Một cơ sở dự trữ khí đốt tại Zsana, Hungary. Ảnh: THX/TTXVN
Theo trang tin Oilprice.com, mục tiêu của Liên minh châu Âu (EU) loại bỏ hoàn toàn việc nhập khẩu khí đốt tự nhiên từ Nga vào năm 2027 đang phải đối mặt với thách thức lớn do tình trạng thiếu hụt lao động lành nghề ngày càng tăng cần thiết để xây dựng cơ sở hạ tầng thay thế. Cuộc khủng hoảng nhân lực này đe dọa làm chậm quá trình chuyển đổi năng lượng của châu lục ngay khi nhu cầu hành động nhanh chóng trở nên cấp thiết nhất.
Cam kết táo bạo và thách thức thực tế
Tuần trước, Giám đốc điều hành Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) Fatih Birol đã đứng cạnh Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và gọi kế hoạch từ bỏ khí đốt Nga là "sự kết thúc của một kỷ nguyên". Tuy nhiên, ông Birol cũng đưa ra lời cảnh báo rằng quá trình chuyển đổi khỏi năng lượng Nga chỉ mạnh mẽ khi lực lượng lao động sẵn sàng thực hiện nó.
Phát biểu tại Ủy ban châu Âu, Tiến sĩ Birol nhấn mạnh: "Trong thế giới năng lượng, sự phụ thuộc quá mức có thể nhanh chóng biến thành những lỗ hổng địa chính trị nghiêm trọng. Nguyên tắc vàng số một của tôi cho an ninh năng lượng là đa dạng hóa".
Sau cuộc xung đột Nga - Ukraine nổ ra năm 2022, IEA đã phản ứng bằng Kế hoạch 10 điểm nhằm giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu của Nga. Châu Âu đã có bước tiến vững chắc hơn, đa dạng hóa các nhà cung cấp và đẩy nhanh phát triển năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, chính sách chỉ là lý thuyết cho đến khi được xây dựng trên thực tế.
Ngành năng lượng bùng nổ với điểm nghẽn nghiêm trọng
Theo báo cáo Việc làm năng lượng thế giới năm 2025 mới được IEA công bố, ngành năng lượng toàn cầu đang phát triển nhanh chóng. Tổng số việc làm trong ngành năng lượng toàn cầu đạt 76 triệu người vào năm 2024, tăng hơn 5 triệu kể từ năm 2019. Chỉ riêng năm ngoái, số việc làm trong ngành năng lượng đã tăng 2,2%, tốc độ tăng trưởng nhanh gấp đôi tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế toàn cầu nói chung.
Trọng tâm tuyển dụng cũng đang dịch chuyển. Ngành điện đã vượt qua ngành cung cấp nhiên liệu để trở thành ngành tuyển dụng nhiều lao động nhất. Điện mặt trời là động lực tăng trưởng chính, trong khi số lượng việc làm trong lĩnh vực sản xuất xe điện và pin tăng gần 800.000.
Tuy nhiên, đằng sau những con số tăng trưởng ấn tượng là tình trạng thiếu hụt lao động lành nghề ngày càng trầm trọng. Trong số 700 công ty liên quan đến năng lượng được khảo sát, hơn một nửa báo cáo tình trạng thiếu hụt tuyển dụng nghiêm trọng.
Nghịch lý của châu Âu
Châu Âu đang đối mặt với một nghịch lý đặc biệt. Châu lục này có vốn và các chính sách tốt, nhưng lại thiếu thợ điện, kỹ sư và kỹ thuật viên lưới điện để triển khai đúng tiến độ. Những tình trạng thiếu hụt này có nguy cơ làm chậm quá trình xây dựng cơ sở hạ tầng, trì hoãn các dự án và làm tăng chi phí hệ thống đúng vào lúc châu Âu cần hành động nhanh nhất.
Cuộc khủng hoảng nhân lực này đặc biệt đáng lo ngại khi châu Âu đang cố gắng xây dựng cơ sở hạ tầng thay thế khổng lồ để bù đắp cho việc cắt nguồn cung khí đốt từ Nga. Mỗi dự án bị trì hoãn hoặc chậm tiến độ đều có thể ảnh hưởng đến khả năng đạt được mục tiêu năm 2027.
Bên cạnh khủng hoảng lực lượng lao động, IEA còn cảnh báo rằng các thiết kế thị trường điện hiện tại không đưa ra được tín hiệu đầu tư dài hạn phù hợp. Báo cáo đồng thời của IEA về Thiết kế thị trường điện phát hiện ra sự bất cập nghiêm trọng.
Thị trường ngắn hạn đang hoạt động tốt, phân phối điện hiệu quả từng giờ. Nhưng thị trường dài hạn lại không đưa ra được tín hiệu đầu tư đúng đắn. Các mô hình cũ không được xây dựng cho một hệ thống mà năng lượng tái tạo chiếm ưu thế.
Báo cáo lập luận rằng các thị trường này cần được thiết kế lại để coi trọng tính linh hoạt và thu hút vốn dài hạn. Nếu các tín hiệu thị trường không được điều chỉnh, dòng vốn đầu tư sẽ không chảy vào, bất kể các nhà hoạch định chính sách ở Brussels nói gì.
Bối cảnh toàn cầu rộng lớn hơn
Sự chuyển hướng của châu Âu không diễn ra biệt lập. Tại Na Uy, Tiến sĩ Birol đã gặp Thủ tướng Jonas Gahr Støre để thảo luận về vai trò của Na Uy với tư cách là nhà bảo đảm an ninh năng lượng và là đối tác trong các sáng kiến nấu ăn sạch cho châu Phi. Tại Đông Nam Á, 150 nhà hoạch định chính sách đã tập trung tại Việt Nam để tham dự Tuần đào tạo chính sách hiệu quả năng lượng lần thứ 22 của IEA.
Có thể thấy thỏa thuận loại bỏ khí đốt Nga năm 2027 là một động thái địa chính trị lớn của châu Âu, báo hiệu sự phục hồi về mặt chiến lược. Tuy nhiên, công việc khó khăn mới chỉ bắt đầu. Châu Âu đã đánh đổi một cuộc khủng hoảng địa chính trị để lấy một cuộc khủng hoảng công nghiệp. Cuộc đua không còn chỉ là giành được các hợp đồng khí đốt nữa, mà là giành được nhân tài và cơ cấu thị trường để duy trì hoạt động trong tương lai.