Cú sốc pháp lý thách thức cuộc chiến thuế quan toàn cầu của Tổng thống Trump

Theo tờ Thời báo Nhật Bản (japantimes.co.jp) ngày 31/8, một phán quyết lịch sử từ tòa phúc thẩm liên bang Mỹ mới đây đã giáng một đòn mạnh vào chính sách thương mại của Tổng thống Donald Trump, gây choáng váng và bối rối cho các đối tác toàn cầu. Với phán quyết này, các mức thuế quan mà chính quyền Tổng thống Trump áp đặt đã vi phạm luật pháp khẩn cấp, một động thái được cho là "bất hợp pháp", đẩy cuộc chiến pháp lý trị giá hàng nghìn tỷ USD thương mại toàn cầu vào một giai đoạn hỗn loạn mới.

Phán quyết này, do toàn bộ 11 thẩm phán của Tòa Phúc thẩm Liên bang khu vực Washington xem xét, giữ nguyên quyết định của tòa cấp dưới, đánh dấu một đòn giáng mạnh vào chiến lược thương mại “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump. Các nguyên đơn, gồm 5 doanh nghiệp nhỏ của Mỹ và 12 bang, lập luận rằng thâm hụt thương mại kéo dài không cấu thành “mối đe dọa bất thường và nghiêm trọng” để kích hoạt quyền lực khẩn cấp.    

Tòa án nêu rõ: “Đạo luật trao quyền rộng rãi cho Tổng thống thực hiện một số hành động nhằm ứng phó tình trạng khẩn cấp quốc gia, nhưng không bao gồm việc áp thuế, đánh thuế nhập khẩu hay các biện pháp tương tự”. Tòa phúc thẩm khẳng định rằng việc áp dụng Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để biện minh cho các mức thuế quan là sai lầm. Cụ thể, tòa án chỉ ra rằng luật này, vốn được thiết kế để giải quyết các tình huống khẩn cấp, không bao giờ được thiết lập để áp dụng cho các vấn đề thuế quan, và trên thực tế, không hề nhắc đến từ "thuế quan" hay bất kỳ từ đồng nghĩa nào.

Phán quyết này là một chiến thắng lớn cho một liên minh bao gồm các tiểu bang do đảng Dân chủ lãnh đạo và một nhóm doanh nghiệp nhỏ đã đệ đơn kiện. Bà Elana Ruffman, chủ doanh nghiệp đồ chơi Learning Resources, bày tỏ sự phấn khởi: "Thật tuyệt vời khi tòa án đồng ý với chúng tôi rằng cách thức áp dụng các mức thuế này là bất hợp pháp".

Tổng chưởng lý bang New York Letitia James, một trong những người tham gia vụ kiện, nhấn mạnh rằng thuế quan không phải là giải pháp mà là gánh nặng: "Một lần nữa, tòa án đã phán quyết rằng tổng thống không thể bịa ra một tình trạng khẩn cấp kinh tế giả mạo để biện minh cho hàng tỷ USD thuế quan. Những mức thuế quan này là một loại thuế đánh vào người Mỹ, chúng làm tăng chi phí cho các gia đình lao động và doanh nghiệp trên khắp đất nước, gây ra lạm phát và mất việc làm nhiều hơn".

Mặc dù phần lớn ủng hộ phán quyết hồi tháng 5 năm nay của Tòa Thương mại Quốc tế về tính bất hợp pháp của thuế quan, tòa phúc thẩm vẫn giữ nguyên mức thuế này trong thời gian vụ kiện tiếp diễn, theo yêu cầu của ông Trump. Điều này tạo ra một tình huống pháp lý phức tạp, khiến các chuyên gia lẫn doanh nghiệp đều bối rối.

Wendy Cutler, Phó Chủ tịch cấp cao tại Viện Chính sách Xã hội châu Á và là một nhà đàm phán thương mại kỳ cựu của Mỹ, đã phải thốt lên rằng các đối tác thương mại “chắc hẳn đang choáng váng và bối rối”. Bà cho biết trên LinkedIn: "Nhiều đối tác đã ký kết các thỏa thuận khung với chúng ta và một số vẫn đang trong quá trình đàm phán".

Quyết định của tòa án có thể sẽ làm xáo trộn các thỏa thuận thương mại đã ký kết. Ví dụ, theo bà Cutler, Ấn Độ, quốc gia đang bị áp mức thuế 50%, "chắc hẳn đang vui mừng", trong khi Trung Quốc "phải cân nhắc lại lập trường của mình trong các cuộc đàm phán đang diễn ra". Liên minh châu Âu (EU) có thể gặp khó khăn trong việc đảm bảo sự chấp thuận nội bộ cho thỏa thuận của mình, còn Nhật Bản và Hàn Quốc có khả năng sẽ trì hoãn các nỗ lực hiện tại cho đến khi có sự rõ ràng hơn về mặt pháp lý tại Mỹ.

Nếu phán quyết cuối cùng chống lại chính sách thuế quan của Tổng thống Trump, chính phủ Mỹ sẽ đối mặt với yêu cầu hoàn trả hàng trăm tỷ USD cho các khoản thuế đã nộp, một con số khổng lồ có thể gây ra những hậu quả kinh tế và chính trị nghiêm trọng.

Trước phán quyết, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã cảnh báo rằng việc bãi bỏ thuế quan sẽ gây ra "sự bối rối ngoại giao nguy hiểm" và làm suy yếu các cuộc đàm phán. Bản thân ông Trump cũng đã đăng tải trên mạng xã hội X rằng nếu thuế quan bị bãi bỏ, "đó sẽ là một thảm họa hoàn toàn cho Mỹ".

Hiện tại, tương lai của vụ kiện vẫn còn bỏ ngỏ. Chính quyền Tổng thống Trump có thể lựa chọn kháng cáo lên Tòa án Tối cao, hoặc cho phép tòa án thương mại xem xét lại vấn đề. Dù đi theo hướng nào, phán quyết này đã cho thấy một sự thật rõ ràng: ngay cả những chính sách tưởng chừng vững chắc nhất cũng có thể bị thách thức trước pháp luật và cuộc chiến thương mại toàn cầu vẫn còn nhiều điều bất ngờ ở phía trước.