Thử nghiệm laser công suất cao và vi sóng phối hợp AI hứa hẹn vô hiệu hóa UAV, tăng khả năng sống còn cho bộ binh và xe bọc thép trên tiền tuyến. Ảnh: Bộ Quốc phòng Ukraine/X
Theo tờ Telegraph (Anh) ngày 6/10, cuộc chiến tại Ukraine đang nằm trong thế bế tắc kéo dài, với cả quân đội Nga và Ukraine đều không thể bị đánh bại nhưng đang tiến hoặc lùi từng bước với cái giá khủng khiếp. Nguyên nhân căn bản của tình trạng này là chiến tranh thiết bị bay không người lái (UAV). Theo Valery Zaluzhny, cựu chỉ huy lực lượng vũ trang Ukraine và hiện là đại sứ của nước này tại London, UAV gây ra khoảng 80% thương vong và đã tạo ra một "khu vực chết chóc" rộng 20km.
Khu vực này, được ví như “vùng đất chết” trong Chiến tranh Thế giới thứ nhất, đang được tuần tra và giám sát bằng UAV, dẫn đến sự trì trệ kiểu chiến hào ở tiền tuyến. Từ đó, một cuộc đua công nghệ đang diễn ra để tìm ra "siêu vũ khí" có thể xuyên thủng rào cản này, và bên chiến thắng có thể quyết định số phận của Ukraine.
Học hỏi từ lịch sử
Trong Thế chiến thứ nhất, hàng rào thép gai, súng máy và pháo binh ồ ạt đã làm cho việc cơ động tác chiến trở nên bất khả thi. Câu trả lời mang tính đột phá vào năm 1916 là xe tăng, một loại xe bọc thép cơ giới giúp binh lính vượt qua vùng nguy hiểm.
Ngày nay, vấn đề chính tại Ukraine là bảo vệ lực lượng mặt đất khỏi mối đe dọa từ UAV trên không để có thể tập hợp và vượt qua "vùng đất chết" một cách an toàn. Ông Zaluzhny nhấn mạnh Ukraine phải "thoát khỏi ngõ cụt về vị trí trước khi đối thủ làm được điều đó".
Theo Robert Tollast, nhà nghiên cứu thuộc nhóm tác chiến trên bộ tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh (RUSI) có trụ sở tại Anh, có ba loại vũ khí tương lai tạo nên "vòm tuyết" bảo vệ thiết giáp và bộ binh:
Thứ nhất là hệ thống năng lượng vi sóng công suất cao: Có khả năng thiêu rụi thiết bị điện tử của các đàn UAV địch đang bay đến, ngay cả khi chúng sử dụng cáp quang để điều khiển, vì thiết bị điện tử trên UAV vẫn sẽ bị phá hủy.
Thứ hai là tia laser: Với lượng "đạn" vô hạn, laser có thể đốt cháy các cảm biến trên UAV của đối phương để vô hiệu hóa chúng.
Thứ ba là súng máy được hỗ trợ bởi AI và điều khiển bằng radar: Chuyên gia Tollast giải thích: “Vì xét cho cùng, đạn cũng rẻ”. Việc lắp chip máy tính và động cơ điện, tích hợp chúng trên UAV trên không sẽ tạo ra lớp bảo vệ nhiều lớp cho lực lượng mặt đất.
Các quốc gia như Anh, Pháp, Mỹ, Australia, cũng như Trung Quốc và Nga, đều đang thử nghiệm các hệ thống này và có thể sẽ triển khai trong thời gian tới.
Yếu tố then chốt khác là xác định vị trí và tiêu diệt những người điều khiển UAV của đối phương, bởi con người có kỹ năng và kinh nghiệm khó thay thế hơn nhiều so với UAV giá rẻ. Bên nào vừa có thể hoàn thiện công nghệ phòng thủ mới vừa làm suy yếu khả năng điều khiển của đối phương sẽ giành được lợi thế chiến trường.
Cuộc chiến tự động hoá
Cuộc xung đột ở Ukraine đang đẩy nhanh quá trình hướng tới chiến tranh tự động hóa hoàn toàn: robot chiến đấu với robot trên một chiến trường quá nguy hiểm đối với binh lính.
Ông Zaluzhny lập luận rằng do thông tin liên lạc là một trong những điểm yếu cốt lõi, các hệ thống sẽ xuất hiện trong đó "hầu hết quá trình xử lý thông tin, phân tích tình huống và ra quyết định diễn ra trực tiếp trên các hệ thống tự động", khiến các nỗ lực gây nhiễu thông tin liên lạc trở nên vô nghĩa.
Ý tưởng này, được phía Mỹ gọi là "không đổ máu cho lần tiếp xúc đầu tiên", đang được thực hành với mục tiêu đưa vào sử dụng một dạng "lực lượng tích hợp Người-Máy" thử nghiệm vào năm 2027.
Tuy nhiên, việc giao quyền quyết định trên chiến trường cho máy tính tiềm ẩn nhiều rủi ro. Tổ chức Hội Chữ thập đỏ quốc tế đang kêu gọi một hiệp ước ràng buộc pháp lý mới để cấm việc sử dụng vũ khí hoàn toàn tự động có thể sát thương mà không cần sự can thiệp của con người, điều mà Tổng thư ký Liên hợp quốc António Guterres mô tả là "ghê rợn về mặt đạo đức".
Mặc dù vậy, cả Mỹ và Nga đều phản đối những đề xuất này, cho thấy họ không muốn từ bỏ quyền kiểm soát thứ có thể là vũ khí quyết định.
Ông Tollast kết luận rằng, mặc dù máy móc có thể đảm nhiệm vai trò chiến đấu tiền tuyến, bộ binh sẽ không rời khỏi chiến trường. Ông nói: “Nếu muốn giữ một vùng lãnh thổ, kiểm soát cơ sở hạ tầng, thị trấn, nền kinh tế chính trị của một khu vực, bạn phải có binh lính. UAV không thể làm được điều đó".