh sát viên cũng sẽ thu thập máu và nước tiểu từ các nạn nhân. Khi sarin đi vào máu, nó sẽ kết hợp với protein để tạo thành “sản phẩm cộng protein”, có thể được tìm thấy sau hơn 1 tháng kể từ khi bị phơi nhiễm. Một chi tiết quan trọng cần phải được xác thực là nạn nhân phơi nhiễm vũ khí hoá học phải có mặt tại hiện trường vào thời điểm xảy ra tấn công.

Hôm 12/4, chính phủ Mỹ cho biết họ đã nhận được mẫu nước tiểu từ Douma có thành phần của một chất độc thần kinh, tuy nhiên Washington chưa trưng ra bằng chứng này trong lúc nhanh chóng ra lệnh tấn công quân sự "trừng phạt" Syria.

Những mẫu vật thu được tại hiện trường sau đó sẽ được đưa tới phòng thí nghiệm của OPCW tại La Haye (Hà Lan). Tại đây, mẫu vật sẽ được phân tách và gửi tới các phòng thí nghiệm chi nhánh OPCW trên khắp thế giới để phân tích.